پرونده آشپزی؛ هر آنچه درباره قورمه سبزی باید بدانید

[صنم بانو]

برترین ها: قورمه‌سبزی بوی وطن می‌دهد، بوی ایران، بوی كوچه پس‌كوچه‌های كاهگلی و درشكه و كوچه‌باغ‌های قدیمی. از قورمه‌سبزی صدای تار درویش خان و شعر كلاسیك منظوم به گوش می‌رسد. یعنی قورمه‌سبزی تا این حد نوستالژی است؟ بله، اگر باور نمی‌كنید، از كسانی بپرسید كه دور از وطن زندگی می‌كنند.

قورمه‌سبزی در بین غذاهای ایرانی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. تنها غذایی است كه تغییری نكرده است. به‌عنوان مثال آبگوشتی كه در حال حاضر تهیه می‌شود، با آنچه 100سال پیش پخته می‌شد، متفاوت است چون در آن زمان خبری از سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی نبود. كباب كوبیده هم همین‌طور. در زمان‌های دور كباب با گوجه همراه نبود، خورش قیمه نیز چنین راهی را پیموده است اما قورمه‌سبزی اصالت ذاتی خودش را طی سال‌ها به طور كامل حفظ كرده است.

 

از سوی دیگر قورمه‌سبزی تنها غذایی است كه همزمان مسیر مدرنیته را هم طی كرده است، آن هم چه جور! پیتزای قورمه‌سبزی كه معرف حضورتان هست. درحقیقت قورمه‌سبزی به نوعی یك غذای پست مدرن محسوب می‌شود. شاید نه مثل تار درویش‌خان، كه مثل تار حسین علیزاده و كمانچه كیهان كلهر.

جایگاه

با اینكه قورمه‌سبزی هرگز جزء غذاهای مجلسی نبوده اما طبخ صحیح آن یكی از شرایط واجب برای كدبانو بودن است. درحقیقت قورمه‌سبزی مانند اندرونی‌های قدیمی یكی از مهم‌ترین و خصوصی‌ترین بخش‌های آشپزی و درعین حال زندگی است.

كم هستند كسانی كه با قورمه‌سبزی میانه خوبی ندارند كه بیشتر آنها از میان خانم‌ها هستند، عمده‌ترین دلایل آن بوی شنبلیله و استفاده از گوشت قرمز در طبخ این غذاست. هر ملیتی ذائقه مخصوص به خودش را دارد، به‌‌عنوان مثال غذای كره‌ای تند و شیرین است. غذای هندی‌ها معطر و تند است و خوراك مردم آمریكای لاتین تند و شور است. ذائقه ایرانی‌ها هم به سمت ترشی و شوری تمایل دارد و قورمه‌سبزی به‌عنوان سمبل ملی ذائقه ایرانی شناخته می‌شود.

‌

[صنم بانو]

انواع قورمه سبزی

قورمه‌سبزی از معدود غذاهایی است كه در همه جای ایران رواج دارد اما این غذا مانند زبان فارسی، در عین اصالت در هر منطقه لهجه خودش را دارد. در شمال ایران قورمه‌سبزی رامعمولا بدون حبوبات می‌پزند، یا این که شنبلیله را حذف می‌کنند. با لوبیاچیتی تهیه می‌كنند. در تهران لوبیای چیتی یا لوبیای قرمز استفاده می‌شود. در تبریز از لوبیای چشم بلبلی استفاده می‌شود و سبزی را سرخ نمی‌كنند و در خوزستان به قورمه‌سبزی رب گوجه‌فرنگی اضافه می‌كنند. درست مانند لهجه‌های متفاوت!

خواص قورمه سبزی

در بین انواع خوراك‌ها شاید كمتر غذایی باشد كه مانند قورمه‌سبزی مجموعه‌ای كامل از تمام مواد مورد نیاز بدن را داشته باشد.

لوبیا

مهم نیست كه در این غذا از چه نوع لوبیایی استفاده می‌شود، لوبیا سرشار از فیبر، كلسیم و پروتئین گیاهی است و حتی اگر كسی اهل خوردن گوشت نباشد، تمامی مواد موردنیاز بدنش را از این غذا دریافت می‌كند.

سبزی قورمه

سبزی قورمه به‌طور معمول تركیب تره، جعفری، گشنیز و اندكی شنبلیله است. شنبلیله مسئول تقسیم بوی خوش و منحصربه‌فرد قورمه‌سبزی است. علاوه‌بر آن حاوی مقادیر زیادی آهن، فسفر و ویتامین D است و با آنكه مقدار آن در بین دیگر سبزیجات كم است اما اثر تقویتی آن كاملا موثر است. درعین حال شنبلیله مانند یك داروی گوارشی عمل می‌كند و اشتهاآور و كاهش‌دهنده فشار خون است. سایر سبزیجات نیز در كنار شنبلیله علاوه‌بر تامین ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن را تامین می‌كنند.

