بسم الله الرحمن الرحیم اثر انگشت در قرآن
در آیه 3 و 4 سوره قیامت می خوانیم : " أَ یحَْسَبُ الْانسَانُ أَلَّن نجَّمَعَ عِظَامَهُ ــ بَلىَ قَادِرِینَ عَلىَ أَن
نُّسَوِّىَ بَنَانَه ؛ آیا انسان گمان می کند که استخوانهای او را جمع نخواهیم کرد، آری ما قادریم که
(حتی خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتب کنیم ". سوره 75: القیامة در روایات می خوانیم، یکی
از مشرکین عرب به نام عدی بن ابی ربیعه، که مردی بسیار لجوج و متعصب بود نزد پیامبر (ص) آمد و
از روز قیامت و چگونگی و زمان آن سوال کرد، و گفت: اگر آن روز را با چشم خودم هم ببینم باز تو را
تصدیق نمی کنم و به تو ایمان نمی آورم، چگونه می توان باور کرد که خداوند این استخوانهای
(پوسیده) را گردآوری کند، این باور کردنی نیست. « بنان » در لغت به معنی انگشتان (و گاه به معنی
سرانگشتان) آمده است، از ماده « بن » به معنی اقامت گرفته شده، و از آنجا که انگشتان مایه اصلاح
احوال اقامت انسان در جهان است، به این نامیده شده است. انگشتان نقش بسیار مهمی درزندگی
انسان دارند و از عجایب خلقت محسوب می شوند، هر چند به واسطه اینکه دائما در اختیار ما است،
از اسرار آن غافلیم. اگر انگشتان دست کسی قطع شود، هیچ گونه کار ظریفی را نمی تواند انجام
دهد. نوشتن، ورق زدن کتاب، غذا خوردن بطور راحت، تلفن کردن، باز کردن درها به وسیله کلید و
انواع صنایع ظریف و دقیق و حتی صنایع دیگر، مانند انواع کارهای مربوط به ماشینها، بلکه گرفتن
اشیای سنگین با دست نیز برای او غیر ممکن است، حتی کم شدن یکی از انگشتان می تواند ضربه
ای به بسیاری از کارهای روزمره انسان برند. به همین دلیل چهار پایان به خاطر نداشتن انگشت
بسیاری از کارها را با دهان یا سر، انجام می دهند. به تعبیر دیگر می توان گفت: وجود انگشتان در
انسان، یکی از عوامل مهم پیشرفت تمدن او است، و تعبیر به «بنان» از ماده اقامت و دوام، اشاره
لطیفی به همین حقیقت است چرا که بدون آنها، اقامت در جهان برای او مشکل است. آیه فوق می
گوید: نه تنها استخوانهای بزرگ که استخوانهای ریز و ظریف او را نیز می توانیم در قیامت منظم کنیم.
جمعی از مفسران نیز احتمال داده اند که منظور از تسویه بنان متصل ساختن آنها به یکدیگر، و به
صورت سم چهارپایان در آوردن می باشد، ولی این تفسیر هیچ گونه مناسبتی با ایات سوره ندارد. به
هر حال از نکاتی که این آیه، می تواند اشاره به آن باشد کشف مهمی است که در عصر ما نسبت به
خطوط سر انگشتان شده است، زیرا این معنی مسلم شده که خطوط سر انگشتان هر کس معرف
شخص او است، و از هر امضایی اطمینان بخش تر و دقیقتر است، امضایی که هیچ کس نمی تواند آن
را جعل کند، در حالی که پیچیده ترین امضاها قابل جعل است، به همین دلیل در عصر ما مساله «
انگشت نگاری» به صورت علمی در آمده و در مراکز انتظامی دایره مخصوصی برای آن وجود دارد، و از
طریق آن بسیاری از مجرمان شناخته می شوند، کافی است که یک سارق، هنگامی که وارد اطاق یا
منزلی می شود، دست خود را بر دستگیره در، یا شیشه اطاق و یا قفل و صندوق و صندلی بگذارد و
اثر آن، روی آنها بماند یا اینکه در یک ماجرای قتل سلاحی کشف شود که اثر انگشت کسی بر آن
اسلحه باشد، فورا از آن نمونه برداری کرده و با سوابقی از سارقان و مجرمان، یا افرادی که درآن حادثه
مظنون به نظر می رسند تطبیق می دهند و مجرم را پیدا می کنند. بنابراین تفسیر، آیه می گوید: نه
