آخر الزمان
روزگاري بر دنیا سپري شـده که دیباچه زندگی دنیایی به شـمار میآید و زمانی نیز خواهد گذشت که پایان این کتاب خواهد بود.
برگههاي پایانی کتاب زندگی انسان در زمین »آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان« خوانده میشود.
»آ ِ خ ُ ر ال ّ زمـان« اصـطلاحی است که در فرهنـگ اغلب ادیـان بزرگ به چشم میخـورد و در ادیـان ابراهیمی، از برجسـتگی و اهمیت
ویژهاي برخوردار است.
این اصـطلاح معمولاًـ به روزگـار پایـانی دنیـا و رویـدادهایی گفته میشود که ممکن است در این بخش از زنـدگی دنیوي به وقوع
پیوندد؛ ادیان بزرگ در باره آن پیشگویی هایی کردهاند؛ براي مثال در »انجیل« آمده است:
…»و این را بدان که اوقات صـعب در زمان آخر خواهد رسید، زیرا که خواهند بود مردم خود دوست و زرپرست و مغرور و متک ّ بر
و کفرگو و نافرمـان والـدین و حق ناشـناس و بیدین و بی الفت و بی وفـا و خبث کننـده و بیپرهیز و بیحلم و بـا خوبـان بیاعتنا و
خائن و کم حوصله و عبوس کننده و عیش را بر خدا ترجیح میدهند.«
)کتاب مقدس، ترجمه فاضل خان همدانی، نامه دوم پولس حواري به تیموتیوس، باب سوم.(
قرآن مجید در آیات فراوان به دوران »آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان« اشاره کرده
و در معارف ارزشمند اسلامی، این اصطلاح در دو معناي کلی به کار رفته است:
.1مـدت زمانی طولانی که با ولادت پیامبر اسـلام صـلی االله علیه و آله آغاز و با شـروع رسـتاخیز بزرگ پایان مییابد. از این رو آن
پیامبر الهی را پیامبر آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان نیز نامیدهاند.
)شـیخ صـدوق، کمالالدین، ج ،1ص 190؛ علاـمه مجلسـی، بحارالانوار، ج ،40ص 177؛ ج ،2ص 87؛ همچنین ر.ك: تفسـیر
قرطبی، ج ،4ص 306؛ تفسیر طبري، ج ،1ص (.557
.2مدت زمانی که با ولادت واپسـین جانشین پیامبر اسلام صلی االله علیه و آله حضرت مهدي علیه السلام مقارن شده و زمان غیبت و
ظهور را در بر گرفته، با شروع قیامت به انجام میرسد.
روایات معصومین علیهم السلام نشان میدهد:
یکم.
با سپري شدن این دوران، بساط زندگی دنیوي برچیده و مرحلهاي جدید در نظام آفرینش آغاز میشود.
دوم.
آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان خود به دو مرحله کام ً لا متفاوت تقسیم میشود:
دوران نخست که در آن انسـان به مراحـل پایانی انحطاط اخلاقی میرسـد. فساد اخلاقی و سـتم همه جوامع بشـري را فرا میگیرد و
واپسـین امیدهاي بشـري به ناامیدي میگراید. دوران بعد، عصـر تح ّ قق وعدههاي الهی به پیامبران و اولیاي خدا است وبا قیام مصـلح
جهانی آغاز میشود. کلیات عقایـد مربوط به »آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان« تقریب ًا از سوي همه فرقههاي بزرگ اسـلامی پـذیرفته شده است؛ ولی در
خصوص وابسـتگی این تحولات به ظهور مهـدي موعود علیه السـلام و نیز هویت او اختلاف نظر وجود دارد. شـیعیان دوازده امامی،
حضرت مهدي علیه السلام و حکومت جهانی او را حسن ختام حیات بشر در کره زمین و او را همان موعود امتها میدانند.
در نظر آنان، با ظهور حضـرت مهـدي علیه السـلام، برخی از ائمه و نیکان و صالحان و نیز بـدان و تبهکاران تحت عنوان »رجعت« به
دنیا باز میگردن د و زندگی دنیایی پایان مییابد.
با گلگشتی در کلمات نورانی معصومان علیهم السلام، میتوان واژههایی را که بیانگر پیوند مهدو ّ یت و آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان است، یافت.
این واژهها عبارت است از:
» .1آ ِ خ ُ ر ال َّ زمان«
)پایان زمان(
پیامبر صلی االله علیه و آله به حضرت علی علیه السلام فرمود:
آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟
عرض کرد:
بله، یا رسول ال ّ له!
