پیاده‌ روی در خیابان انقلاب

[صنم بانو]

همیشه قرار نیست راهنماها و مسیرهای گردشگری، مسیرهای پر از بناهای تاریخی و جاذبه های طبیعی باشند؛ گاهی یک مسیر عادی که بارها از آن گذشته ایم، به خاطر تجربه ای تاریخی که پشت سر گذاشته، می تواند پیشنهاد خوبی باشد برای بهتر دیدن آن مسیر و مرور خاطرات تلخ و شیرینش.

ماهنامه همشهری سرزمین من - فرزانه ابراهیم زاده: همیشه قرار نیست راهنماها و مسیرهای گردشگری، مسیرهای پر از بناهای تاریخی و جاذبه های طبیعی باشند؛ گاهی یک مسیر عادی که بارها از آن گذشته ایم، به خاطر تجربه ای تاریخی که پشت سر گذاشته، می تواند پیشنهاد خوبی باشد برای بهتر دیدن آن مسیر و مرور خاطرات تلخ و شیرینش. در مسیر تهران گردی، سری می زنیم به «خیابان انقلاب اسلامی»، خیابان پرخاطره پایتخت که نظاره گر رویدادهای شهر و مردمانش در روزهای انقلاب سال 57 بوده است و حدفاصل «چهارراه ولیعصر (ع)» تا «میدان انقلاب اسلامی» را قدم می زنیم.

 

در این مسیر از «خیابان فلسطین» گذر کرده، بعد از رسیدن به «خیابان ابوریحان»، «بانک ملی شعبه دانشگاه» و «سینم ا سپیده» را می بینیم و به راسته کتابفروشی ها می رویم، با عبور از «دانشگاه تهران» به «خیابان 16 آذر» و سرانجام «سینم ا بهمن» در میدان انقلاب می رسیم. در این مسیر خاطرات و تاریخ شفاهی انقلاب مردم ایران در سال 57 را در مکان ها و بناهای میان راه جست و جو می کنیم؛ خاطراتی از آن رویداد بزرگ که در خاطر مردم این شهر ثبت شده است.

 

 

چطور بگردیم؟

 

پشت حصار شهر

 

تا پیش از گسترش تهران در دوران پهلوی اول، «خیابان انقلاب اسلامی» مرز شمالی تهران بود. این مرز از «دروازه دولت» به سمت غرب ادامه پیدا می کرد و به روستای «جلالیه» و «امیرآباد» می رسید. زمین هایی که در جنوب این روستاها قرار داشت نیز به «جمشیدآباد» معروف بود و بخشی از آن، بعدها برای ساختن میدانی در اختیار شهرداری قرار گرفت که ما امروز آن را به اسم «میدان انقلاب اسلامی» می شناسیم. در سال 1313 خورشیدی برای تاسیس دانشگاه تهران، بخشی از زمین های این منطقه، توسط «وزارت معارف» خریداری شد. این اتفاق سرنوشت خیابان پشت حصار را تغییر داد؛ خیابانی از «دروازه دولت» به سمت «دانشگاه تهران» کشیده شد که در جریان انقلاب اسلامی روزهای پرحادثه ای را پشت سر گذاشت و در شکل گیری انقلاب، نقش مهمی را ایفا کرد، به همین دلیل در سال 58 توسط شورای شهر تهران به اسم «انقلاب اسلامی» نام گذاری شد.

استوانه تئاتر: از «چهارراه ولیعصر (عج)» به سمت «میدان انقلاب اسلامی» که حرکت کنید نخستین بنای سر راه تان، بنای استوانه ای «تئاتر شهر» است که محوطه آن در روزهای انقلاب یکی از محل های تجمع مردم بوده است. تئاتر شهر هشتم بهمن 1351 خورشیدی با اجرای نمایش «باغ آلبالو» به کارگردانی «آربی آوانسیان» افتتاح شد. پیش از ساختن «تئاتر شهر» در این محل، برای سال ها کافه شهرداری تهران قرار داشت؛ کافه ای که محل گردآمدن شاعران و نویسندگان شناخته شده ای بود.

خیابان حادثه: از «تئاتر شهر» به سمت «میدان انقلاب اسلامی» که برویم، اولین تقاطعی که در بیشتر عکس های ثبت شده از انقلاب 57 در این خیابان می بینید، «تقاطع فلسطین» است؛ خیابانی که نه تنها به خاطر بناهای ماندگارش بلکه به خاطر درخت های زیبایی که با همه اتفاقات تلخ و شیرین خیابان سر جایشان باقی مانده اند، دیدنی هستند. از «خیابان فلسطین» که بگذرید، در مسیرتان «بانک ملی» شعبه دانشگاه را می بینید؛ این همان بانکی است که در عکس معروف «کاوه کاظمی» در انقلاب 57، حجمی از کاغذ و میز و صندلی در مقابلش به آتش کشیده شده است.