تنها ما می توانیم استخوانهای بزرگ و کوچک را جمع آوری کنیم بلکه حتی توانایی داریم انگشتان و
سرانگشتان هر کس را با تمام ویژگیهایش که از ظریفترین خصوصیات بدن او است، تنظیم کنیم و به
حال اول باز گردانیم. به تعبیر دیگر بازگرداندن بنان و تنظیم آن (فراموش نکنیم که «تسویه» منظم
ساختن و مرتب نمودن است) شامل تمام خصوصیات و جزئیات، و از جمله خطوط سر انگشتان می
شود. الف. این تعبیر می‌تواند اشاره لطیفى به خصوصیات موجود در خطوط سرانگشت انسان‌ها
باشد که امروزه می‌گویند کمتر انسانى در روى زمین پیدا می‌شود که خطوط سرانگشت او با دیگرى
یکسان باشد. به تعبیر دیگر؛ خطوط ظریف و پیچیده‌اى که در سرانگشتان هر انسانى نقش بسته
است معرّف شخص او است. به همین دلیل در عصر ما «انگشت‌نگارى» به عنوان راهی برای
شناسایی مُجرمان مطرح است. ب. شاید براى این بوده است که به خلقت عجیب آن اشاره کند که
صورت‌هاى مختلف، و خصوصیات ترکیبی و عددی را در خود جمع کرده است و فواید بسیارى بر آن
مترتب می‌شود؛ مثلاً به انحاء گوناگون بسته و باز می‌شود، می‌دهد و می‌ستاند و... همچنین حرکات
لطیف و اعمال دقیق دیگر توسط آن انجام می‌شود و با همان‌ها انسان از سایر حیوانات ممتاز
می‌شود و نیز شکل‌هاى گوناگون و خطوطى در آن وجود دارد که به طور دائم اسرارش یکی پس از
دیگری براى انسان کشف می‌شود. ج. انگشتان، کوچک‌ترین اعضای بدن هستند و نیز بدان جهت که
آخرین اعضای خلق شده بدن هستند. تناسب این معنی با مساله قیامت که دادگاه بزرگ عدل الهی
است و مجرمان و گنهکاران باید در آن تعقیب شوند، بسیار جالب است، چرا که در دنیا نیز از این
مساله، بیش از همه جا در دادگاهها بهره گیری می شود. منحصر به فرد بودن خطوط سر انگشتان در
یک انسان، یک مطلب علمی ثابت شده به شمار می‌آید که در زمان نزول قرآن، بلکه قرن‌ها بعد هم
کشف نشده بود. کلیات سوره قیامت: 1. این سوره مکی است. دارای چهل آیه دارد. و از نظر ترتیب
نزول، سی و یکمین سوره و از نظر چینش در مصحف هفتادو پنجمین سوره، و در اواخر جزء بیست و
نهم قرار دارد . این سوره پس از سوره قارعه نازل شده که در ترییب مصحف (110) صددو همین سوره
می باشد و از نظر مناسبت القارعه با اين سوره که در باب قیامت است، روشن است قارعه ، یعنی
کوبنده. کوبندگی در حوادث پی در پی قیامت. از نظر ترتیب همانطور که سوره قارعه در وصف قیامت و
شرح احوال مردم در آن روز است، این سوره نیز در باره قیامت می باشد . 2. از شگفتیهای این سوره،
این است که این سوره با «لا» شروع می شود : لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ ، که از این جهت شبیه به
سوره بلد است که از اول با «لا» شروع می شود : لا اقسم بهذا البلد . دو تا سوره با «لا» شروع می
شود و لای آن لای قسم است . ما گاهی قسم می خوریم به خدا، به شما، به جانت ، یک وقت می
گوئیم : نه، نه. این «نه » ، قسم است: لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ ، نه قسم به روز قیامت . پس این دو
سوره جنبه سلبی دارد و فایده آن تأکید در موضوع قسم است و از این جهت در میان سوره های
مکی، برجستگی خاص برای بیان موضوع دارد . زمخشری که در حوزه مسائل بیانی و بلاغی قرآن ،
پژوهش می کند، درباره این شیوه از قسم خوردن خداوند در قرآن، می گوید : از شگفتیهای بیان قرآن
این است که وقتی با قسم، سوره شروع می کند، گویی که در مقام بیان مسئله مهم و تاکید آمیز
است .
