ایران رمان

برترین ها: امروز 1 اسفند برابر با 20 فوریه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

1258 - چگونگی نمدمال شدن آخرین خلیفه عباسیان به دست هُلاگوخان

هفت روز پس از تصرف بغداد توسط نیروهای نظامی هُلاگوخان ـ ایلخان مغولی ایران و قتل عام نزدیک به دو سوم ساکنان آن، بیستم فوریه 1258 مستعصم بالله (ابواحمد عبدالله) آخرین خلیفه عباسی کشته شد و خلافت عباسیان برای همیشه پایان یافت. به هُلاگو [هلاکو] گفته بودند خلیفه عباسی یک مقام اسلامی است و ریختن خون مقام مذهبی منع شده و برای حکومت او بدیُمن است، خیر و برکت را ازمیان می برد و بدبختی آور خواهد بود. هلاکو این اندرزرا چند روز مورد بررسی قرارداد و سرانجام تصمیم گرفت که مستعصم بالله را به طریقه نمدمال کردن از میان بردارد که با این طریقه خون او ریخته نمی شود که بدیُمنی ببار آورد.

هُلاگوخان

این تصمیم بیستم فوریه به اجرا درآمد و خلیفه 45 ساله را لای یک نمد بزرگ (به اندازه فرش) قراردادند و آنقدر بر زمین مالیدند و حلقه نمد را تنگ کردند تا درگذشت بدون اینکه خونش جاری شود.

هلاکو پسر مستعصم را به مغولستان فرستاد تا از آسیای غربی دور شود، مسلمانان دور او جمع نشوند و ادعای خلافت نکند. مستعصم بمانند خلفای چند نسل پیش از او «خلیفه اسمی و تشریفاتی» بود، ولی ثروتمندان مسلمان برایشان پول می فرستادند و خزانه ای پُر از طلا داشتند. قدرت خلافت عباسیان به دست بوئیان ایرانی و درجریان انقلاب احیاء استقلال و حاکمیت ملّی ایران و افتادن بغداد به دست آنان ازمیان رفته بود، مخصوصا که ایرانیان به ترویج مذهب شیعه پرداخته بودند [خلفای عباسی سنُی بودند].

سلطان وقت مصر از دودمام مملوکها پس از آگاه شدن از مرگ مستعصم، خود را جانشین او و خلیفه مسلمین اعلام کرد. با اینکه این ادعای او جز در مصر و مناطق اطراف خریدار نداشت؛ لقب خلافت پس ازاو همچنان میان سلاطین مصر باقی ماند. سه قرن بعد (سال 1517) مصر به تصرف عثمانی درآمد و با این پیروزی، سلطان سلیم یکم امپراتور عثمانی لقب خلافت مسلمین را برخود نهاد و مرکز خلافت را از قاهره به استانبول [در آن زمان؛ اسلامبول] منتقل کرد و این شهررا به جای پایتخت، دارالخلافه نامید. دولت عثمانی بتدریج سرزمین های عربی را تصرف کرد و عنوان خلافت مسلمین را به آنجا گسترش داد و قلمرو خلافت اعلام داشت. سلاطین عثمانی تا پایان دهه دوم قرن 20 لقب خلیفه مسلمین را برای خود حفظ کردند. چراغ عمر این امپراتوری با پایان یافتن جنگ جهانی اول خاموش شد. عثمانی از متحدین آلمان در جنگ جهانی اول بود، آلمان شکست خورد و امپراتوری عثمانی که انگلستان و فرانسه از دیرزمان کمر به انهدامش بسته بودند از میان رفت و جمهوری ترکیه در گوشه اصلی خاک آن برجایش نشست و ....

1619 - سرآغاز انتقال برده سیاه، زن و نوكر به آمريكاي شمالي

20 فوريه سال 1619 ناخداي يك كشتي هلندي 20 سياهپوست را كه در آفريقا شكار شده بودند به آمريكاي شمالي (ويرجينيا) رسانید و به مهاجران انگليسي اين منطقه فروخت و با اين عمل كار انتقال برده از آفريقا به آمريكا آغاز شد. مهاجران انگليسي درسال 1607 وارد ويرجينيا شده بودند. بوميان آمريكاي شمالي (سرخپوستان) مطلقا حاضر به كاركردن براي مهاجران نبودند. این بوميان نزدیک به سه قرن با مهاجران اروپایی سر جنگ داشتند و آنان را متجاوز به خاک و تصرف اراضی و املاکشان مي دانستند.

