۳۰-۰۱-۰، ۱۱:۴۷ ق.ظ
آسو: لامسه اولین حسی است که جهان را با آن تجربه میکنیم و آخرین حسی است که با نزدیک شدن به تیغ برندهی مرگ ما را ترک میکند. مارگارت اتوود در رمان آدمکش کور (۲۰۰۰) مینویسد «لامسه قبل از بینایی میآید و قبل از تکلم. اولین و آخرین زبان ماست و همیشه حقیقت را میگوید.»
بیولوژی ما گواهی بر این مسئله است. پوست جنین انسان با کرکهای ظریفی پوشیده شده که در حدود هفتهی شانزدهم بارداری ظاهر میشوند. پژوهشگران معتقدند این کرکها باعث تشدید حس خوشایندی میشوند که جنین از تماس پوستش با مایع آمنیوتیک بدن مادر احساس میکند، صورت ابتداییِ همان حس گرم و آرامشبخشی که نوزاد پس از تولد هنگامی که به آغوش کشیده میشود تجربه میکند.
لامسه همیشه حس محبوب من بوده است، یاری وفادار که وقتی غمگینم میتوانم مطمئن باشم حالم را بهتر میکند یا وقتی حالم خوش است باعث میشود بتوانم شادیام را با دیگران تقسیم کنم.
اما اخیراً لامسه وارد یک «عصر ممنوعه» شده و این حس بسیار مهم دوران دشواری را از سر میگذراند. همهگیری جهانی ویروس کرونا لمس کردن را درست مثل سرفه کردن و عطسه کردن در فضای عمومی تبدیل به تابوی بزرگی کرده است. اگر چه حفظ فاصلهی فیزیکی از ما در مقابل بیماری محافظت میکند، اما مانع دریافت محبت و توجه نیز میشود.
در دوران کنونی، لمس در حالی به اتفاقی نادر مبدل شده است که هراس مردم از لمس یکدیگر پیشتر هم در حال افزایش بود. تکنولوژی فاصلهها را بیشتر کرده است و شبکههای اجتماعی به منبع اصلی تعاملات اجتماعی میان کودکان و نوجوانان تبدیل شدهاند. یک نظرسنجی اخیر نشان داده که ۹۵ درصد نوجوانان به گوشیهای هوشمند دسترس دارند و ۴۵ درصد آنها میگویند که «تقریباً همیشه» آنلاین هستند.
خصوصیتی که لامسه را از سایر حواس متمایز میسازد متقابل بودن آن است. میتوانیم دیگران را بی آن که به ما نگاه کنند، نگاه کنیم، اما نمیتوانیم بی آنکه لمس شویم کسی را لمس کنیم. در دوران همهگیری جهانی ویروس کرونا، پرستاران و پزشکان در این باره صحبت کردهاند که چطور این ویژگی منحصربهفرد لامسه به آنها کمک کرده است تا با بیماران ارتباط برقرار کنند. کادر درمان هنگامی که به دلیل پوششهای محافظتی نمیتوانستهاند با بیمار صحبت کنند، یا به او لبخند بزنند یا به خوبی دیده شوند، توانستهاند برای اطمینان خاطر دادن به بیمار دستشان را روی شانهی او بگذارند، دست او را بگیرند یا بازویش را فشار دهند تا به او یادآوری کنند که تنها نیست. جالب اینجاست که در این همهگیری جهانی، لمس هم ناقل بیماری بوده است و هم بخشی از درمان.
در دههی ۱۹۹۰ موجی از پژوهشها انجام شد که اثرات منفی کمبود لمس بر رشد انسان را واضح ساختند. چندین پژوهش نشان دادهاند که کودکانِ پرورشگاهی در رومانی که در سالهای اولیهی زندگی از لمس شدن محروم بودند بعدها دچار نقایص رفتاری و شناختی و همچنین تفاوتهای آشکار در نحوهی تکامل مغزشان شدند. در بزرگسالی، افرادی که تماسهای اجتماعی محدودی دارند نسبت به کسانی که روابط اجتماعی مستحکمی دارند بیشتر در معرض خطر مرگ زودهنگام هستند. تماس لمسی همچنین با افزایش سن اهمیت ویژهای مییابد. برای مثال، در یک پژوهش، لمس ملایم باعث جذب بهتر غذا در سالمندانی شد که در یک مرکز مراقبتی بستری بودند. حتی هنگامی که نمیتوانیم به خوبی قبل ببینیم، بشنویم یا صحبت کنیم، تقریباً همیشه میتوانیم برای کاوش در جهان پیرامونمان و ارتباط برقرار کردن با دیگران از حس لامسه استفاده کنیم.
