خبررسانی در سیما؛ سوگیری های عمدی یا انتقال صرف پیام های مردمی؟!

[fatemeh . R]

تهران - ایرنا - تغییرات شکلی در بخش های خبری سیما پای پیامک های مردمی رابه این بخش باز کرده است؛ اقدامی که برخی کارشناسان به دلیل محتوای صرفا انتقادی آنها، این اقدام را نوعی سوگیری این رسانه نسبت به دستگاه های اجرایی می دانند.

[highlight=#f7f7f7]محمد سرافراز - رییس سابق رسانه ملی- پس از بدست گرفتن سکان هدایت صداوسیما در آبان 93، تغییراتی در بخش های خبری سیما ایجاد کرد که در میان آنها، مهم ترین بخش خبری تلویزیون یعنی خبر 21 با ظاهری جدید در شبکه یک روی آنتن رفت.
در قالب این تغییرات که بیشتر در شکل خبر رسانی بود، زمان بخش خبری 21 به یک ساعت افزایش یافت و به یک بخش مشروح تبدیل شد؛ همچنین، بخش خبری ساعت 19 از 30 دقیقه به 10 دقیقه کاهش یافت.
غیر از این، تغییرات دیگری در بخش های خبری از جمله حذف بخش خبری هفت و هشت صبح شبکه یک سیما و رسیدن بخش خبری ساعت 9 صبح به 25 دقیقه اعمال شد.
در این میان، یکی از مهمترین تغییرات دوره سرافراز ، تبدیل شدن بخش خبری ساعت 21 به یک بخش عمده تحلیل و تفسیر خبر بود که بعد از پخش اخبار، مجری در بخش موسوم به تحریریه ، با حضور یک کارشناس یا مسئول، عمده ترین تحولات روز را با بینندگان در میان می گذارد. مجری این بخش در دقایق پایانی نیز پیامک های مردمی را که حاوی سوالات و یا طرح مشکلاتی است می خواند.
اگرچه این اقدام مشابه ستون تلفن های مردمی روزنامه ها است و از نظر حرفه ای اقدامی قابل دفاع به شمار می رود اما آنچه اکنون صدای اعتراض برخی کارشناسان را برانگیخته ، نحوه طرح پیامک ها است. بسیاری از شبها، احساس می شود در این بخش بیشتر پیامک هایی خوانده می شود که انتقاداتی از دولت را در بردارد و برای نمونه ،در مورد قطع یارانه افرادی با حقوق کمتر از یک میلیون بارها پیامکهای اعتراضی خوانده شده است.
اینگونه پیامکها در حالی مطرح می شود که از یکسو، معلوم نیست محتوای آن و ادعای مطرح شده تا چه اندازه درست و قابل تایید است و از سوی دیگر، پاسخ دولت نیز به اینگونه مسائل و مطالب مطرح نمی شود. در واقع، یک اطلاع رسانی کاملا یکسویه صورت می گیرد.
از همه جالبتر آن است که روند یادشده اکنون که بیش از دو ماه از پایان ریاست سرافراز بر سازمان صداوسیما گذشته، همچنان به شیوه قبل صورت می گیرد و عملا، تغییری در این زمینه نسبت به قبل به چشم نمی خورد.
خبرنگار ایرنا تلاش کرد تا در این زمینه با مسئولان روابط عمومی سازمان صداوسیما و معاونت خبر این سازمان صحبت کند اما تماس های مکرر او بی پاسخ ماند. با این حال، شماری از کارشناسان حوزه خبر و رسانه، دیدگاههای خود را این باره با خبرنگار ما در میان گذاشته اند.