لیموامانی

استفاده از لیموامانی در قورمه‌‌سبزی یكی از ابداعات بی‌نظیر آشپزی است. لیموامانی تازه به دلیل آنكه بسیار ترش است، به صورت تازه مصرف نمی‌شود. به همین دلیل آن را خشك كرده و در غذا به كار می‌برند. وجود لیموامانی در قورمه‌سبزی كاربردی چندگانه دارد یكی آنكه عمدتا ویتامین C آن از سایر مركبات بیشتر است، بنابراین علاوه بر طعم‌دهندگی، چربی غذا را كنترل كرده و بخش مهمی از مضرات گوشت قرمز را از بین می‌برد. از سوی دیگر لیموامانی در خورش روغن اضافه غذا را به خودش جذب می‌كند. به همین دلیل از چاقی و جذب بیش از اندازه روغن جلوگیری می‌كند، پس اگر استعداد چاقی دارید، دور خوردن لیموی خورش را خط قرمز بكشید.

گوشت

در قورمه‌سبزی عموما از گوشت گوسفندی و گاه گوشت گوساله استفاده می‌شود. گوشت قرمز پروتئین بدن را تامین كرده و منبعی غنی از آهن، روی و سلنیوم است.

پیاز

ضدعفونی‌كننده سیستم گوارشی و اشتها‌آور بوده و در كنار سبزیجات مكمل‌ بسیار مناسبی به‌شمار می‌رود.

برنج

خورش قورمه‌سبزی با پلو سرو می‌شود، بنابراین كربوهیدرات مورد نیاز بدن را تامین و به همراه خورش، بسته غذایی كاملی را ارائه می‌دهد كه كم‌نظیر است.

[صنم بانو]

قورمـه سبـزى سبزواری

مواد لازم:

• سبزی قورمه‌سبزی (تره، جعفری، گشنیز، اسفناج و شنبلیله) سرخ شده: 200 گرم
  
• گوشت گوسفندی: 350 گرم
  
• لوبیا قرمز: 200 گرم
  
• لیموامانی: 3 عدد
  
• چاشنی رب نارنج: یك قاشق مرباخوری
  
• نمك و زردچوبه: به میزان لازم
  
• پیاز متوسط: یك عدد
  
• روغن: به میزان لازم
  

روش تهیه:

ابتدا پیاز را با روغن سرخ می‌كنیم تا پیاز طلایی شد، گوشت را به آن اضافه می​كنیم تا سرخ شود. سپس زردچوبه و سبزی‌های كه از قبل سرخ شده است را به مواد اضافه می​كنیم، بعد لوبیا و لیمو امانی و حدود یك‌پنجم لیتر آب به مواد اضافه می‌كنیم، حرارت را كم كرده تا مواد3 ساعت پخته شود. حدود 15 دقیقه آخر، چاشنی (رب نارنج) را به مواد اضافه می‌كنیم.

نكات ویژه:

لیمو «امانی» همان لیموترش معمول خشك‌شده است. اما شهرت آن به اسم لیمو «امانی» به این دلیل است كه شهر «امان» پایتخت كشور اردن معروف‌ترین نوع لیمو را دارد. كشورهای اردن، لبنان و فلسطین بین كشورهای مختلف از نظر محصولات مركباتی، بسیار بنام هستند و طعم و عطر این محصول مثل زیره كرمان خودمان است. اما در ایران به اشتباه و به عرف این لیمو را «لیموی عمانی» می‌نامند. لازم به ذكر است كشور «عمان» فاقد هر نوع محصولات مركباتی معروف بوده و زیتون این كشور بسیار مشهور است.

نكته سلامت:

لیمو امانی در خورش بیشترین مقدار چربی را به خود جذب می‌كندو بهتر است هنگام میل كردن غذا، از خوردن لیموی داخل خورش صرف‌نظر كنید.