بیولوژی ما گواهی بر این مسئله است. پوست جنین انسان با کرکهای ظریفی پوشیده شده که در حدود هفتهی شانزدهم بارداری ظاهر میشوند. پژوهشگران معتقدند این کرکها باعث تشدید حس خوشایندی میشوند که جنین از تماس پوستش با مایع آمنیوتیک بدن مادر احساس میکند، صورت ابتداییِ همان حس گرم و آرامشبخشی که نوزاد پس از تولد هنگامی که به آغوش کشیده میشود تجربه میکند.
لامسه همیشه حس محبوب من بوده است، یاری وفادار که وقتی غمگینم میتوانم مطمئن باشم حالم را بهتر میکند یا وقتی حالم خوش است باعث میشود بتوانم شادیام را با دیگران تقسیم کنم.
اما اخیراً لامسه وارد یک «عصر ممنوعه» شده و این حس بسیار مهم دوران دشواری را از سر میگذراند. همهگیری جهانی ویروس کرونا لمس کردن را درست مثل سرفه کردن و عطسه کردن در فضای عمومی تبدیل به تابوی بزرگی کرده است. اگر چه حفظ فاصلهی فیزیکی از ما در مقابل بیماری محافظت میکند، اما مانع دریافت محبت و توجه نیز میشود.
در دوران کنونی، لمس در حالی به اتفاقی نادر مبدل شده است که هراس مردم از لمس یکدیگر پیشتر هم در حال افزایش بود. تکنولوژی فاصلهها را بیشتر کرده است و شبکههای اجتماعی به منبع اصلی تعاملات اجتماعی میان کودکان و نوجوانان تبدیل شدهاند. یک نظرسنجی اخیر نشان داده که ۹۵ درصد نوجوانان به گوشیهای هوشمند دسترس دارند و ۴۵ درصد آنها میگویند که «تقریباً همیشه» آنلاین هستند.
خصوصیتی که لامسه را از سایر حواس متمایز میسازد متقابل بودن آن است. میتوانیم دیگران را بی آن که به ما نگاه کنند، نگاه کنیم، اما نمیتوانیم بی آنکه لمس شویم کسی را لمس کنیم. در دوران همهگیری جهانی ویروس کرونا، پرستاران و پزشکان در این باره صحبت کردهاند که چطور این ویژگی منحصربهفرد لامسه به آنها کمک کرده است تا با بیماران ارتباط برقرار کنند. کادر درمان هنگامی که به دلیل پوششهای محافظتی نمیتوانستهاند با بیمار صحبت کنند، یا به او لبخند بزنند یا به خوبی دیده شوند، توانستهاند برای اطمینان خاطر دادن به بیمار دستشان را روی شانهی او بگذارند، دست او را بگیرند یا بازویش را فشار دهند تا به او یادآوری کنند که تنها نیست. جالب اینجاست که در این همهگیری جهانی، لمس هم ناقل بیماری بوده است و هم بخشی از درمان.
در دههی ۱۹۹۰ موجی از پژوهشها انجام شد که اثرات منفی کمبود لمس بر رشد انسان را واضح ساختند. چندین پژوهش نشان دادهاند که کودکانِ پرورشگاهی در رومانی که در سالهای اولیهی زندگی از لمس شدن محروم بودند بعدها دچار نقایص رفتاری و شناختی و همچنین تفاوتهای آشکار در نحوهی تکامل مغزشان شدند. در بزرگسالی، افرادی که تماسهای اجتماعی محدودی دارند نسبت به کسانی که روابط اجتماعی مستحکمی دارند بیشتر در معرض خطر مرگ زودهنگام هستند. تماس لمسی همچنین با افزایش سن اهمیت ویژهای مییابد. برای مثال، در یک پژوهش، لمس ملایم باعث جذب بهتر غذا در سالمندانی شد که در یک مرکز مراقبتی بستری بودند. حتی هنگامی که نمیتوانیم به خوبی قبل ببینیم، بشنویم یا صحبت کنیم، تقریباً همیشه میتوانیم برای کاوش در جهان پیرامونمان و ارتباط برقرار کردن با دیگران از حس لامسه استفاده کنیم.