آموزش زبان ترکی

[Ar.chly]

عدد در ترکی
از لازمه های یک زبان ، عدد است. بدون عدد واقعاً ارتباط گوینده و شنونده کامل نمی شود. در زبان ترکی نقش عدد بارزتر و گسترده تر است ، چراکه عدد در ترکی حتی می تواند در قالب فعل درآید.عدد صحیح (اعداد غیر از کسری و اعشاری و ... ) در زبان ترکی مانند بسیاری از زبانها در دو ساختار دیده می شود: ساختار ساده و ساختار مرکب. عدد با ساختار ساده ، عددی است که از یک کلمه تشکیل می شود و در ترکی عبارتند از:
• بیر ـ ایکی ـ اوچ ـ دؤرد ـ بئش ـ آلتی ـ یئددی ـ سکگیز ـ دوققوز (به ترتیب یک تا نه)
• اون ـ ییرمی (ایگیرمی) ـ اوتوز ـ قیرخ ـ اللی ـ آلتمیش ـ یئتمیش ـ ***ن ـ دوقسان (به ترتیب ده تا نود)
• یوز ـ مین ـ تومن ـ میلیون ـ میلیارد (به ترتیب صد ، هزار ، ده هزار ، میلیون ، میلیارد)
البته دو عدد میلیون و میلیارد ترکی نیستند ولی اکنون در ترکی استفاده می شوند.
بقیه اعداد از ترکیب دو یا چند عدد ساده تشکیل می شوند. اینها را عدد مرکب می گویند. مثلاً برای ساختن عدد چهارده در ترکی ابتدا ده سپس چهار می آید ، بصورت: اون دؤرد. البته در فارسی هم چنین است و فقط اعداد بین ده و بیست اینگونه مقلوب شده اند. به همین ترتیب داریم: یئددی یوز آلتمیش بئش (هفتصد و شصت و پنج) ، بئش مین یئددی یوز اللی دؤرد (پنج خزار و هفتصد و پنجاه و چهار).
این اعداد بصورت زیر تشکیل می شوند:
• اعداد دو رقمی غیر ساده (11 تا 99): رقم دهگان + رقم یکان
مثلاً برای عدد دو رقمی غیرساده شصت و هفت در ترکی داریم: آلتمیش + یئددی
• اعداد سه رقمی غیر ساده (101 تا 999): رقم صدگان + رقم دهگان + رقم یکان
مانند: آلتی یوز قیرخ اوچ (ششصد و چهل و سه)
• اعداد چهاررقمی غیرساده (1001 تا 9999): رقم هزارگان + رقم صدگان + رقم دهگان + رقم یکان
مانند: مین اوچ یوز اللی یئددی (هزار و سیصد و پنجاه و هفت)
• ...
پس در زبان ترکی اعداد عبارتند از:
• بیر ـ ایکی ـ اوچ ـ دؤرد ـ بئش ـ آلتی ـ یئددی ـ سکگیز ـ دوققوز ـ اون (1 تا 10)
• اون بیر ـ اون ایکی ـ اون اوچ ـ اون دؤرد ـ اون بئش ـ اون آلتی ـ اون یئددی ـ اون سکگیز ـ اون دوققوز ـ ییرمی (11 تا 20)
• ییرمی بیر ـ ییرمی ایکی ـ ییرمی اوچ ـ ییرمی دؤرد ـ ییرمی بئش ـ ییرمی آلتی ـ ییرمی یئددی ـ ییرمی سکگیز ـ ییرمی دوققوز ـ اوتوز (21 تا 30)
• ...
• یوز بیر ـ یوز ایکی ـ یوز اوچ ـ ... ـ دوققوز یوز دوقسان دوققوز (999)
• مین بیر ـ مین ایکی ـ ... ـ دوققوز مین دوققوزیوز دوقسان دوققوز (9999)