[صنم بانو]

قورمه‌سبزى پزون

مواد لازم برای 4 نفر:

• سبزی قورمه سرخ‌شده: 300 گرم
  
• گوشت خورشی: 300 گرم،خرد شده
  
• لوبیا قرمز: یك پیمانه
  
• پیاز نگینی خرد شده: یك عدد كوچك
  
• لیمو امانی: 3 عدد
  
• روغن: به میزان لازم
  
• نمك، فلفل و زردچوبه: به میزان لازم
  
• دارچین: یك دوم قاشق چای‌خوری
  
• آب‌جوش: به میزان لازم
  

روش تهیه:

لوبیا را از شب قبل خیس كرده، پیاز و گوشت‌های خرد شده را داخل روغن سرخ كنید. زردچوبه را به همراه آب‌جوش و لوبیا به مواد اضافه كرده، در قابلمه را بگذارید سبزی‌ها را پس از شستن خرد كرده و داخل روغن سرخ كنید تا روغن سبز رنگ شود. یك ساعت بعد از پخت گوشت، سبزی‌ها را اضافه کنید و حرارت خورش را كم كرده، نمك، فلفل و دارچین را اضافه كنید. این خورش حدودا باید 4 تا 5 ساعت روی حرارت ملایم قرار گیرد تا كاملا جا بیفتد. گاهی به خورش سر زده و آن را هم بزنید در یک ساعت و نیم آخر لیموامانی ها را اضافه كرده تا عطر خود را حفظ كند. حالا خورش‌ شما هم به روغن افتاده و هم خوب جا افتاده است. وقتی خورش را داخل ظرف كشیدید چند عدد لیمو امانی داخل بشقاب قرار دهید تا زیباتر به نظر برسد.

مواد لازم برای 4 نفر:

سبزی قورمه سرخ‌شده: 300 گرم
گوشت خورشی: 300 گرم،خرد شده
لوبیا قرمز: یك پیمانه
پیاز نگینی خرد شده: یك عدد كوچك
لیمو امانی: 3 عدد
روغن: به میزان لازم
نمك، فلفل و زردچوبه: به میزان لازم
دارچین: یك دوم قاشق چای‌خوری
آب‌جوش: به میزان لازم

فوت آشپزی:

هیچ وقت به جای لیمو امانی از آبلیمو استفاده نکنید چون خورش شما بیش از حد ترش می شود.

نكات:

1- اگر از تره بیش از اندازه استفاده كنید طعم خورش تند می‌شود.
2- اگر از شنبلیله اضافی استفاده شود، طعم خورش تلخ خواهد شد.

[صنم بانو]

قورمه‌سبزى با قارچ

مواد لازم برای 4 نفر:

• سبزی (تره، جعفری و شنبلیله) خرد و سرخ شده: 300 گرم
  
• قارچ: 500 گرم
  
• لوبیا قرمز: یك پیمانه
  
• پیاز نگینی خرد شده: یك عدد كوچك
  
• پرك لیمو: به میزان لازم
  
• روغن: به میزان لازم
  
• نمك، فلفل و زردچوبه: به میزان لازم
  
• دارچین و هل: هر كدام یك دوم قاشق چای‌خوری
  
• آب‌جوش: به میزان لازم
  

 

روش تهیه:

ابتدا قارچ‌ها را به صورت درسته در كمی روغن تفت دهید و كنار بگذارید. پیازهای خرد شده را تفت دهید تا طلایی شود، سپس زردچوبه را اضافه كرده و كمی بعد آب‌جوش را به آن اضافه كنید، بعد سبزی از قبل سرخ شده و لوبیا كه قبلا آن را خیس كرده‌اید را اضافه كنید و به مدت یك ساعت اجازه دهید تا جا بیفتد. در 10 دقیقه پایانی قارچ آماده شده، نمك و فلفل و مقداری دارچین و هل را به همراه پرك لیمو اضافه كرده تا خورش مزه‌دار شود. قورمه‌سبزی را با چلو سرو كنید.

جایگزین‌های احتمالی

1- در صورت تمایل به جای لوبیاقرمز از لوبیاچیتی برای لعاب بیشتر خورش می‌توانید استفاده كنید.
2- در صورت تمایل می‌توانید از مقدار كمی گشنیز یا اسفناج برای لعاب بیشتر خورش استفاده كنید.
3- برای تفت دادن قارچ‌ها می‌توانید به جای روغن از 50 گرم كره استفاده كنید تا قارچ‌ها خوش‌عطر و طلایی‌تر شوند.
4- بهتر است به جای لیموامانی از پرك لیمو كه ظاهر بهتری به خورش می‌دهد در كنار قارچ استفاده كنید.

 

فوت آشپزی:

اگر آب خورش بیش از اندازه باشد خورش شما خوشمزه خواهد شد. به امتحانش می‌ارزد!