نکته دیگر اینکه این دو سوره را هم با همین قسم ، نامگذاری کرده اند .
ترجمه و معنی بنان در فرهنگ لغت عربی ـ فارسی
معنی کلمه تسویه :
تسویه ، از ریشة «س وی »، مصدر باب تفعیل و به معنای مساوی کردن و به اعتدال رساندن است
(راغب اصفهانی ؛ ابن منظور، ذیل «سوا»). این اصطلاح از کلمة قرآنی سَوَّیْتُهُ (حجر: 29؛ ص : 72)
گرفته شده ، و مادّه و مشتقات آن بارها در قرآن به کار رفته است. (برای نمونه رجوع کنید به طه : 58؛
قیامت : 38؛ مریم : 10؛ کهف : 36؛ سجده :9 ) اغلب مفسران ، تسویه را اعتدال در صورت و کامل
شدن خلقت معنی کرده اند (زمخشری ، ج 2، ص 577؛ فخررازی ، ج 31، ص 139ـ140). میبدی آن را
به معنای اعتدال مزاج و کمال برای قبول روح انسانی دانسته است (ج 5، ص 307) مفردات راغب :
تَسْوِيَةُ الشَّىْءِ: معتدل و برابر نمودن چيزى است يا در رفعت شكوه يا در پستى و خوارى.
در آیه 3 و 4 سوره قیامت می خوانیم : " أَ یحَْسَبُ الْانسَانُ أَلَّن نجَّمَعَ عِظَامَهُ ــ بَلىَ قَادِرِینَ عَلىَ أَن
نُّسَوِّىَ بَنَانَه ؛ آیا انسان گمان می کند که استخوانهای او را جمع نخواهیم کرد، آری ما قادریم که
(حتی خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتب کنیم ". سوره 75: القیامة در روایات می خوانیم، یکی
از مشرکین عرب به نام عدی بن ابی ربیعه، که مردی بسیار لجوج و متعصب بود نزد پیامبر (ص) آمد و
از روز قیامت و چگونگی و زمان آن سوال کرد، و گفت: اگر آن روز را با چشم خودم هم ببینم باز تو را
تصدیق نمی کنم و به تو ایمان نمی آورم، چگونه می توان باور کرد که خداوند این استخوانهای
(پوسیده) را گردآوری کند، این باور کردنی نیست. « بنان » در لغت به معنی انگشتان (و گاه به معنی
سرانگشتان) آمده است، از ماده « بن » به معنی اقامت گرفته شده، و از آنجا که انگشتان مایه اصلاح
احوال اقامت انسان در جهان است، به این نامیده شده است. انگشتان نقش بسیار مهمی درزندگی
انسان دارند و از عجایب خلقت محسوب می شوند، هر چند به واسطه اینکه دائما در اختیار ما است،
از اسرار آن غافلیم. اگر انگشتان دست کسی قطع شود، هیچ گونه کار ظریفی را نمی تواند انجام
دهد. نوشتن، ورق زدن کتاب، غذا خوردن بطور راحت، تلفن کردن، باز کردن درها به وسیله کلید و
انواع صنایع ظریف و دقیق و حتی صنایع دیگر، مانند انواع کارهای مربوط به ماشینها، بلکه گرفتن
اشیای سنگین با دست نیز برای او غیر ممکن است، حتی کم شدن یکی از انگشتان می تواند ضربه
ای به بسیاری از کارهای روزمره انسان برند. به همین دلیل چهار پایان به خاطر نداشتن انگشت
بسیاری از کارها را با دهان یا سر، انجام می دهند. به تعبیر دیگر می توان گفت: وجود انگشتان در
انسان، یکی از عوامل مهم پیشرفت تمدن او است، و تعبیر به «بنان» از ماده اقامت و دوام، اشاره
لطیفی به همین حقیقت است چرا که بدون آنها، اقامت در جهان برای او مشکل است. آیه فوق می
گوید: نه تنها استخوانهای بزرگ که استخوانهای ریز و ظریف او را نیز می توانیم در قیامت منظم کنیم.