• ...
عدد قدیمی ده هزار در ترکی بصورت «تومن» اکنون کاربرد عددی ندارد و فقط در واحد پول استفاده می شود. مثلاً در دیوان قوتادغوبیلیک در هزاره گذشته می خوانیم: «تومن مین ثنا» یعنی ده هزار هزار ثنا. به عبارتی هزاران بار ثنا.
انتظار نمی رود عدد بصورت مجرد در جمله ظاهر شود (مگر به ندرت) و انتظار داریم در کنار هر عدد یک اسم مشاهده کنیم. در زبان ترکی عدد قبل از اسم آمده و تعداد و کمیت آنرا می رساند. مانند ایکی کیشی (دو مرد) ، اوچ آغاج (سخ درخت) ، مین ار (هزار جوانمرد).
اما گاهی خواهیم دید که عدد به آنسوی اسم می رود و مانند حالات شش گانه اسم را به خود می گیرد. مانند: اوشاقلارین بیری گئتدی ، آغاجلارین ایکیسی اوجا دیر ، میدادلارین دؤردو سنین دیر.
دیده می شود که اسم مقلوب شده بصورت جمع ظاهر می شود. در این حالت می توان جمله را به حالت عدد + اسم تبدیل کرد. به شرطی که عدد بصورت طبیعی آمده و اسم مفرد شود. بصورت:
بیر اوشاق گئتدی ، ایکی آغاج اوجا دیر ، دؤرد میداد سنین دیر.
در ترکیب عدد و اسم مقلوب اگر اسم به موضوع خاص و منحصری اطلاق نگردد می توان آنرا فرد آورد. مثلاً هم «میدادلارین دؤردو سنین دیر» می توان گفت و هم «میدادین دؤردو سنین دیر». چرا که مداد مانند اوشاق به موضوع منحصری اطلاق نمی گردد و حالت عام دارد.
نکته دیگر درباره عدد این است که می توان بین عدد و اسم ، واحد اسم را آورد. مثلاً بجای «اوچ آدام» می توان «اوچ باش آدام» یا «اوچ نفر آدام» را آورد. برای نمونه:
آلتی باش اوشاق ، اوچ نفر آدام ، اون دنه چؤرک ، بیر جوت باشماق ، بیر توپ پارچا ، بیر تیکه چؤرک ، بیر دامجی سو ، بیر قاشیق شربت ، بئش پارا کند ، بئش تومن پول ، اوچ گؤز دام و ... .
از موارد دیگری که بین عدد و اسم واسطه قرار می گیرد ، صفت است. چراکه اگر اسم دارای صفت باشد ، باید قبل از اسم بیآید. لذا بین عدد و اسم ، صفت ظاهر می شود. مانند: ایکی گؤزل گول ، دؤرد اوجا اوغلان ، ایکی یاخشی یولداش. حال اگر بخواهیم عدد را همراه با واحد بیآوریم ، هم واحد و هم صفت بین عدد و اسم قرار می گیرند. مانند: ایکی دنه گؤزل گول ، دؤرد باش اوجا اوغلان ، ایکی دنه یاخشی یولداش.
گاهی ممکن است عدد خود نقش اسم را بازی کند. البته این اتفاق ، نادر است. مانند: بو پارچا بئش مینه دیر (بو پارچا بئش مین تومنه دیر) ، بو ورقه ییرمیه یازیلیب (بو ورقه ییرمی نمره ایچون یازیلیب) ، اونلارین اوچو بیره دگمز (اونلارین اوچ دنه سی بیر دنه یه دگمز).

