آتشکده یزد

[taranomi]

‌معرفی /نیایشگاه زرتشتیان در شهر جهانی ایران
یکی از جذابیت های یزد، همزیستی مسالمت آمیز ادیان در آن است. این مساله را می توان از وجود بناهای مختلف مذهبی در یزد فهمید؛ در قلب شهر، این ساختمان آتشکده یزد است که خودنمایی می کند و چند محله آن طرف تر، مسجد جامع یزد به چشم می آید.
امروز می خواهیم نگاهی به یکی از بناهای مذهبی زرتشتیان داشته باشیم. کمتر کسی است که به این شهر وارد شود و از این و آن آدرس آتشکده یزد را نپرسد. زرتشتیان نیز دَرِ این مکان را به روی همگان گشوده اند تا با دادن فرصت بازدید از آتشکده یزد، دست دوستی به سوی مردم دراز کرده و بخشی از فرهنگ خود را به نمایش بگذارند.چرا آتشکده یزد؟

---

• یکی از مهم ترین بناهای زرتشتیان در ایران است.
  
• آتشی با قدمت بیش از 1500 سال در خود دارد.
  
• از جاذبه های شاخص شهر یزد به شمار می رود.
  
• با بازدید از نمایشگاه این آتشکده با آداب و رسوم زرتشتی ها آشنا می شوید.
  
• فضایی دلنشین و آرامش بخش دارد.
  

آشنایی با آتشکده یزد | نیایشگاه زرتشتیان
آتشکده نام گونه ای از نیایشگاه های زرتشتیان است که در آن آتش در یک جایگاه ویژه دیده می شود و مهم ترین نیایش های دینی از جمله خواندن اوستا و گات ها در آن و در برابر آتش صورت می گیرد.
آتشکده یزد یکی از همین نیایشگاه هاست که در دوران پهلوی اول ساخته شده و ارزش بسیاری برای زرتشتیان دارد. این مکان با نام آتشکده وَرهُرام نیز شناخته می شود و آتش مقدس ورهرام در آن قرار دارد که در ادامه به طور مفصل در مورد آن سخن خواهیم گفت.
بد نیست بدانید که درهای این مکان از دهه 1960 میلادی (اواخر دهه 30 یا اوایل دهه 40 خورشیدی) بر روی بازدیدکنندگان باز است و نام آن از تاریخ 22 شهریور 1378 با شماره ثبت 2431 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد

[taranomi]

 

معماری آتشکده یزد
با گذر از دَرِ ورودی آتشکده یزد چشم تان به حوضی می افتد که درست رو به روی ساختمان اصلی قرار دارد. یکی از ویژگی های آتشکده ها، حضور آب در کنار آنهاست که در ساختار همه این بناها دیده می شود. از روزگاران دور آتشکده‌ها ساختمان هایی ساده و بدون زرق و برق بودند و معمولا تزییناتی در هیچ یک از آنها به چشم نمی خورد. آتشکده یزد نیز از همین قاعده پیروی کرده و در ساخت آن از معماری ساختمان آتشکده پارسیان هند و معماری هخامنشیان به ویژه تخت جمشید الهام گرفته شده است.
ساختمان اصلی آتشکده به گونه ای جانمایی و طراحی شده است که بتواند بیشترین بهره را از نور خورشید ببرد و در نتیجه انرژی زیادی در آن باقی بماند.
تامین آب مورد نیاز مجموعه از آب انبار، گاورو (1)، پاکَنه (پله ای در قنات) و راه قنات صورت می گرفته است که همگی قابل بازدید هستند. حمام و توالت‌های قدیمی نیز در محوطه مجموعه وجود دارند که باعث آشنایی بازدیدکنندگان با سبک زندگی مردم در ۸۰ سال پیش می شوند.
ساختمان اصلی آتشکده در میان حیاط و بر روی سکویی با ارتفاع ۲۱ متر از سطح زمین قرار دارد و با پیمودن 8 پله می توان به ورودی آن رسید. حیاط آتشکده همیشه سرسبز است و درختان سرو و کاج در آن خودنمایی می کنند. جلوی ساختمان اصلی سرستون های سنگی قرار دارند و پای دیوارها با سنگ های گلدار مزین شده است که همگی کار هنرمندان اصفهانی هستند. آنها سنگ‌ها را در اصفهان تراشیده و سپس به یزد انتقال داده اند.
پس از ورود به ساختمان، دیوارها را می بینیم که با تصاویر زرتشت و جمله‌ هایی از کتاب مقدس اوستا زینت یافته اند و کمی بعد چشم مان به آتش مقدس، روشن می شود.   
پاورقی

---

1- سوراخی که گاو از آن رد شود. در گاورو، معمولا گاوها آب را بالا می کشیدند.