جمعی از مفسران نیز احتمال داده اند که منظور از تسویه بنان متصل ساختن آنها به یکدیگر، و به
صورت سم چهارپایان در آوردن می باشد، ولی این تفسیر هیچ گونه مناسبتی با ایات سوره ندارد. به
هر حال از نکاتی که این آیه، می تواند اشاره به آن باشد کشف مهمی است که در عصر ما نسبت به
خطوط سر انگشتان شده است، زیرا این معنی مسلم شده که خطوط سر انگشتان هر کس معرف
شخص او است، و از هر امضایی اطمینان بخش تر و دقیقتر است، امضایی که هیچ کس نمی تواند آن
را جعل کند، در حالی که پیچیده ترین امضاها قابل جعل است، به همین دلیل در عصر ما مساله «
انگشت نگاری» به صورت علمی در آمده و در مراکز انتظامی دایره مخصوصی برای آن وجود دارد، و از
طریق آن بسیاری از مجرمان شناخته می شوند، کافی است که یک سارق، هنگامی که وارد اطاق یا
منزلی می شود، دست خود را بر دستگیره در، یا شیشه اطاق و یا قفل و صندوق و صندلی بگذارد و
اثر آن، روی آنها بماند یا اینکه در یک ماجرای قتل سلاحی کشف شود که اثر انگشت کسی بر آن
اسلحه باشد، فورا از آن نمونه برداری کرده و با سوابقی از سارقان و مجرمان، یا افرادی که درآن حادثه
مظنون به نظر می رسند تطبیق می دهند و مجرم را پیدا می کنند. بنابراین تفسیر، آیه می گوید: نه
تنها ما می توانیم استخوانهای بزرگ و کوچک را جمع آوری کنیم بلکه حتی توانایی داریم انگشتان و
سرانگشتان هر کس را با تمام ویژگیهایش که از ظریفترین خصوصیات بدن او است، تنظیم کنیم و به
حال اول باز گردانیم. به تعبیر دیگر بازگرداندن بنان و تنظیم آن (فراموش نکنیم که «تسویه» منظم
ساختن و مرتب نمودن است) شامل تمام خصوصیات و جزئیات، و از جمله خطوط سر انگشتان می
شود. الف. این تعبیر می‌تواند اشاره لطیفى به خصوصیات موجود در خطوط سرانگشت انسان‌ها
باشد که امروزه می‌گویند کمتر انسانى در روى زمین پیدا می‌شود که خطوط سرانگشت او با دیگرى
یکسان باشد. به تعبیر دیگر؛ خطوط ظریف و پیچیده‌اى که در سرانگشتان هر انسانى نقش بسته
است معرّف شخص او است. به همین دلیل در عصر ما «انگشت‌نگارى» به عنوان راهی برای
شناسایی مُجرمان مطرح است. ب. شاید براى این بوده است که به خلقت عجیب آن اشاره کند که
صورت‌هاى مختلف، و خصوصیات ترکیبی و عددی را در خود جمع کرده است و فواید بسیارى بر آن
مترتب می‌شود؛ مثلاً به انحاء گوناگون بسته و باز می‌شود، می‌دهد و می‌ستاند و... همچنین حرکات
لطیف و اعمال دقیق دیگر توسط آن انجام می‌شود و با همان‌ها انسان از سایر حیوانات ممتاز
می‌شود و نیز شکل‌هاى گوناگون و خطوطى در آن وجود دارد که به طور دائم اسرارش یکی پس از
دیگری براى انسان کشف می‌شود. ج. انگشتان، کوچک‌ترین اعضای بدن هستند و نیز بدان جهت که
آخرین اعضای خلق شده بدن هستند. تناسب این معنی با مساله قیامت که دادگاه بزرگ عدل الهی