اعداد ترتیبی:
در ترکی نیز مانند همه زبانها از اعداد ترتیبی استفاده می شود. اگر به انتهای عدد ترکی پیوند چهارگانه «ینجی» اضافه کنیم ، به عدد ترتیبی تبدیل می شود. مانند: بیرینجی (اولین) ، ایکینجی (دومین) ، اوچونجو (سومین) ، اونونجو(دهمین) ، یوزونجو (صدمین) ، مینینجی (هزارمین).
اولاً دیده می شود که بسته به مصوت عدد ، این پیوند یکی از حالات چهارگانه خود را با عدد همراه می کند. ثانیاً پس از اعداد «ایکی ، آلتی ، یئددی» که به مصوت «ای» ختم می شوند ، دیگر نیازی نیست دوباره همراه با «ینجی» مصوت «ای» را اضافه کنیم ، بلکه در این حالت «نجی» کافیست. مانند: ایکینجی ، آلتینجی.
اعداد ترتیبی ممکن است در نقش اسم ظاهر شوند و حالات شش گانه آنرا به خود بگیرند. مانند: بئشینجی دن سوروشدوم ، ایکینجی دن اویانا فایدا وئرمز ، دؤردونجونون آدی نه دیر؟

اعداد کسری:
اعداد کسری اعم از اعشاری و متعارفی بخش عمده ای از اعداد هستند و بدون آن نمی توان منظور خود را رساند. عدد اعشاری مانند «سه و ممیز هفت دهم» یا عدد متعارفی مانند «سه پنجم» در ترکی چگونه استفاده و بیان می شوند.
عدد اعشاری مانند 5.4 (پنج و ممیز چهار دهم) را در ترکی به یکی از صورتهای زیر می خوانیم: «بئش ممیز دؤرد» ، «بئش و اوندان دؤرد» ، «بئش تام و اوندان دؤرد». گاهی نیز به تقلید از فارسی می شنویم که می گویند: «بئشی دؤرد» در حالیکه در فارسی نیز گفتن «پنج و چهار» به جای «پنج و ممیز چهار دهم» صحیح نیست. «پنج و چهار» در ادبیات فارسی معنای عدد «نه» می دهد. مثلاً اگر در شعر فارسی می گویند: «ای ده و چهار من بیا» یعنی «ای ماه شب چهارده من بیا» و هرگز منظور از «ده و چهار» عدد «ده و ممیز چهار دهم» نیست!. به هرحال در ادبیات محاوره چه ترکی و چه غیره برای تسهیل ، ساده سازی هایی می کنند که با ادبیات مکتوب سازگار نیست.
درمورد اعداد کسری یا متعارفی مانند «5/2» (دو پنجم) نیز در ترکی می گوئیم: «بئش دن ایکی» یعنی «دو از پنج».
از اعداد کسری معروف در ترکی می توان گفت: یاری (یک دوم یا نیم) ، اوچدن بیر (یک سوم) ، دؤرددن بیر (یک چهارم) ، بئشدن بیر (یک پنجم) ، اوندان بیر (یک دهم) ، یوزدن بیر (یک صدم).
گاهی نیز این اعداد را بصورت زیر می گویند که باز صحیح است: اوچه بیر ، دؤرده بیر ، بئشه بیر ، اونا بیر ، یوزه بیر. که مفهوم یک به سه ، یک به چهار و ... را دارد.
در مورد عدد صد اگر مبنا صد باشد ، مفهوم درصد از آن استخراج می شود. مانند: یوزه اون (ده در صد) ، یوزه اللی (پنجاه در صد) ، یوزه دوقسان دوققوز (نود و نه در صد) ، یوزه یوز (صد در صد).

اعداد غیرمعین:
در ترکی نیز در کنار اعداد معین فوق از اعداد غیرمعین استفاده می شود. مانند: «آز ، چوخ ، خئیلی ، لاپ ، ان ، داها ، اولدوقجا و ...». در کنار این اعداد غیرمعین می توان از ترکیبات آنها با پیوندها و حالتهای شش گانه اسمی آنها نیز در جمله استفاده کرد. مانند: آزجا ، چوخلو ، چوخدان ، چوخدانکی ، خئیلک ، آزی ، چوخو ، چوخونون و ... .

عدد در نقش فعل:
از توانمندیهای استثنائی زبان ترکی ساختن فعل از عدد است. اگر پیوند «له/لا» به عدد بچسبد ، از آن فعل می سازد. مانند: ایکیله مک (دوتائی کردن ، دوبله کردن) ، یاریلاماق (نصف کردن) ، بئشله مک (پنج برابر کردن).