دیدنی های آتشکده یزد
در آتشکده یزد می توانید قسمت های جالبی را ببینید و از جاذبه های زیر بازدید کنید:

1- نگاره فَروَهَر | طرحی بر پیشانی بنا
یکی از جذاب ترین تزیینات ساختمان آتشکده یزد نگاره فروهر است که بر بالای ورودی خودنمایی می کند. فروهر یکی از نیروهای مینویی (عالم روحانی) است که بر اساس باور مزدیسنان (پیروان دین زرتشت)، پیش از پدید آمدن موجودات وجود دارد و پس از مرگ و نابودی آنها، راهی عالم بالا شده و در آنجا ماندگار می شود. این نیرو که می‌توان از آن با عنوان جوهر حیات یاد کرد، فناناپذیر است و هرگز به زوال نمی رسد. فروهرِ هر موجودی، قبل از خلقت مادیِ آن، در جهان مینویی حاضر است و پس از خلقت فرود آمده و با موجود مورد نظر همراه می‌شود. پس از مرگ هر موجود، فروهر آن دوباره به جهان فروهری باز می‌گردد.
نگاره فروهر آتشکده یزد، کاری از هنرمندان کاشی‌کار یزدی است و ظرافت و زیبایی خاصی در آن به چشم می خورد.

[taranomi]

2- آتش مقدس آتشکده یزد
یکی از دلایل اهمیت این آتشکده برای زرتشتیان، نگهداری آتش مقدس ورهرام در آن است که بیش از 1500 سال قدمت دارد و از قداست بسیاری نزد پیروان زرتشت برخوردار است. در دوران فرمانروایی پادشاهان ساسانی بر ایران، سه آتش وجود داشتند که به دلیل قدمت بالا از منزلت و شکوه بیشتری برخوردار بودند و به آن‌ها «آتش وَرهُرام» به معنای «آتش پیروزی» می گفتند. آتشکده آذرفرنبغ در شهر کاریان فارس یکی از آتشکده هایی بود که آتش ورهرام را در خود داشت. این آتش در سده دهم میلادی به منظور رهایی از یورش بیگانگان به یزد آورده و در آتشکده بزرگ شهر جای داده شد اما این آتشکده در حدود سال 496 خورشیدی تخریب شد و از میان رفت. زرتشتیان آتش مقدس را در غاری در کوه اِشکَفت یزدان -که بین عقدا و پارس بانو قرار داشت- مخفی کردند تا در امان باشد. این آتش به مدت ۳۰ سال در این غار بود تا اینکه به یکی از روستاهای زرتشتی‌ نشین اطراف یزد منتقل شد و از آن پس به مدت 200 سال از روستایی به روستای دیگر انتقال یافت تا به دست متجاوزان نیفتد.
در سال 727 خورشیدی روستایی به نام ترک آباد در نزدیکی اردکان ایجاد شد و بیشتر زرتشتیان یزد و بخصوص موبدان به آنجا رفتند. آتش مقدس نیز به ترک آباد منتقل و به مدت ۳۰۰ سال در آنجا ماندگار شد؛ اما با آغاز از هم گسیختگی جامعه زرتشتیان در ترک آباد، آتش مقدس نیز به شریف آباد انتقال پیدا کرد.
در حدود سال 1159 آتش مقدس دوباره به یزد رسید و در محله دستوران یزد (کوی موبدان) به صورت پنهانی در خانه یکی از موبدان بزرگ به نام «موبد تیرانداز آذرگشسب» پناه داده شد. در سال های بعد یک آتشکده کوچک برای نگهداری این آتش ساختنند تا بهتر بتوانند از آن محافظت کنند.
با اعلام رضایت رضا شاه پهلوی برای احداث آتشکده یزد، جایگاه این آتش هم مشخص شد و در فروردین سال 1321 خورشیدی به آنجا انتقال یافت.