* خبررسانی گزینشی در صداوسیما
حسین افخمی، مدیر گروه روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبایی در مورد تغییرات خبر صداوسیما گفت: از نظر شکلی، این تغییرات مثبت بوده است؛ شبکه خبر بیست و چهارساعته و لحظه ای خبر می دهد و شبکه یک سیما را نیز مخاطب به طور سنتی می بیند.
وی ادامه داد: در همه دنیا ساعات خاصی تمرکز خبر هست، در ایران از قدیم تمرکز خبر ساعات 14 و 20 است که به آن عادت مصرف کننده گفته می شود و مخاطب عادت کرده راس این ساعت ها خبر را دنبال کند. بعدها ساعت هشت صبح به آن اضافه شد.
افخمی اظهار کرد: ساعات 19 و 21 برای شبکه یک سیما مهم است که مخاطب در ساعات شامگاهی با فرصت خبر را دنبال می کند.
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: شبکه های تلویزیونی در دنیا روی یک یا دو ساعت تمرکز کرده اند و برنامه های خبری خود را با تحلیل و تفسیر خبر و حضور صداهای مختلف در جامعه پخش می کنند؛ بخشی که فقط گزارش عینی واقعه از سوی خبرنگار نیست و با حضور صداهای مختلف نمایندگان گوناگون اقشار جامعه و خبرنگار نماینده مردم روی آنتن می رود.
افخمی معتقد است: تمرکز خبر در ساعت مشخص با بیشترین بیننده، کار منطقی و درستی بوده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا بخش خبری 21 با حضور صداهای مختلف پخش می شود گفت: تعریف صداوسیما و تعریف دولت از صداهای مختلف متفاوت است که این به حق دسترسی به رسانه ها برمی گردد.
افخمی گفت: آنچه من به طور پراکنده دیده ام - و این گفته ام نتیجه یک تحقیق علمی نیست - صداو سیما در دادن حق دسترسی به رسانه های مختلف گزینشی عمل می کند و معیار واحد ندارد.
وی ادامه داد: یکی از معیارهایی که می توان حاکم کرد این است که بر اساس پایگاه رای سیاسی صداها در جامعه، نمایندگان آنها در برنامه ها شرکت کنند؛ مثلا اگر جمعیتی 30 درصد در مجلس رای آورده است به همین میزان در رسانه حاضر باشد. تشکل های صنفی و نماینده های آنها در برابر کارفرمایان آن صنف در صداو سیما برنامه داشته باشند اما دسترسی به رسانه به طور منطقی از گذشته وجود نداشته است و الان هم وجود ندارد.
افخمی گفت: حتی گاهی دیده شده مسئول روابط عمومی یک سازمان به عنوان مجری تلویزیون با رییس خودش در برنامه ای مصاحبه می کند.

**تغییرات شکلی صرف، مفید نیست
محمدتقی روغنی ها مدیر عامل موسسه فرهنگی و مطبوعاتی ایران نیز معتقد است: روند سوگیری در کلیت اخبار صداو سیما به شکلی بوده که جانبدارانه بودن گزینش، تنظیم و انتشار خبرها برای بخش اعظم مخاطبان محسوس و ملموس است و این، آفت بزرگی است.
وی افزود: برای رسانه ای که قدرت اثرگذاری زیادی روی کلیت جامعه داشته باشد اما خود را به بخش کوچکی محدود می کند طوری که نمی تواند اعتماد مردم را جلب کند این امر خوب نیست. سرمایه رسانه، اعتماد است که این سرمایه در صداو سیما به دلیل رفتارهایش در حوزه خبر تقلیل یافته است.
وی در مورد طرح نظرهای مردمی در بخش خبری 21 که به نطر می رسد دولت و مردم را به نوعی مقابل هم قرار داده است،گفت: باید نظرها و انتقادات گروه های مردمی مطرح شود؛ اما باید در نظر داشت انتقادها منصفانه باشد و امکان پاسخ گویی برای کسی که از وی انتقاد شده نیز فراهم شود. اگر این ویژگی را داشته باشد درست است.
مدیر عامل موسسه ایران اظهار کرد: تمرکز صرف بر انتقاد از دستگاه های اجرایی زیبنده نیست؛ غیر از این، دستگاه های دیگری باید در این زمینه پاسخگو باشند. اگر رسانه ملی اینگونه رفتار کند هم می تواند نقش موثری در شکل دهی افکار عمومی داشته باشد و هم اعتماد مردم که سرمایه رسانه است را جلب کند.
وی تاکید کرد: تغییرات شکلی اگر با محتوا همراه نباشد؛ اشتباه است تغییرات شکلی با الگو گرفتن از شبکه های خارجی و برخی رسانه های دیگر بد نیست اما اگر با تغییر در محتوا و جلب اعتماد مردم همراه نباشد نمی تواند تاثیر گذار باشد.
این کارشناس رسانه یادآور شد: متاسفانه، به رغم اینکه صداوسیما بارها نتیجه رفتار سوگیرانه خود را دیده است باز آن را تکرار می کند در حالی که مسئولان مربوطه باید بیشتر به اعتلای این رسانه توجه کنند و نقش این رسانه را در مدیریت افکار عمومی و انعکاس صادقانه خدمات دولت و نظام جدی بگیرند.[/highlight]