[Ar.chly]

زمان گذشته نقلی(حال کامل): بیانگر فعلیست که در زمان
گذشته انجام شده و آثارش تا الان ادامه دارد.
برای ساختن این فعل در ترکی ابتدا
مصدر را حذف کرده سپس با توجه یه هارمونی اصوات یکی از چهار پسوند (miş، mış، muş،
müş) را به ریشه فعل می افزاییم و در انتها پایانه های صرفی شش گانه را با توجه به
هارمونی اصوات می آوریم.
پایانه های صرفی:
im,ım,um,üm
iz,ız,uz,üz
sin,sın,sun,sün siniz,sınız,sunuz,sünüz
- ler,lar
مانند:

Görmek: دیدن
Görmüşüm دیده ام
Görmüşüz دیده ایم
Görmüşsün دیده ای
Görmüşsünüz دیده اید
Görmüş دیده است
Görmüşler دیده اند
Almak: گرفتن

Almışım گرفته ام
Almışız گرفته ایم
Almışsın گرفته ای
Almışsınız گرفته
اید
Almış گرفته است
Almışlar گرفته اند
ساختن زمان گذشته نقلی منفی: برای
ساختن منفی این نوع فعل me وma را بعد از ریشه فعل آورده و سپس با توجه به قانون
هماهنگی اصوات یکی از پسوندهای mış,miş را می آوریم.در انتها نیز پایانه های صرفی
زیر را می آوریم.
پایانه های صرفی:
im,ım iz,ız
sin,sın siniz,sınız
-
ler,lar
مانند:
seçmek: انتخاب کردن
seçmemişim انتخاب نکرده ام
seçmemişiz انتخاب نکرده ایم
seçmemişsin انتخاب نکرده ای
seçmemişsiniz انتخاب
نکرده اید
seçmemiş انتخاب نکرده است
seçmemişler انتخاب نکرده اند
kalmak:
ماندن
kalmamışım نمانده ام
kalmamışız نمانده ایم
kalmamışsın نمانده ای
kalmamışsınız نمانده اید
kalmamış نمانده است
kalmamışlar نمانده اند
زمان
گذشته نقلی سوالی: برای ساختن این حالت یکی از mu,mü,mi,mı بعد از فعل وقبل از
پایانه صرفی استفاده می کنیم (با توجه به قانون هماهنگی اصوات).
مانند:

Görmek: دیدن
Görmüş müyüm? دیده ام؟
Görmüş müyüz? دیده ایم؟
Görmüş
müsün? دیده ای؟
Görmüş müsünüz? دیده اید؟
Görmüş mü? (دیده؟
(است Görmüşler
mi? دیده اند؟
Almak: گرفتن
Almış mıyım? گرفته ام؟
Almış mıyız?گرفته ایم؟

Almış mısın? گرفته ای؟
Almış mısınız? گرفته اید؟
Almış mı? گرفته است؟
Almışlar mı? گرفته اند؟
زمان گذشته نقلی سوالی و منفی: برای ساختن این حالت یکی
از mu,mü,mi,mı بعد از فعل منفی وقبل از پایانه صرفی استفاده می کنیم (با توجه به
قانون هماهنگی اصوات).
مانند:
seçmek: انتخاب کردن
seçmemiş miyim?
انتخاب نکرده ام؟
seçmemiş miyiz? انتخاب نکرده ایم؟
seçmemiş misin? انتخاب
نکرده ای؟
seçmemiş misiniz? انتخاب نکرده اید؟
seçmemiş mi? انتخاب نکرده است؟
seçmemişler mi? انتخاب نکرده اند؟
kalmak: ماندن
kalmamış mıyım? نمانده
ام؟ kalmamış mıyız? نمانده ایم؟
kalmamış mısın? نمانده ای؟
kalmamış mısınız?
نمانده اید؟
kalmamış mı? نمانده است؟
kalmamışlar mı? نمانده اند؟
*همانطور
که می بینید برای سوم شخص جمع پسوند mı بعد از lar می آید

[Ar.chly]

