۲۳-۰۷-۹۱، ۰۷:۳۰ ب.ظ
گفتگوی اندیشه پویا با داریوش شایگان با عنوان «مریدان اجازه اصلاح نمیدهند، به مناسبت انتشار کتاب "آگاهی دورگه"او به زبان فرانسوی و جایزه ویژه ای که به زودی در فرانسه به خاطر این کتاب خواهد گرفت انجام شده است.
شایگان در این گفتگو روایت کرده است که چرا ایران را ترک گفت، چه شد که به ایران بازگشت، در بازگشتش به ایران، تهران را چگونه دید و بازگشتش چه حاشیههایی داشت. او از توقیف پاسپورتش و حاشیه های آن ماجرا می گوید و به این پرسش پاسخ می دهد که پس از سالیانی زندگی در فرانسه "آیا شما فرانسوی شده اید؟
گفتگو با داریوش شایگان تنها گفتگوی ویژه این شماره اندیشه پویا نیست.
گفتگویی زنگینامهای با حاتم قادری و گفتگوی عباس کاظمی با مراد فرهادپور درباره طبقه متوسط، مصرف و تودهای شدن آنها، سه گانه خواندنی این شماره اندیشه پویا هستند. حاتم قادری از جوانی اش و سالهای انقلاب سخن گفته و توضیح داده که با چه سابقه ای در نشریه جوانان سردبیر و جایگزین "ر. اعتمادی" شد. وقتی از قادری درباره تندروی هایش در دوره های مختلف زندگی سوال شده پاسخ داده که زندگی او را جهالت های پیاپی می سازد، جهالتهایی که از آنها پشیمان نیست اما تکرارشان نمیکند.
اما چه اتفاقی باعث تحولی در حاتم قادری شد: "سال 64 زاويه من خیلی تند شد. چند حادثه باعث اين اتفاق شد . یک حادثه ای که همچنان در ذهن من است تصویری بود که در مسیر خانه ام جلوي یکی از تلفن های عمومی دیدم. آدمی را دیدم مچاله شده و خوابیده و این با روحیه عدالت انقلابی ما سازگار نبود. ما تصور نمیکردیم که بعد از انقلاب خیابان خواب داشته باشیم.
از طرف ديگر جناح بندی های سیاسی خیلی قوی شد و این مرا آزار میداد." از حاتم قادری در این گفتگوی زندگینامهای درباره انتقادهایش از اصلاح طلبان در عصر اصلاحات نیز پرسیده اند و اینکه آیا حفظ همان دستاوردها بهتر نبود از نبودشان: «من چند بار این مثال را زده ام و برخی دوستان اصلاح طلب را از خودم رنجانده ام. گفته ام که حرکت زیاد است اما رقص ی در کار نیست. اصلاحات؟ کوه موش زایید. کوه باید شیر و پلنگ داشته باشد، نمیشود موش نشان داد و گفت عیب ندارد، بزرگ میشود. بچه شیر را هم نشان میدادند من قبول میکردم اما در عصر اصلاحات موش را به جای شیر نمیتوانستم بپذیرم.»