است و مجرمان و گنهکاران باید در آن تعقیب شوند، بسیار جالب است، چرا که در دنیا نیز از این
مساله، بیش از همه جا در دادگاهها بهره گیری می شود. منحصر به فرد بودن خطوط سر انگشتان در
یک انسان، یک مطلب علمی ثابت شده به شمار می‌آید که در زمان نزول قرآن، بلکه قرن‌ها بعد هم
کشف نشده بود. کلیات سوره قیامت: 1. این سوره مکی است. دارای چهل آیه دارد. و از نظر ترتیب
نزول، سی و یکمین سوره و از نظر چینش در مصحف هفتادو پنجمین سوره، و در اواخر جزء بیست و
نهم قرار دارد . این سوره پس از سوره قارعه نازل شده که در ترییب مصحف (110) صددو همین سوره
می باشد و از نظر مناسبت القارعه با اين سوره که در باب قیامت است، روشن است قارعه ، یعنی
کوبنده. کوبندگی در حوادث پی در پی قیامت. از نظر ترتیب همانطور که سوره قارعه در وصف قیامت و
شرح احوال مردم در آن روز است، این سوره نیز در باره قیامت می باشد . 2. از شگفتیهای این سوره،
این است که این سوره با «لا» شروع می شود : لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ ، که از این جهت شبیه به
سوره بلد است که از اول با «لا» شروع می شود : لا اقسم بهذا البلد . دو تا سوره با «لا» شروع می
شود و لای آن لای قسم است . ما گاهی قسم می خوریم به خدا، به شما، به جانت ، یک وقت می
گوئیم : نه، نه. این «نه » ، قسم است: لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ ، نه قسم به روز قیامت . پس این دو
سوره جنبه سلبی دارد و فایده آن تأکید در موضوع قسم است و از این جهت در میان سوره های
مکی، برجستگی خاص برای بیان موضوع دارد . زمخشری که در حوزه مسائل بیانی و بلاغی قرآن ،
پژوهش می کند، درباره این شیوه از قسم خوردن خداوند در قرآن، می گوید : از شگفتیهای بیان قرآن
این است که وقتی با قسم، سوره شروع می کند، گویی که در مقام بیان مسئله مهم و تاکید آمیز
است .
نکته دیگر اینکه این دو سوره را هم با همین قسم ، نامگذاری کرده اند .
ترجمه و معنی بنان در فرهنگ لغت عربی ـ فارسی
معنی کلمه تسویه :
تسویه ، از ریشة «س وی »، مصدر باب تفعیل و به معنای مساوی کردن و به اعتدال رساندن است
(راغب اصفهانی ؛ ابن منظور، ذیل «سوا»). این اصطلاح از کلمة قرآنی سَوَّیْتُهُ (حجر: 29؛ ص : 72)
گرفته شده ، و مادّه و مشتقات آن بارها در قرآن به کار رفته است. (برای نمونه رجوع کنید به طه : 58؛
قیامت : 38؛ مریم : 10؛ کهف : 36؛ سجده :9 ) اغلب مفسران ، تسویه را اعتدال در صورت و کامل
شدن خلقت معنی کرده اند (زمخشری ، ج 2، ص 577؛ فخررازی ، ج 31، ص 139ـ140). میبدی آن را
به معنای اعتدال مزاج و کمال برای قبول روح انسانی دانسته است (ج 5، ص 307) مفردات راغب :
تَسْوِيَةُ الشَّىْءِ: معتدل و برابر نمودن چيزى است يا در رفعت شكوه يا در پستى و خوارى.
آمدن ' بودن ' شدن ' رفتن