* بازدید از آتش مقدس آتشکده یزد
شما می توانید آتش مقدس را در آتشکده یزد ببینید. این آتش در ظرف بزرگی از جنس برنز و یک محفظه‌ شیشه‌ ای نگهداری می شود و در جایی بلندتر از سطح زمین قرار دارد. آتش مقدس در اتاقی وسیع و دور از تابش خورشید است و اتاق‌ هایی برای مراسم نیایش، پیرامون آن تعبیه شده اند.
یک نفر مسئولیت روشن نگه داشتن آتش را بر عهده دارد که با عنوان «هیربد» شناخته می شود. وی روزانه در چند نوبت با افزودن قطعه ای چوب خشک و مقاوم تر از سایر چوب ها هچون چوب بادام و زردآلو این آتش را حفظ می کند. خاکستر حاصل از سوخت فاقد ارزش است و به هنگام نیاز تخلیه می شود. بازدید کننده‌ ها می‌توانند این آتش را از پشت شیشه ببینند چرا که نفس های آدمی‌ نباید با آتش پاک تماس پیدا کند. روشن ماندن این آتش برای همه گردشگران جذاب است؛ آنها در حالی که از پشت شیشه جام حاوی آتش را می بینند مقداری از بوی آن را نیز استشمام می کنند.

3- تالار ورجاوند
در سال 1318 خورشیدی بود که آقای جمشید امانت، تالار و آب انباری را به یاد همسر خود در مجموعه آتشکده یزد بنا کرد. ساختمان تالار در سال 1381 به دلیل کهولت، تخریب و غیرقابل استفاده شد. مهندس پرویز ورجاوند این تالار را بازسازی کرد و عملیات مرمت ساختمان به سبک بناهای قدیمی را در سال 1387 به پایان رساند. وی این کار را به یاد پدر و مادر خود، دکتر فریدون ورجاوند و دولت رستمی انجام داد و نام ورجاوند بر تالار ماند. 
حالا تالار ورجاوند به نمایشگاهی تبدیل شده که در آن می توانید بیشتر با زرتشتیان، سنت ها و آداب دینی شان آشنا شوید. در اینجا ماکت هایی ساخته شده اند که هر کدام لباس هایی خاص بر تن دارند. در یک گوشه چشم تان به سفره عقد و عروس و داماد می افتد و درباره اش می خوانید و در جایی دیگر از سفره نوروزی و مراسم پیروان این دین اطلاعات کسب می کنید. نماز زرتشتیان و آیین سدره پوشی را هم در همین تالار می شناسید و می توانید آداب دینی را درک کنید.

[taranomi]

 

Bahareh Fallah | Karnaval

Bahareh Fallah | Karnaval

Bahareh Fallah | Karnaval

[taranomi]

3- آب انبار آتشکده یزد
پیش تر گفتیم که جمشید امانت آب انباری را نیز در آتشکده زرتشتیان بنا کرد. امروزه این آب انبار در طبقه زیرین تالار ورجاوند قابل بازدید است. در این فضا و پیش از ورود به آب انبار با فضایی نمایشگاهی مواجه می شوید و می توانید تصاویری که عکاسان مختلف از موضوعات مرتبط با زرتشتیان ثبت کرده اند را ببینید. از آیین نوروزی گرفته تا نماز و آداب و رسوم دینی؛ همه و همه در قالب عکس ها به نمایش درآمده اند. 
در گوشه ای از سالن نمایشگاه باید از پله ها پایین بروید تا به آب انبار وارد شوید. انتهای این راه پله در گذشته مسدود بوده و افراد با استفاده از شیری که در پایین مخزن آب تعبیه شده بوده، از آب استفاده می کردند. حالا این شیر و دیوار حذف شده تا گردشگران بتوانند وارد فضای آب انبار شوند. از دریچه بالای آب انبار، آب قنات به داخل می آمده است تا مردم به آن دسترسی داشته باشند. چند جای پا در دیواره آب انبار و حدفاصل دریچه بالا تا کف دیده می شوند که برای ورود افراد در مواقع اضطراری بوده اند. 

Bahareh Fallah | Karnaval

Bahareh Fallah | Karnaval

Bahareh Fallah | Karnaval

[taranomi]

تاریخچه آتشکده یزد
در سال 1313 رضاخان رضایت خود را نسبت به احداث یک آتشکده در یزد ابراز کرد تا زرتشتیان نیز از عبادتگاهی باشکوه بهره مند شوند. در آبان ماه همان سال یک زرتشتی پارسی به نام «همابائی» سرمایه ای را برای ساخت این آتشکده در نظر گرفت و قطعه زمینی 6881 متر مربعی را برای این کار انتخاب کرد که از سوی چند تن از زرتشتیان ایران از جمله برادران امانت به یاد فوت پدرشان «اردشیر مهربان رستم امانت» وقف شده بود.
مهندسان پارسی نقشه این بنا را کشیدند و ارباب جمشید امانت، یکی از برادران امانت، سرپرستی و نظارت بر ساخت آن را بر عهده گرفت. وی در خاطرات خود نوشته‌ است که پنج بار به هند سفر کرده تا رضایت انجمن پارسیان هند -گروهی از زرتشتیان ایرانی تبار- را برای پرداخت هزینه ساختمان آتشکده ورهرام یزد جلب کند؛ چهار بار با کشتی های بخار از طریق اقیانوس هند و یک بار با پای پیاده و شتر از ریگ زارهای بلوچستان ایران و پاکستان.