عباس کاظمی نه تنها در این شماره اندیشه پویا گفتگویی انجام داده با مراد فرهادپور که مقدمه ای مفصل نیز بر این گفتگو نوشته تا تمایز دیدگاهش درباره مصرف و طبقه متوسط را با مراد فرهادپور بیشتر توضیح دهد. مرادفرهادپور منتقد مصرف گرایی در کشورهای غربی است و یکی از کلیدی ترین مواضع او در این گفتگو آنجایی است که درباره شورش های سال گذشته لندن صحبت می کند: «مصرف گرایی یکی از حربههای سیاست زدایی و اخته کردن طبقه متوسط و از میان بردن قابلیت رهایی بخش آن است، کاملا مورد تایید و قبول من است. مثلا درباره اتفاقات سال گذشته لندن باید گفت که پدیدار شناسی و زیبایی شناسیِ غارت کردن روی دیگر سکه مصرف گرایی است. به همین دلیل من نیز شورش جوانان در لندن را محکوم نمیکنم. این جوانان به خرید یا همان shopping میروند اما shopping آنها ایده آل و نامحدود است و در آن نیازی به پول نیست. یک جور shopping سوسیالیستی صورت گرفته است بدین صورت که جوان داخل سوپرمارکت مي شود و هرچه دلش میخواهد را مجاني برمی دارد. در این وضعیت فرد اصلا برای اینکه بتواند اظهار وجود کند دست به غارت میزند». فرهادپور در پاسخ به این سوال که «شما به عنوان يك نتیجه طبیعی این غارت را تفسیر و توصیف میکنید یا به عنوان یک امر تجویزی؟» نیز چنین می گوید که «من ابایی ندارم از اینکه تجویز هم بکنم. انواع دزدیها بویژه توسط بانکدارها صورت میگیرد و هزینه آن بر مردم تحمیل میشود و بنابراین ابایی ندارم که من هم این "دزدی" را تجویز بکنم. اصلا من درچنین دنیای کثیفی غارت را تجویز میکنم. من هم بودم لپ تاپ مجانی برمی داشتم.»
پرونده ویژه این شماره اندیشه پویا به مناسبت بازگشایی دانشگاه به موضوع جدال دولت و دانشگاه اختصاص دارد. در این پرونده خواننده گزارشی تفصیلی از رابطه دولت و دانشگاه از تاسیس دانشگاه تهران تا انقلاب 57 خواهید بود که با روایتهایی از تاریخ نگاران همچون افشین متین عسگری و بابک امیرخسروی همراه شده است. نوشتاری از بابک احمدی درباره نسبت سیاست و دانشگاه که با تجربه شخصی او از سالهای حضور در کنفدراسیون همراه شده نیز بسیار خواندنی می نماید . او از گروههای مختلف داخل کنفدراسیون یاد می کند و می نویسد: «اين گروهها در مورد مسائل نظرى اصلى با هم مخالف بودند، از جمله در اين كه آيا صورتبندى اقتصادى و اجتماعى ايران سرمايهدارى است يا پيشاسرمايهدارى. مائوئيستها بيشتر از تز مائو دربارهى چينِ نيمه مستعمره ـ نيمه فئودال دفاع مىكردند و طفلكها آن را دربارهى ايران درست مىدانستند. در سطح عملى نيز بحث گروهها و كنفدراسيونهاى مختلف بر سر دفاع از مبارزهى چريكى در ايران بود. برخى تنها وظيفهى دانشجوى ايرانى در خارج از كشور را دفاع بىقيد و شرط از چريكها مىدانستند، و برخى اعتقاد به تربيت و اعزام كادرها به داخل ايران براى ساختن حزب لنينى يا محاصرهى شهرها از طريق دهات داشتند. خلاصه بحثها به شكل دلخراشى عقبافتاده و استوار بر فقدان شعور نظرى بود.» پرونده دانشگاه با بخشی خواندنی از روایت شاگردان دیروز از اساتیدشان همراه شده است. فخرالدین عظیمی و علی میرسپاسی از سالهای شاگردی شان در دانشگاه تهران و شاگردی حمید عنایت نوشته اند . هاشم صباغیان از کلاس ماشین های حرارتی مهندس بازرگان و محمد رضایی از یوسف اباذری. جلیل روشندل از جواد شیخ الاسلامی نوشته است و جلال رفیع از تجربه شاگردی ناصر کاتوزیان. علی فردوسی کلاسهای همایون کاتوزیان در شیراز را روایت کرده و اصغر دادبه یک استاد به نام غلامحسین صدیقی را تصویر کرده است.