همزمان با انتقال 20 برده سياه، يك كشتي انگليسي هم 90 زن اروپايي را به جيمزتاون [نخستین آبادی مهاجران در ويرجينيا» منتقل كرد كه مي توان گفت آنان هم به صورتي واگذار شدند. در آن زمان انتقال آن قبيل زنان سفيد پوست به آمريكاي شمالي امري عادي بود تا به همسري مردان مهاجر (انگليسي) درآيند. هريك از اين زنان در برابر دريافت 200 پاوند (ليره انگليسي) واگذار مي شدند كه به جاي پول، توتون و بعدا پنبه تحويل مي شد. شرط معامله اين زنان اين بود كه متقاضي در كليسا حاضر شود و با زن مورد نظر ازدواج كند. بنابراين، به يك مرد بيش از يك زن واگذار نمي شد. زن پس از ازدواج آزاد مي شد و برده نبود.

در همان زمان [قرن هفدهم]، كساني هم در اروپا بودند كه به عنوان داوطلب نوكري (سِروانت) به آمريكاي شمالي مهاجرت مي كردند و اينان تا زماني كه هزينه سفر خود [از اروپا به آمريكا] را با ارباب تصفيه نمي كردند در حكم برده او بودند؛ با اين تفاوت كه ارباب نمي توانست آنان را بفروشد و يا نسبت به ايشان تعدّي كند.

1677 - شكست نيروهاي استعمارگر اسپانيا از فرانسه در هائيتي

اسپانيايى‏ها از اواخر قرن پانزدهم ميلادي استعمار سرزمين هائيتي را آغاز كردند، اما در نيمه قرن هفدهم، ساير اروپاييان و از جمله فرانسويان وارد اين منطقه شدند. حضور نيروهاي كشورهاي ديگر اروپايى باعث وقوع جنگ‏هايى بين آنان گرديد كه در يك مورد آن، جنگ بين نيروهاي اسپانيا و فرانسه درگرفت و در بيستم فوريه 1677م، به شكست اسپانيايى انجاميد. پس از اين جنگ فرانسويان موفق شدند بخش‏هايى از هائيتي را تصرف نمايند و حضور خود را در آن منطقه تحميل كنند. فرانسويان بيست سال بعد، در سال 1697م با اسپانيا در تقسيم اين جزيره به توافق رسيدند و بخش غربي جزيره به فرانسويان واگذار گرديد و فرانسوي‏ها آن را نزديك به يك‏صد وسي سال در اشغال خود داشتند. هم‏زمان با آغاز انقلاب كبير فرانسه در 1789م، سياهپوستان و بوميان هائيتي قيام نمودند و سرانجام اين كشور در سال 1804م به عنوان اولين كشور امريكاي لاتين به استقلال رسيد.

1928 - اعلام امضاي پيمان "اورشليم" بين اردن و انگليس

اردن از سال‏ها قبل از جنگ جهاني اول، به عنوان اميرنشين، بخشي از امپراتوري عثماني به شمار مي‏رفت كه پس از جنگ جهاني اول و شكست عثماني به تصرف نيروهاي انگليسي درآمد. از آن پس با تحميل خودمختاري اين منطقه به جامعه ملل، انگلستان در واقع زنجيره‏اي به هم پيوسته از سرزمين‏هاي تحت سلطه خويش از مديترانه تا خليج فارس تدارك ديد. در اين ميان از همان آغاز شكل‏گيري كشوري به نام اردن، انگلستان به صورت رسمي در حاكميت اين منطقه دخالت مي‏كرد و نفوذ خود را بيش از پيش در آن گسترش مي‏داد. با اين حال در اكتبر 1922م پيش نويس پيماني ميان اين دو كشور به امضا رسيد كه تا شش سال بعد، آن را به صورت علني مطرح نساختند. موانعي هم‏چون انقلاب قبائل محلي، سخت‏گيري‏هاي كارگزاران داخلي و سنگيني ماليات‏هاي كمر شكن باعث شد تا طرح علني اين پيمان به تعويق افتد. درنهايت، هنگامي كه حاكميت نظامي و امنيتي انگلستان بر اردن تثبيت شد، در بيستم فوريه 1928م اين پيمان چهره‏اي حقوقي به خود گرفت.