آن حضرت فرمود:
هم اینک جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد قائمی که در آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان ظهور میکند و زمین را پر از عدل و داد میسازد - همان گونه
که از ظلم و جور آکنده شده - از نسل تو و از فرزندان حسین علیه السلام است.«
) .2لا َتذ َ ه ُ ب ال ُّ دنیا«
)دنیا به پایان نمیرسد(
این تعبیر بیانگر حتمی بودن تح ّ قق حوادثی است که پس از آن ذکر میشود.
عبدال ّ له بن مسعود میگوید:
رسول گرامی اسلام صلی االله علیه و آله فرمود:
دنیا به پایان نمیرسد؛ مگر اینکه امت مرا مردي رهبري کند که از اهل بیت من است و به او مهدي گفته میشود.«
و روشن است دنیا به پایان نمیرسد مگر اینکه بخش پایانیاش )آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان( را پشت سر گذارد.
) .3لا َت ُ قو ُ م ال ّ سا َ عۀ«
)قیامت برپا نمیشود(
پیامبر گرامی اسلام صلی االله علیه و آله فرمود:
قیامت بر پا نمیشود تا اینکه قیام کننـدهاي به حق از خانـدان ما قیام کنـد و این هنگامی است که خداونـد به او اجازه فرمایـد و هر
کس از او پیروي کند، نجات مییابد و هر کس از او سرپیچد، هلاك خواهد شد.«
) .4لا َتن َ ق ِ ضی ا َ لا َّیا ُ م«
)روزها منقضی نگردد(
رسول خدا صلی االله علیه و آله فرمود:
روزها منقضی نگردد تا اینکه مردي از اهل بیت من بر زمین حکومت کند که همنام من است.«
) .5لَ ْ و لَ ْ م َیب َ ق ِ م َ ن ال ُّ دنیا اِ ّ لا َیو ٌ م وا ِ ح ٌ د«
)اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند(
امیرمؤمنان علیه السلام بر بالاي منبر در شهر کوفه چنین فرمود:
»اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد تا اینکه مردي از خاندانم بر انگیخته شود.«
ِ ) .6عن َ د اِن ِ قطا ٍ ع ِ م َ ن ال َّ زما ِ ن«
در بخش پایانی زمان(
پیامبر اکرم صلی االله علیه و آله فرمود:
هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنهها، مردي هست که به او مهدي گفته میشود و بخشش بسیار دارد.«
روزگاري بر دنیا سپري شـده که دیباچه زندگی دنیایی به شـمار میآید و زمانی نیز خواهد گذشت که پایان این کتاب خواهد بود.
برگههاي پایانی کتاب زندگی انسان در زمین »آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان« خوانده میشود.
»آ ِ خ ُ ر ال ّ زمـان« اصـطلاحی است که در فرهنـگ اغلب ادیـان بزرگ به چشم میخـورد و در ادیـان ابراهیمی، از برجسـتگی و اهمیت
ویژهاي برخوردار است.
این اصـطلاح معمولاًـ به روزگـار پایـانی دنیـا و رویـدادهایی گفته میشود که ممکن است در این بخش از زنـدگی دنیوي به وقوع
پیوندد؛ ادیان بزرگ در باره آن پیشگویی هایی کردهاند؛ براي مثال در »انجیل« آمده است:
…»و این را بدان که اوقات صـعب در زمان آخر خواهد رسید، زیرا که خواهند بود مردم خود دوست و زرپرست و مغرور و متک ّ بر
و کفرگو و نافرمـان والـدین و حق ناشـناس و بیدین و بی الفت و بی وفـا و خبث کننـده و بیپرهیز و بیحلم و بـا خوبـان بیاعتنا و
خائن و کم حوصله و عبوس کننده و عیش را بر خدا ترجیح میدهند.«
)کتاب مقدس، ترجمه فاضل خان همدانی، نامه دوم پولس حواري به تیموتیوس، باب سوم.(
قرآن مجید در آیات فراوان به دوران »آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان« اشاره کرده
و در معارف ارزشمند اسلامی، این اصطلاح در دو معناي کلی به کار رفته است:
.1مـدت زمانی طولانی که با ولادت پیامبر اسـلام صـلی االله علیه و آله آغاز و با شـروع رسـتاخیز بزرگ پایان مییابد. از این رو آن
پیامبر الهی را پیامبر آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان نیز نامیدهاند.
)شـیخ صـدوق، کمالالدین، ج ،1ص 190؛ علاـمه مجلسـی، بحارالانوار، ج ،40ص 177؛ ج ،2ص 87؛ همچنین ر.ك: تفسـیر
قرطبی، ج ،4ص 306؛ تفسیر طبري، ج ،1ص (.557
.2مدت زمانی که با ولادت واپسـین جانشین پیامبر اسلام صلی االله علیه و آله حضرت مهدي علیه السلام مقارن شده و زمان غیبت و
ظهور را در بر گرفته، با شروع قیامت به انجام میرسد.