مقاله مرتضی مردیها در بررسی زمینه سیاسی اشعار فردوسی و مولوی و حافظ و سعدی تحقیقی بین رشته ای و متفاوت است. او توضیح می دهد که چرا مولوی انقلابی است، حافظ روشنفکری عاصی و بدبین است، سعدی اصلاح طلبی لیبرال است و فردوسی محافظه کاری سیاسی. البته مردیها به توصیف اکتفا نمیکند و در نهایت انتخاب و رای خود درباره این شاعران را نیز با خواننده مطلبش درمیان میگذارد:« ترکیبی از فردوسی و سعدی به صواب و صلاح بشر نزدیکتر است؛ آنچه میتوان آنرا لیبرالیسم محافظهکار نامید. هرچند این منافی برگرفتن "چاشنیای" از اعتراضِ آسمانستیزِ حافظ و اشتیاق عاشقانۀ مولوی نیست.»
ترجمه خواندنی عزت الله فولادوند از مقاله والدمار گوریان درباره تحول شوروی از لنین تا استالین، مقاله ای انتقادی از مراد ثقفی درباره رشنفکران دینی و توسعه سیاسی، مقاله ای از سعید حجاریان با عنوان «پرده پوشی در سیاست» در بررسی این باور رایج که آیا نمی توان در سیاست دروغ گفت، پرونده ای درباره جامعه شناسی روضه های زنانه و صفحاتی درباره اریک هابسبام تاریخ نگار چپی که به تازگی درگذشت، بخشهای دیگری از این شماره مجله اندیشه پویا را به خود اختصاص داده اند. دربخش سینم ایی این شماره اندیشه پویا نیز خواننده مجموعه مطالبی از بهمن معتمدیان کارگردان، حسین خسروجاه استاد دانشگاه کالیفرنیا و بهزاد دوران جامعه شناس درباره نظرسنجی سایت اندساوند و بالا آمدن سرگیجه هیچکاک و پایین رفتن همشهری کین خواهید بود. همچنین گفتگویی را با حمید نفیسی خواهید خواند درباره مجموعه چهارجلدی تاریخ اجتماعی سینم ای ایران که به زبان انگلیسی نوشته است. کتابخانه این شماره اندیشه پویا هم با نقدها و مطالبی از عبدالله کوثری، مهرزاد بروجردی، منصور هاشمی، کاوه بیات، همایون کاتوزیان و هوشنگ ماهرویان همراه شده است. از همه مهمتر اینکه در این شرایط گرانی اندیشه پویا همچنان با همان قیمت 5 هزار تومان روی دکه رفته است.
شایگان در این گفتگو روایت کرده است که چرا ایران را ترک گفت، چه شد که به ایران بازگشت، در بازگشتش به ایران، تهران را چگونه دید و بازگشتش چه حاشیههایی داشت. او از توقیف پاسپورتش و حاشیه های آن ماجرا می گوید و به این پرسش پاسخ می دهد که پس از سالیانی زندگی در فرانسه "آیا شما فرانسوی شده اید؟
گفتگو با داریوش شایگان تنها گفتگوی ویژه این شماره اندیشه پویا نیست.
گفتگویی زنگینامهای با حاتم قادری و گفتگوی عباس کاظمی با مراد فرهادپور درباره طبقه متوسط، مصرف و تودهای شدن آنها، سه گانه خواندنی این شماره اندیشه پویا هستند. حاتم قادری از جوانی اش و سالهای انقلاب سخن گفته و توضیح داده که با چه سابقه ای در نشریه جوانان سردبیر و جایگزین "ر. اعتمادی" شد. وقتی از قادری درباره تندروی هایش در دوره های مختلف زندگی سوال شده پاسخ داده که زندگی او را جهالت های پیاپی می سازد، جهالتهایی که از آنها پشیمان نیست اما تکرارشان نمیکند.
اما چه اتفاقی باعث تحولی در حاتم قادری شد: "سال 64 زاويه من خیلی تند شد. چند حادثه باعث اين اتفاق شد . یک حادثه ای که همچنان در ذهن من است تصویری بود که در مسیر خانه ام جلوي یکی از تلفن های عمومی دیدم. آدمی را دیدم مچاله شده و خوابیده و این با روحیه عدالت انقلابی ما سازگار نبود. ما تصور نمیکردیم که بعد از انقلاب خیابان خواب داشته باشیم.