بر اساس اين پيمان كه در اورشليم يا بيت المقدس به امضا رسيده بود، بازرسي دارايى اردن، حق امتيازها، قانون‏گزاري، نيروهاي نظامي، امنيت بيگانگان و حق اعلام حكومت نظامي در اردن، به انگلستان واگذار گرديد. در واقع، با امضاي پيمان اورشليم، اردن، بدون مشورت با لندن، در سياست خارجي و حتي داخلي خود، حق تصميم‏گيري نداشت. اين پيمان به ويژه در مورد مسائل نظامي، تمامي حقوق و اختيارات مربوط به نيروها و ادوات جنگي و حتي حق داوري در امور نظامي و نظاميان را به انگلستان واگذار كرده بود. در حقيقت، با اجراي اين پيمان، پرچم استعمار انگلستان به صورت كامل بر فراز حاكميت اردن به اهتزاز درآمد. پيمان اورشليم كه با اعتراضات فراوان تمامي مردم اردن مواجه شده بود تا پايان جنگ دوم جهاني اعتبار داشت و با اعطاي استقلال به اردن، اين پيمان نيز لغو شد هرچند كه شيوه‏هاي استعمار، به طريقي ديگر خود را در اين كشور نمايان ساخته است.

1828 - امضاي عهدنامه تركمنچاي

در زمان فتحعلي شاه، دو دوره جنگ بين ايران و روسيه درگرفت كه هر دو جنگ باشكست ايران به پايان رسيد. پس از شكست دوم، اول اسفند 1206 ش (5 شعبان 1243 ق، 21 فوريه 1828 م) عهدنامه‏اي بين ايران و روس در قريه تركمانچاي به امضا رسيد كه به مراتب از قرارداد گلستان شوم‏تر بود. به موجب اين معاهده، ولايات ايروان و نخجوان به روسيه واگذار شد و مرزها معين گرديد.

فتحعلی شاه قاجار در حال امضای عهدنامه

علاوه بر غرامتي كه ايران پرداخت كرد، حق كشتيراني در درياي خزر مجدداً براي روس‏ها تأييد شد. به علاوه، اتباع روسيه در ايران از حقوق كاپيتولاسيون و مصونيت قضايي برخوردار شدند. اين امر، حقِّ اجراي مجازات نسبت به اتباع روس را هم كه در ايران مرتكب جرم مي‏شدند از دولت ايران گرفت و بعدها كم كم به جايي رسيد كه تقريباً اختيار محاكمه از دست دولت ايران سلب شد و استقلال قضايي كشور محدود گرديد. دولت روسيه در برابر آن همه منافع، تنها وليعهدي عباس ميرزا و رساندن او را به تخت سلطنت تأييد كرد.

اراضی بخشیده شده طبق عهدنامه

1879 - كنگره آمريكا رسم دوئل Duel (تيراندازي به سوي يکديگر با حضور شاهد، ازقبل براي انجام آن توافق بعمل آمده، با اسلحه يکنواخت و با هدف انتقامگيري) را در شهر واشنگتن ممنوع ساخت كه بعدا در همه ايالات 50 گانه عضو فدراسيون غير قانوني گرديده است.

1909 - در جریان قیام مشروطه خواهان علیه استبداد صغیر، آقابالاخان، حاکم رشت، به قتل رسید و گیلان به دست مشروطه خواهان افتاد.