زمان آینده ساده: :Gelecek zaman
برای بیان زمانی است که در آینده انجام می شود است،یعنی درآینده گوینده قصد انجام آن را دارد.برای ساختن این فعل ابتدا مصدر را از ریشه فعل حذف کرده و سپس پسوند ecek- وacak- را (با توجه به هارمونی اصوات) به آن اضافه کرده و سپس پسوندهای فاعلی شش گانه را به آن اضافه می کنیم.این پسوندهای شش گانه عبارتند از:
im ım iz ız
sin sın siniz sınız
tir tır ler lar
Görmek: مانند: دیدن
Göreceğim خواهم دید
Göreceğiz خواهیم دید
Göreceksin خواهی دید
Göreceksiniz خواهید دید
Görecek خواهد دید
Görecekler خواهند دید
Almak: گرفتن
Alacağım خواهم گرفت
Alacağız خواهیم گرفت
Alacaksın خواهی گرفت
Alacaksınız خواهید گرفت
Alacak خواهد گرفت
Alacaklar خواهند گرفت
حالت منفی زمان آینده ساده: برای ساختن این حالت مصدر را از ریشه منفی فعل حذف کرده پسوند ecek- (یا acak-) را به آن اضافه کرده و سپس زواید شش گانه را می آوریم.
* در این زمان معمولا ma به mı و me به mi تبدیل می شود. گرچه فرم اول آنها نیز رایج می باشد.
مانند: نخواهد گرفت Almayacak
نخواهد گرفت Almıyacak
مانند: نیامدن : Gelmemek
Gelmiyeceğim نخواهم آمد
Gelmiyeceğiz نخواهیم آمد
Gelmiyeceksin نخواهی آمد
Gelmiyeceksiniz نخواهید آمد
Gelmiyecek نخواهد آمد
Gelmiyecekler نخواهند آمد
Almamak: نگرفتن
Almıyacağım نخواهم گرفت
Almıyacağız نخواهیم گرفت
Almıyacaksın نخواهی گرفت
Almıyacaksınız نخواهید گرفت
Almıyacak نخواهد گرفت
Almıyacaklar نخواهند گرفت

[Ar.chly]

حالت سوالی زمان آینده ساده: برای ساختن این حالت از mi (یا با توجه به هارمونی اصوات mı) استفاده می کنیم.
Görmek: مانند: دیدن
Görecek miyim? خواهم دید؟ Görecek miyiz? خواهیم دید؟
Görecek misin? خواهی دید؟ Görecek misiniz? خواهید دید؟
Görecek mi? خواهد دید؟ Görecekler mi? خواهند دید؟
Almak: گرفتن
Alacak mıyım? خواهم گرفت؟ Alacak mıyız? خواهیم گرفت؟
Alacak mısın? خواهی گرفت؟ Alacak mısınız? خواهید گرفت؟
Alacak mı? خواهد گرفت؟ Alacaklar mı? خواهند گرفت؟
حالت سوالی منفی زمان آینده ساده: برای ساختن این حالت بعد از فعلهای صرف شده پسوند mi , mı و سپس زواید شش گانه مربوط را می آوریم.
Görmemek: مانند: دیدن
Görmiyecek miyim? نخواهم دید؟ Görmiyecek miyiz? نخواهیم دید؟
Görmiyecek misin? نخواهی دید؟ Görmiyecek misiniz? نخواهید دید؟
Görmiyecek mi? نخواهد دید؟ Görmiyecekler mi? نخواهند دید؟
Almamak: گرفتن
Almıyacak mıyım? نخواهم گرفت؟ Almıyacak mıyız? نخواهیم گرفت؟
Almıyacak mısın? نخواهی گرفت؟ Almıyacak mısınız? نخواهید گرفت؟
Almıyacak mı? نخواهد گرفت؟ Almıyacaklar mı? نخواهند گرفت؟

[Ar.chly]

زمان گذشته ساده: :Geçmiş kipi
برای بیان زمانی است که در گذشته به طور کامل انجام شده است،آن هم در یک لحظه.برای ساختن این فعل ابتدا مصدر را از ریشه فعل حذف کرده و سپس پسوند di- (یا dı ,du,dü) را (با توجه به هارمونی اصوات) به آن اضافه می کنیم.
Yemek: :مانند خوردن