روایات معصومین علیهم السلام نشان میدهد:
یکم.
با سپري شدن این دوران، بساط زندگی دنیوي برچیده و مرحلهاي جدید در نظام آفرینش آغاز میشود.
دوم.
آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان خود به دو مرحله کام ً لا متفاوت تقسیم میشود:
دوران نخست که در آن انسـان به مراحـل پایانی انحطاط اخلاقی میرسـد. فساد اخلاقی و سـتم همه جوامع بشـري را فرا میگیرد و
واپسـین امیدهاي بشـري به ناامیدي میگراید. دوران بعد، عصـر تح ّ قق وعدههاي الهی به پیامبران و اولیاي خدا است وبا قیام مصـلح
جهانی آغاز میشود. کلیات عقایـد مربوط به »آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان« تقریب ًا از سوي همه فرقههاي بزرگ اسـلامی پـذیرفته شده است؛ ولی در
خصوص وابسـتگی این تحولات به ظهور مهـدي موعود علیه السـلام و نیز هویت او اختلاف نظر وجود دارد. شـیعیان دوازده امامی،
حضرت مهدي علیه السلام و حکومت جهانی او را حسن ختام حیات بشر در کره زمین و او را همان موعود امتها میدانند.
در نظر آنان، با ظهور حضـرت مهـدي علیه السـلام، برخی از ائمه و نیکان و صالحان و نیز بـدان و تبهکاران تحت عنوان »رجعت« به
دنیا باز میگردن د و زندگی دنیایی پایان مییابد.
با گلگشتی در کلمات نورانی معصومان علیهم السلام، میتوان واژههایی را که بیانگر پیوند مهدو ّ یت و آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان است، یافت.
این واژهها عبارت است از:
» .1آ ِ خ ُ ر ال َّ زمان«
)پایان زمان(
پیامبر صلی االله علیه و آله به حضرت علی علیه السلام فرمود:
آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟
عرض کرد:
بله، یا رسول ال ّ له!
آن حضرت فرمود:
هم اینک جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد قائمی که در آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان ظهور میکند و زمین را پر از عدل و داد میسازد - همان گونه
که از ظلم و جور آکنده شده - از نسل تو و از فرزندان حسین علیه السلام است.«
) .2لا َتذ َ ه ُ ب ال ُّ دنیا«
)دنیا به پایان نمیرسد(
این تعبیر بیانگر حتمی بودن تح ّ قق حوادثی است که پس از آن ذکر میشود.
عبدال ّ له بن مسعود میگوید:
رسول گرامی اسلام صلی االله علیه و آله فرمود:
دنیا به پایان نمیرسد؛ مگر اینکه امت مرا مردي رهبري کند که از اهل بیت من است و به او مهدي گفته میشود.«
و روشن است دنیا به پایان نمیرسد مگر اینکه بخش پایانیاش )آ ِ خ ُ ر ال ّ زمان( را پشت سر گذارد.
) .3لا َت ُ قو ُ م ال ّ سا َ عۀ«
)قیامت برپا نمیشود(
پیامبر گرامی اسلام صلی االله علیه و آله فرمود:
قیامت بر پا نمیشود تا اینکه قیام کننـدهاي به حق از خانـدان ما قیام کنـد و این هنگامی است که خداونـد به او اجازه فرمایـد و هر
کس از او پیروي کند، نجات مییابد و هر کس از او سرپیچد، هلاك خواهد شد.«
) .4لا َتن َ ق ِ ضی ا َ لا َّیا ُ م«
)روزها منقضی نگردد(
رسول خدا صلی االله علیه و آله فرمود:
روزها منقضی نگردد تا اینکه مردي از اهل بیت من بر زمین حکومت کند که همنام من است.«
) .5لَ ْ و لَ ْ م َیب َ ق ِ م َ ن ال ُّ دنیا اِ ّ لا َیو ٌ م وا ِ ح ٌ د«
)اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند(
امیرمؤمنان علیه السلام بر بالاي منبر در شهر کوفه چنین فرمود:
»اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد تا اینکه مردي از خاندانم بر انگیخته شود.«
ِ ) .6عن َ د اِن ِ قطا ٍ ع ِ م َ ن ال َّ زما ِ ن«
در بخش پایانی زمان(
پیامبر اکرم صلی االله علیه و آله فرمود:
هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنهها، مردي هست که به او مهدي گفته میشود و بخشش بسیار دارد.«
یالثارات الحسین