1919 - روزی که امير افغانستان كشته شد

حبيب الله خان

امير حبيب الله خان حكمر ان افغانستان 20 فوريه سال 1919 در جلال آباد هدف گلوله قرار گرفت و كشته شد. قاتل دستگير نشد و انگيزه قتل هم هنوز به درستي روشن نشده است. حبيب آلله خان در طول 18 سال حكومتش تلاش بسيار كرد كه عنوان خودرا از «امير» به «پادشاه» ارتقاء دهد كه انگليسي ها كه بر امور سياسي افغانستان سرپرستي داشتند زير بار نرفتند و به جاي عنوان پادشاه به او لقب «سِر» دادند. حبيب الله خان كه داراي 4 زن رسمي و 15 متعه (زوجه موقت) بود حتي براي اين كه نشان دهد كه تحت الحمايه انگلستان نيست از جانب خود به چند كشور سفير فرستاد. بعضي مورخان قتل او را به حساب مماشات با انگلستان و پاره اي ديگر به عدم سازش با آن دولت و نيز دست زدن به برخي اصلاحات كه با نظام قبيله اي و سنتي افغانها همخواني نداشت دانسته اند. حبيب الله خان با قوم مغول تبار و شيعه مذهب هزاره ميانه خوبي نداشت.

1349 - شاه طی مصاحبه ای اعلام کرد، در صورت لزوم برای تصرف جزایر ابوموسی و تنب به زور متوسل می شویم.

2008 - فيدل كاسترو از دنیای سیاست خداحافظی کرد

دكتر فيدل كاسترو 20 فوريه 2008، و 48 سال پس از ملي کردن شعب کمپاني هاي ايالات متحده در کوبا که 22 فوريه 1960 اعلام شده بود و 49 سال و سه روز پس از به دست گرفتن رياست دولت، در اعلاميه اي كه با يك تيتر سراسري در روزنامه «گرانما» چاپ شده بود چنين نوشت: «به اين وسيله به هموطناني كه چند روز پيش بازهم به من افتخار دادند و با آراء خود نماينده پارلمان كردند اطلاع مي دهم كه نه خواهان هستم و نه مي پذيرم كه [در اجلاس پارلمان كه 24 فوريه 2008 گشايش مي يابد] بارديگر سمت رياست شوراي كشور و فرماندهي كل قوا برعهده من گذارده شود. تكرار مي كنم: نه آرزوي اين شغل را دارم و نه بار ديگر آن را خواهم پذيرفت.».

مناسبت ها

روز جهانی عدالت اجتماعی

زادروزها

۱۸۴۴ - زادروز لودویگ بولتزمان، فیزیکدان ایتالیایی
۱۹۲۷ - زادروز سیدنی پوآتیه بازیگر و کارگردان باهامایی-آمریکایی؛ نخستین سیاه پوست برنده جایزه اسکار.

سیدنی پوآتیه

۱۹۴۵ - زادروز جرج اسموت، کیهان‌شناس و اخترفیزیک‌دان آمریکایی؛ برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۰۶ .
۱۳۵۲ - زادروز کریم باقری، از بهترین و محبوب ترین بازیکنان تاریخ فوتبال ایران و گلزنترین هافبک جهان

کریم باقری

۱۹۶۷ - زادروز کرت کوبین، خواننده راک، نوازنده گیتار و ترانه‌سرای آمریکایی؛ بنیانگذار گروه گرانج نیروانا .
۱۹۸۸ - زادروز ریانا، خواننده ، طراح مد و مانکن باربادوسی.

ریانا (ریحانا)

درگذشت‌ها

۱۲۵۸ - درگذشت مستعصم، آخرین خلیفه عباسی بغداد، توسط هلاکو مغول.
۱۹۰۷ - درگذشت هانری مواسان، شیمی‌دان فرانسوی؛ برنده جایزه نوبل شیمی.

کرت کوبین

۱۹۲۰ - درگذشت رابرت پری، کاشف آمریکایی
۱۹۷۲ - درگذشت ماریا ژئوپرت مایر، فیزیک‌دان آمریکایی-آلمانی؛ برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۶۳ ، دومین زن برنده جایزه نوبل فیزیک در جهان.

رابرت پری

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون

v.a.y