Yedim خوردم
Yedik خوردیم
Yedin خوردی
Yediniz خوردید
Yedi خورد
Yediler خوردند

* برای افعالی که ریشه آنها به f,s,t,k,ç,ş,h,p ختم می شوند پسوند di- (یا dı ,du,dü) به ti- (یا tı ,tu,tü) تبدیل می گردد و سپس زواید شش گانه برای صرف آورده می شود.
مانند: رفتن :Gitmek
Gittim رفتم
Gittik رفتیم
Gittin رفتی
Gittiniz رفتید
Gitti رفت
Gittiler رفتند
صرف تعداد دیگری از افعال در زمان گذشته:
Görmek: دیدن
Gördüm دیدم
Gördük دیدیم
Gördün دیدی
Gördünüz دیدید
Gördü دید
Gördüler دیدند


Almak: گرفتن


Aldım گرفتم
Aldık گرفتیم
Aldın گرفتی
Aldınız گرفتید
Aldı گرفت
Aldılar گرفتند
Yapmak: انجام دادن
Yaptım انجام دادم
Yaptık انجام دادیم
Yaptın انجام دادی
Yaptınız انجام دادید
Yaptı انجام داد
Yaptılar انجام دادند
Okumak: خواندن
Okudum خواندم
Okuduk خواندیم
Okudun خواندی
Okudunuz خواندید
Okudu خواند
Okudular خواندند
حالت منفی زمان گذشته ساده: برای ساختن این حالت مصدر را از ریشه منفی فعل حذف کرده پسوند di- (یا dı) را به آن اضافه کرده و سپس زواید شش گانه را می آوریم.
مانند: نیامدن : Gelmemek
Gelmedim نیامدم Gelmedik نیامدیم
Gelmedin نیامدی Gelmediniz نیامدید
Gelmedi نیامد Gelmediler نیامدند
Almamak: نگرفتن
Almadım نگرفتم Almadık نگرفتیم
Almadın نگرفتی Almadınız نگرفتید
Almadı نگرفت Almadılar نگرفتند

[Ar.chly]

حالت سوالی زمان گذشته ساده: برای ساختن این حالت از mi (یا با توجه به هارمونی اصوات mı,mu,mü) استفاده می کنیم.
مانند:
Aldım mı? = گرفتم؟ Almadın mı? = نگرفتی؟
Gördüm mü? = دیدم؟ Görmedin mi? = ندیدی؟
Sattı mı? = فروخت؟ Satmadı mı? = نفروخت؟
Geldi mi? = آمد؟ Gelmedi mi? = نیامد؟
Okudu mu? = خواند؟ Okumadı mı? = نخواند؟
. اصولا نمی آیند ler,lar و dir برای تمام زمانها و وجوه

[Ar.chly]

فعل زمان حال ساده: برای بیان فعلی است که درزمان حاضردرحال انجام شدن است. مانند: علی غذا می خورد، محمدرضا به مدرسه می رود و ... . در زبان ترکی زمان حال ساده به شکل زیر ساخته می شود:
Eylem+ı/i/u/ü+yor+um,sun,(dur),uz,sunuz,lar
البته این که از کدامیک از ı/i/u/ü استفاده کنیم بستگی به قانون هماهنگی اصوات دارد که قبلا در مورد آن مفصلا صحبت شده است.
چند مثال: :Kaç örnek
Almak: alıyorum می گیرم alıyoruz می گیریم
می گیرید alıyorsun می گیری alıyorsunuz
می گیرند (alıyor(dur می گیرد alıyorlar
Gelmek: geliyorum می آیم geliyoruz می آییم
geliyorsun می آیی geliyorsunuz می آیید
geliyor(dur) می آید geliyorlar می آیند
Görmek :görüyorum می بینم görüyoruz می بینیم
görüyorsun می بینی görüyorsunuz می بینید
görüyor(dur) می بیند görüyorlar می بینند
Okumak : okuyorum می خوانم okuyoruz می خوانیم
okuyorsun می خوانی okuyorsunuz می خوانید
okuyor(dur) می خواند okuyorlar می خوانند
۳. فعل منفی زمان حال ساده:با افزودن me و –ma- به ریشه افعال و ادامه روش بالا فعل حال ساده منفی ساخته می شود.
چند مثال: :Kaç örnek
Almak: almıyorum نمی گیرم almıyoruz نمی گیریم
نمی گیرید almıyorsunuz نمی گیری almıyorsun
نمی گیرند almıyorlar نمی گیرد (almıyor(dur
Gelmek: gelmiyorum نمی آیم gelmiyoruz نمی آییم
gelmiyorsun نمی آیی gelmiyorsunuz نمی آیید
gelmiyor(dur) نمی آید gelmiyorlar نمی آیند
Görmek :görmüyorum نمی بینم görmüyoruz نمی بینیم
görmüyorsun نمی بینی görmüyorsunuz نمی بینید
görmüyor(dur) نمی بیند görmüyorlar نمی بینند
Okumak : okumuyorum نمی خوانم okumuyoruz نمی خوانیم
okumuyorsun نمی خوانی okumuyorsunuz نمی خوانید
okumuyor(dur) نمی خواند okumuyorlar نمی خوانند