از طرف ديگر جناح بندی های سیاسی خیلی قوی شد و این مرا آزار میداد." از حاتم قادری در این گفتگوی زندگینامهای درباره انتقادهایش از اصلاح طلبان در عصر اصلاحات نیز پرسیده اند و اینکه آیا حفظ همان دستاوردها بهتر نبود از نبودشان: «من چند بار این مثال را زده ام و برخی دوستان اصلاح طلب را از خودم رنجانده ام. گفته ام که حرکت زیاد است اما رقص ی در کار نیست. اصلاحات؟ کوه موش زایید. کوه باید شیر و پلنگ داشته باشد، نمیشود موش نشان داد و گفت عیب ندارد، بزرگ میشود. بچه شیر را هم نشان میدادند من قبول میکردم اما در عصر اصلاحات موش را به جای شیر نمیتوانستم بپذیرم.»
عباس کاظمی نه تنها در این شماره اندیشه پویا گفتگویی انجام داده با مراد فرهادپور که مقدمه ای مفصل نیز بر این گفتگو نوشته تا تمایز دیدگاهش درباره مصرف و طبقه متوسط را با مراد فرهادپور بیشتر توضیح دهد. مرادفرهادپور منتقد مصرف گرایی در کشورهای غربی است و یکی از کلیدی ترین مواضع او در این گفتگو آنجایی است که درباره شورش های سال گذشته لندن صحبت می کند: «مصرف گرایی یکی از حربههای سیاست زدایی و اخته کردن طبقه متوسط و از میان بردن قابلیت رهایی بخش آن است، کاملا مورد تایید و قبول من است. مثلا درباره اتفاقات سال گذشته لندن باید گفت که پدیدار شناسی و زیبایی شناسیِ غارت کردن روی دیگر سکه مصرف گرایی است. به همین دلیل من نیز شورش جوانان در لندن را محکوم نمیکنم. این جوانان به خرید یا همان shopping میروند اما shopping آنها ایده آل و نامحدود است و در آن نیازی به پول نیست. یک جور shopping سوسیالیستی صورت گرفته است بدین صورت که جوان داخل سوپرمارکت مي شود و هرچه دلش میخواهد را مجاني برمی دارد. در این وضعیت فرد اصلا برای اینکه بتواند اظهار وجود کند دست به غارت میزند». فرهادپور در پاسخ به این سوال که «شما به عنوان يك نتیجه طبیعی این غارت را تفسیر و توصیف میکنید یا به عنوان یک امر تجویزی؟» نیز چنین می گوید که «من ابایی ندارم از اینکه تجویز هم بکنم. انواع دزدیها بویژه توسط بانکدارها صورت میگیرد و هزینه آن بر مردم تحمیل میشود و بنابراین ابایی ندارم که من هم این "دزدی" را تجویز بکنم. اصلا من درچنین دنیای کثیفی غارت را تجویز میکنم. من هم بودم لپ تاپ مجانی برمی داشتم.»