[صنم بانو]

قورمــه‌سبـزى تهــرونى

مواد لازم برای 4 نفر

• سبزی قورمه‌: 200گرم
  
• گوشت گوسفند: 350 گرم ،خورشی
  
• لوبیا چشم‌بلبلی: 200 گرم
  
• آبغوره: یك پیمانه
  
• پیاز: یك عدد
  
• زردچوبه و نمك: به مقدار لازم
  
• هل: 2 عدد
  
• زنجبیل: یك‌دوم قاشق چای‌خوری
  

روش تهیه

ابتدا پیاز را سرخ كرده و گوشت و زردچوبه را به آن اضافه می‌كنیم، بعد سبزی سرخ شده را به مواد می‌افزاییم. لوبیا چشم‌بلبلی را در ظرفی جداگانه می‌پزیم. وقتی گوشت و سبزی پخت، لوبیا را به آن اضافه می‌كنیم و چاشنی (آبغوره) را داخل قابلمه می‌ریزیم. بعد از 7 دقیقه خورش ما آماده است.

[صنم بانو]

قورمه‌سبزى آذربایجان

مواد لازم برای 4 نفر:

• گوشت چرخ‌كرده: 500 گرم
  
• پیاز: یك عدد بزرگ
  
• سبزی: یك كیلوگرم
  
• لوبیا چشم‌‌بلبلی: 150 گرم
  
• آبغوره: یك‌دوم پیمانه
  
• سبزی (جعفری، گشنیز، برگ اسفناج، ترخون) خرد و سرخ شده: 300 گرم
  
• نمك، فلفل و زردچوبه: به میزان لازم
  
• روغن: به میزان لازم
  

 

روش تهیه:

پیاز و گوشت را خرد كرده و به همراه زردچوبه در روغن سرخ كنید. آب داغ را به مواد اضافه كرده و سبزی‌های خرد شده را به همراه لوبیای چشم‌بلبلی، نمك و فلفل به مواد اضافه كنید تا خوب بپزد و آبغوره را در انتهای پخت اضافه كرده اجازه دهید تا خورش جابیفتد.

نكته:

در بعضی مناطق آذربایجان، سبزی قورمه را سرخ نمی​کنند.

[صنم بانو]

روش تهیه قورمه‌سبـزى

برای تهیه یک قورمه​سبزی خوب قواعد مشخصی وجود دارد که با رعایت آنها مطمئنا خورش نهایی لذیذ و جاافتاده از آب در می​آید


1. 4 قاشق غذاخوری روغن مایع را در قابلمه روی شعله متوسط داغ كرده و پیاز را 5دقیقه در آن تفت دهید تا طلایی شود. به دلیل اینكه سبزی هم جداگانه سرخ می‌شود، حتی‌المقدور از روغن كم استفاده كنید.

2. سبزی قورمه را نیز در 4 تا 6 قاشق غذاخوری روغن مایع روی شعله متوسط 8 تا 10 دقیقه تفت دهید. سبزی را هر 2 دقیقه یك‌بار زیرورو كنید تا كم‌كم رنگش تیره و سرخ شود.

[صنم بانو]

3. گوشت را به پیاز اضافه كرده و شعله را زیاد كنید تا گوشت آب نیندازد. پیاز و گوشت را 5 دقیقه تفت دهید تا رنگ گوشت عوض شود و پیاز طلایی شود.

4. زردچوبه را درون قابلمه ریخته و یك دقیقه تفت دهید. اصولا سرخ كردن زعفران برای سلامت مضر است، بنابراین در آخرین مرحله و قبل از اضافه كردن آب در غذا بریزید.

[صنم بانو]

5. برای اضافه كردن لوبیا به خورش 3 راه دارید، یكی اینكه لوبیا را 15 دقیقه بپزید، سپس آب آن را دور ریخته و در یك ساعت آخر به خورش اضافه كنید، دیگر اینكه لوبیا را قبل از اضافه كردن آب خورش داخل آن ریخته و روی شعله كم خورش را بپزید. در این حالت لوبیا لعاب خوبی به خورش می‌دهد. بهتر است برای لوبیای چشم‌بلبلی از روش اول و برای لوبیای قرمز خیس نكرده از روش دوم استفاده كنید. راه سوم: لوبیا را از شب قبل خیس کرده و روز بعد به خورش اضافه کنید.

6. اكنون وقت اضافه كردن سبزی و 3 پیمانه آب‌جوش به خورش است شعله را كم كرده و حداقل 3 ساعت آن را بپزید تا جا بیفتد. لیموامانی خیس و سوراخ كرده را در یك ساعت آخر اضافه كرده و نمك و فلفل آن را در نیم ساعت آخر اندازه كنید.