[Ar.chly]

. حالت سوالی زمان حال ساده: برای سوالی کردن زمان حال ساده یک mu قبل از زواید شش گانه اضافه می کنیم و بین زواید شش گانه و ریشه فعل (به علاوه yor) یک فاصله می اندازیم.
چند مثال: :Kaç örnek
Ben alıyor muyum ? من می گیرم؟ Biz alıyor muyuz? ما می گیریم؟
شما می گیرید؟ ?Siz alıyor musunuz تو می گیری؟ ?Sen alıyor musun
آنها می گیرند؟ ?Onlar alıyorlar mı او می گیرد؟ ?(O alıyor mu(dur
Ben geliyor muyum? من می آیم؟ Biz geliyor muyuz? ما می آییم؟
Sen geliyor musun? تو می آیی؟ Siz geliyor musunuz? شما می آیید؟
O geliyor mu(dur)? او می آید؟ Onlar geliyorlar mı? آنها می آیند؟
Ben görüyor muyum? من می بینم؟ Biz görüyor muyuz? ما می بینیم؟
Sen görüyor musun? تو می بینی؟ Siz görüyor musunuz? شما می بینید؟
O görüyor mu(dur)? او می بیند؟ Onlar görüyorlar mı? آنها می بینند؟

Ben okuyor muyum? من می خوانم؟ Biz okuyor muyuz? ما می خوانیم؟
Sen okuyor musun? تو می خوانی؟ Siz okuyor musunuz? شما می خوانید؟
O okuyor mu? او می خواند؟ Onlar okuyorlar mı? آنها می خوانند؟
3. حالت سوالی-منفی زمان حال ساده: برای ساختن سوالی-منفی زمان حال ساده یک mu قبل از زواید شش گانه اضافه می کنیم و بین زواید شش گانه و ریشه فعل (ma+yor) یک فاصله می اندازیم.
چند مثال: :Kaç örnek
Ben almıyor muyum ? من نمی گیرم؟ Biz almıyor muyuz? ما نمی گیریم؟
شما نمی گیرید؟ ?Siz almıyor musunuz تو نمی گیری؟ ?Sen almıyor musun
آنها نمی گیرند؟ ?Onlar almıyorlar mı او نمی گیرد؟ ?(O almıyor mu(dur
Ben gelmiyor muyum? من نمی آیم؟ Biz gelmiyor muyuz? ما نمی آییم؟
Sen gelmiyor musun? تو نمی آیی؟ Siz gelmiyor musunuz? شما نمی آیید؟
O gelmiyor mu(dur)? او نمی آید؟ Onlar gelmiyorlar mı? آنها نمی آیند؟
Ben görmüyor muyum? من نمی بینم؟ Biz görmüyor muyuz? ما نمی بینیم؟
Sen görmüyor musun? تو نمی بینی؟ Siz görmüyor musunuz? شما نمی بینید؟
O görmüyor mu(dur)? او نمی بیند؟ Onlar görmüyorlar mı? آنها نمی بینند؟