پرونده ویژه این شماره اندیشه پویا به مناسبت بازگشایی دانشگاه به موضوع جدال دولت و دانشگاه اختصاص دارد. در این پرونده خواننده گزارشی تفصیلی از رابطه دولت و دانشگاه از تاسیس دانشگاه تهران تا انقلاب 57 خواهید بود که با روایتهایی از تاریخ نگاران همچون افشین متین عسگری و بابک امیرخسروی همراه شده است. نوشتاری از بابک احمدی درباره نسبت سیاست و دانشگاه که با تجربه شخصی او از سالهای حضور در کنفدراسیون همراه شده نیز بسیار خواندنی می نماید . او از گروههای مختلف داخل کنفدراسیون یاد می کند و می نویسد: «اين گروهها در مورد مسائل نظرى اصلى با هم مخالف بودند، از جمله در اين كه آيا صورتبندى اقتصادى و اجتماعى ايران سرمايهدارى است يا پيشاسرمايهدارى. مائوئيستها بيشتر از تز مائو دربارهى چينِ نيمه مستعمره ـ نيمه فئودال دفاع مىكردند و طفلكها آن را دربارهى ايران درست مىدانستند. در سطح عملى نيز بحث گروهها و كنفدراسيونهاى مختلف بر سر دفاع از مبارزهى چريكى در ايران بود. برخى تنها وظيفهى دانشجوى ايرانى در خارج از كشور را دفاع بىقيد و شرط از چريكها مىدانستند، و برخى اعتقاد به تربيت و اعزام كادرها به داخل ايران براى ساختن حزب لنينى يا محاصرهى شهرها از طريق دهات داشتند. خلاصه بحثها به شكل دلخراشى عقبافتاده و استوار بر فقدان شعور نظرى بود.» پرونده دانشگاه با بخشی خواندنی از روایت شاگردان دیروز از اساتیدشان همراه شده است. فخرالدین عظیمی و علی میرسپاسی از سالهای شاگردی شان در دانشگاه تهران و شاگردی حمید عنایت نوشته اند . هاشم صباغیان از کلاس ماشین های حرارتی مهندس بازرگان و محمد رضایی از یوسف اباذری. جلیل روشندل از جواد شیخ الاسلامی نوشته است و جلال رفیع از تجربه شاگردی ناصر کاتوزیان. علی فردوسی کلاسهای همایون کاتوزیان در شیراز را روایت کرده و اصغر دادبه یک استاد به نام غلامحسین صدیقی را تصویر کرده است.
مقاله مرتضی مردیها در بررسی زمینه سیاسی اشعار فردوسی و مولوی و حافظ و سعدی تحقیقی بین رشته ای و متفاوت است. او توضیح می دهد که چرا مولوی انقلابی است، حافظ روشنفکری عاصی و بدبین است، سعدی اصلاح طلبی لیبرال است و فردوسی محافظه کاری سیاسی. البته مردیها به توصیف اکتفا نمیکند و در نهایت انتخاب و رای خود درباره این شاعران را نیز با خواننده مطلبش درمیان میگذارد:« ترکیبی از فردوسی و سعدی به صواب و صلاح بشر نزدیکتر است؛ آنچه میتوان آنرا لیبرالیسم محافظهکار نامید. هرچند این منافی برگرفتن "چاشنیای" از اعتراضِ آسمانستیزِ حافظ و اشتیاق عاشقانۀ مولوی نیست.»
ترجمه خواندنی عزت الله فولادوند از مقاله والدمار گوریان درباره تحول شوروی از لنین تا استالین، مقاله ای انتقادی از مراد ثقفی درباره رشنفکران دینی و توسعه سیاسی، مقاله ای از سعید حجاریان با عنوان «پرده پوشی در سیاست» در بررسی این باور رایج که آیا نمی توان در سیاست دروغ گفت، پرونده ای درباره جامعه شناسی روضه های زنانه و صفحاتی درباره اریک هابسبام تاریخ نگار چپی که به تازگی درگذشت، بخشهای دیگری از این شماره مجله اندیشه پویا را به خود اختصاص داده اند. دربخش سینم ایی این شماره اندیشه پویا نیز خواننده مجموعه مطالبی از بهمن معتمدیان کارگردان، حسین خسروجاه استاد دانشگاه کالیفرنیا و بهزاد دوران جامعه شناس درباره نظرسنجی سایت اندساوند و بالا آمدن سرگیجه هیچکاک و پایین رفتن همشهری کین خواهید بود. همچنین گفتگویی را با حمید نفیسی خواهید خواند درباره مجموعه چهارجلدی تاریخ اجتماعی سینم ای ایران که به زبان انگلیسی نوشته است. کتابخانه این شماره اندیشه پویا هم با نقدها و مطالبی از عبدالله کوثری، مهرزاد بروجردی، منصور هاشمی، کاوه بیات، همایون کاتوزیان و هوشنگ ماهرویان همراه شده است. از همه مهمتر اینکه در این شرایط گرانی اندیشه پویا همچنان با همان قیمت 5 هزار تومان روی دکه رفته است.