[taranomi]

راه دسترسی و اطلاعات بازدید
آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان آیت الله کاشانی
ورودی غربی مخصوص بازدیدکنندگان است و ورودی شرقی به زرتشتیان تعلق دارد.
برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی، سوار بر اتوبوس هایی شوید که از خیابان آیت الله کاشانی عبور می کنند. ایستگاه اتوبوس در چند قدیمی در ورودی آتشکده است.
زمان بازدید
شش ماه اول سال: 08:00 تا 11:45 و 16:00 تا 19:45
شش ماه دوم سال: 08:00 تا 11:45 و 15:00 تا 18:45
تعطیلی: جمعه ها
بهای بلیت: 3000 تومان برای اتباع ایرانی و 15000 تومان برای اتباع خارجی

Photo by : Unknown

آداب ورود به آتشکده
آتشکده یزد مکانی مقدس است و آدابی برای ورود به آن وجود دارد:
مردان و زنان باید به هنگام ورود به این مکان پاکیزه باشند.
قداست این مکان در میان زرتشتیان مانند مسجد در میان مسلمانان است و بانوان در دوره های خاص نمی توانند به آن وارد شوند.
مردان زرتشتی به هنگام ورود از کلاه سفید و زنان از روسری سفید به همراه لباس رنگ روشن استفاده می کنند و کفش های خود را در می آورند.
کسی نباید به آتش مقدس نزدیک شود چرا که نفس انسان آن را آلوده می کند.

[taranomi]

آتش مقدس ورهرام
در اینجا برای تان از اهمیت آتش مقدس زرتشتیان و چگونگی تهیه آن می گوییم:
آتش مقدس چیست؟
به طور کلی آتش های مقدس زرتشتی، چند نوع آتشِ مرتبط به مراسم آیینی یا داستان‌های اساطیری هستند و آداب خاصی برای برپا کردن شان وجود دارد. آتش در مزدیسنا (دین زرتشتی) یکی از بهترین داده‌های اهورامزدا - خدای یگانه ایرانیان باستان و زرتشتیان - به شمار می رود و به عنوان میانجی میان خالق و مخلوق از آن یاد می شود. در اوستا بارها از آتش به عنوان پسر اهورامزدا نام برده شده و به همین سبب دین زرتشت قوانین خاصی را برای آن در نظر گرفته است؛ به عنوان مثال هیچ کس نباید بر آتش بدمد و آن را آلوده کند؛ حتا نگهبان آتش نیز باید نقاب مخصوصی به نام پدام بر دهان و بینی خود بگذارد.
آتش ورهرام چگونه تهیه می شود؟
یکی از والاترین آتش ها در مراسم آیینی دین زرتشت، ورهرام است که تهیه آن، وقت و هزینه بسیاری می طلبد و به ندرت برپا می شود. برای تهیه این آتش باید پانزده آتش گوناگون و آذرخش آسمانى (جمعا شانزده آتش) جمع آوری شود که عبارتند از رنگرز، پادشاه يا فرماندار، کوزه‌گر، آجرپز، درويش يا صاحبدل، زرگر، ضرابخانه، آهنگر، اسلحه‌ساز، نانوا، تقطير، فرمانده ارتش، چوپان، ‌پيشواى دينى، برق آسمان، مرده‌ سوز.
این آتش طی مراسمی آیینی و در مدت یک سال، 1128 بار پاکیزه می شود و فقط موبدانی می توانند در این مراسم شرکت کنند که دشوارترین مراحل طهارت را پشت سر گذاشته باشند. در هر بار پاکیزه سازی، چوب درختی هفت ساله که خشک شده را به روی آتش می گیرند و وقتی هیزم آتش گرفت آن را به نشانه یک بار پاک شدن می دانند.
مراسم حمل این آتش نیز ویژه است؛ آن را بر روی تختی قرار می دهند و چهار موبد در حال حمل آن، دعاهای آیینی می خوانند تا به مقصد مورد نظر برسند. در میان زرتشتیان، به گذاشتن آتش در سر جای خود "به تخت نشاندن آتش" می گویند.
این آتش باید همواره روشن بماند چرا که بر اساس باورهای دینی متعلق به همه مردم است و همه در آن سهمی دارند.