Ben okumuyor muyum? من نمی خوانم؟ Biz okumuyor muyuz? ما نمی خوانیم؟
Sen okumuyor musun? تو نمی خوانی؟ Siz okumuyor musunuz? شما نمی خوانید؟
O okumuyor mu? او نمی خواند؟ Onlar okumuyorlar mı? آنها نمی خوانند؟

* توجه: کلا در زبان ترکی حتی در متون خیلی ادبی (dir,dır,dur,dür) نوشته و خوانده نمی شوند و به طور کلی کاربردی ندارند (فقط برای این نوشتم که اگر در جایی دیدید تعجب نکنید

[Ar.chly]

فعل: درهر زبان و به ویژه زبان ترکی فعل از اهمیت ویژه ای برخوردار است.چرا که تمام جملات با استفاده از یک یا چند فعل ساخته می شود. مصدر در زبان ترکی: علامت مصدر در زبان ترکی mek- و mak- می باشد که با حذف مصدر از فعل ریشه فعل به دست می آید. با این کار ما فعل امر غیر محترمانه را نیز ساخته ایم.
Almak گرفتن Gitmek رفتن Görmek دیدن Okumak خواندن
علامت مصدر mek- و mak- نیز تابع قانون هماهنگی اصوات (که در گذشته ذکر شد) می باشد.
در زبان ترکی فعل تنوع زیادی از لحاظ وجه و زمان دارد و به جرئت می توان گفت که در ترکی نزدیک به 18 نوع فعل وجود دارد که البته بعضی از این تعداد کاربرد زیادی ندارند و بیشتر در متون ادبی و حفوقی به کار می روند.
1. فعل امر: از آنجاییکه فعل امر در ترکی ساده تر از فعلهای دیگر ساخته می شود در ابتدا به توضیح این فعل می پردازیم.
برای ساختن فعل امر غیرمحترمانه کافی است مصدر را از فعل حذف کنیم. برای ساختن امر محترمانه یکی از ın,in,un,ün را (با توجه به قانون هماهنگی اصوات) به ریشه فعل می افزاییم و برای ساختن امر خیلی محترمانه یکی از ınız,iniz,unuz,ünüz را (با توجه به قانون هماهنگی اصوات) به ریشه فعل می افزاییم.
چند مثال: :Kaç örnek
Girmek(وارد شدن): gir بیا تو girin بفرمایید تو giriniz لطفا)بفرمایید تو)
Almak(گرفتن): al بگیر alın بگیرید alınız لطفا) بگیرید)
Görmek(دیدن): gör ببین görün ببینید görünüz لطفا) ببینید)
Okumak(خواندن): oku بخوان okuyun بخوانید okuyunuz لطفا) بخوانید)
* توجه داشته باشید که اگر ریشه فعل به یک حرف صدادار ختم شود یک حرف y میانجی بین زواید و ریشه فعل قرار می دهیم.
2. فعل امر منفی (نهی): با افزودن me- و ma- (با توجه به قانون هماهنگی اصوات) و افزودن پسوندهای ذکر شده در بالا فعل نهی ساخته می شود.
Girmek: girme نیا تو girmeyin نیایید تو girmeyiniz لطفا) نیایید تو)
Almak: alma نگیر almayın نگیرید almayınız لطفا) نگیرید)
Görmek: görme نبین görmeyin نبینید görmeyiniz لطفا) نبینید)
Okumak: okuma نخوان okumayın نخوانید okumayınız لطفا) نخوانید)

[Ar.chly]

ضمایر شخصی درترکی استانبولی



ما/بیز/biz شما /سیز siz / من ..بن /ben /سن ---تو ---sen /او ---o/اونلر ---انها ---onlar


ضمایر ملکی در ترکی استانبولی


مال من ---بنیم ---benim /مال تو سنین ---senin / مال ما---بیزیم --bizim /مال شما --سیزین ---sizin /مال او --اونون---onun /مال انها --اونلارن --onlarin / اورنکلر /مثال ها---- این کتاب من است ----bubenim kitabim dir این دفتر مال توست----bu senin defterindir