 

تئاتر شهر

 

شاید خیلی از ما بارها از کنار این بانک رد شده باشیم اما کمتر کسی می داند زیر سقف این بانک، یکی از شاهکارهای معماری معاصر ایران قرار دارد. این بانک توسط «یورن اوتزن»، معمار معروف ساختمان «اپرای سیدنی»، در سال 1341 افتتاح شده است. تلفیق معماری سنتی ایران با معماری مدرن اروپایی، مهم ترین ویژگی این بانک است. «سینم ا سپیده» یا همان «سینم ا دیانا»ی سابق، رو به روی این بانک قرار دارد که یکی از قدیمی ترین سینم اهای شهر تهران است و به خاطر نزدیکی اش با دانشگاه تهران، همیشه یکی از پاتوق های دانشجویان بوده است.

 

سقف بانک ملی

سردر دانشگاه تهران: در میان نقاط دیدنی «خیابان انقلاب اسلامی» بی تردید سردر «دانشگاه تهران» مهم ترین المان شهری است؛ سردی که «کورش فرزامی» برای «دانشگاه تهران» به عنوان دانشگاه اصلی کشور طراحی کرد و متناسب با راسته کتابفروشان رو به رویش هم هست؛ چرا که نماد کتابی است که بال های شرا گشوده. نظامیان در سال 57 بارها و بارها به این سردر هجوم بردند تا تظاهرات دانشجویی را سرکوب کنند.

 

راسته کتابفروش ها: نمی شود درباره مسیر «خیابان انقلاب اسلامی» گفت و به راسته کتابفروشان این منطقه اشاره نکرد؛ راسته ای که با تکمیل «دانشگاه تهران» آرام آرام شکل گرفت و بعد از کودتای 28 مرداد و مشکلاتی که برای کتابفروشان «میدان بهارستان» پیش آمد، خیابان کتاب فروشان تهران شد. از 16 آذر سال 57 این خیابان دیگر روز آرام نداشته، تقریبا مردم هر روز جلوی دانشگاه جمع می شدند، به سوی میدان راه می افتادند و شعار می دادند. همین که این جا پر بوده از کتابفروشی و حضور مهم ترین دانشگاه ایران در آن، کافی است که این خیابان، همیشه مهد اتفاقات مهم سیاسی و اجتماعی کشور باشد. در این گردش حتما سری به بازارچه کتاب بزنید، مطمئن باشید دست خالی بیرون نمی آیید.

 

راسته کتابفروش ها

سینم ا بهمن: قدم زدن در «خیابان انقلاب» به «سینم ا بهمن» در «میدان انقلاب اسلامی» ختم می شود؛ سینم ایی که پیش از انقلاب به اسم «کاپری» معروف بود و در جریان انقلاب، آتش زده شد. البته این سینم ا در سال های بعدی بازسازی شد و امروز یکی از سینم اهای قدیمی تهران است.

 

 

‌

[صنم بانو]

چه بخوریم؟

 

خیابان پرکافه

 

کافه های زیادی در این مسیر واقع است که می توانید در آن ها کمی بمانید و نفسی تازه کنید. مثل کافه قنادی 60 ساله «فرانسه» با شیرینی های دانمارکی معروف و شیرکاکائو و قهوه ترکش که ابتدای «خیابان ابوریحان» قرار دارد. از آش معروف «نیکوصفت» هم نمی شود گذشت که در انتهای مسیرتان است.

 

 

چهارراه نمایش

 

مجموعه تئاتر شهر تهران به عنوان مدرن ترین سالن تئاتر ایران در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر (عج)، براساس طرحی از «علی سردار افخمی» ساخته شد. بعدها پارکی متناسب با فضای این سالن در کنار «تئاتر شهر» احداث شد که امروز به اسم «پارک دانشجو» می شناسیم.

 

پارک دانشجو

 

چطور برسیم؟

 

مسیر پیشنهادی ما از «چهارراه ولیعصر (عج)» به سمت غرب «خیابان انقلاب» تا «میدان انقلاب» است. از هر جای تهران می توانید خود را با مترو، اتوبوس های بی‌آرتی، تاکسی و البته خودروی شخصی تان (به شرطی که اجازه ورود به طرح ترافیک شهر تهران در ساعات روز را داشته باشید) به «چهارراه ولیعصر (عج)» در مرکز تهران، برسانید.