آموزش نت خوانی و خطوط حامل

[minaa]

نت خوانی بررسی خطوط حامل:

یکی از مواردی که معمولا علاقمندان به موسیقی در اون مشکل دارن اصول صحیح نت خوانی هست در این آموزش موسیقی نت خوانی قصد دارم خیلی ساده از پایه آنچه که برای نت خوانی نیاز دارید رو در قالب یکسری اصول اولیه به شما آموزش بدم. معمولا در آموزش موسیقی نت خوانی اهمیت بسیار زیادی داره چراکه موسیقی یک زبان ارتباطی هست مثل خیلی از زبان های دیگه قابل ثبت روی کاغذ هست شما وقتی با علائم نوشتاری موسیقی آشنا باشید میتونید آثاری که توسط بهترین موزیسین ها ثبت شده رو به شکلی صحیح اجرا کنید،مطالعه کنید و اطلاعات بسیار مفیدی رو استخراج کنید  علاوه بر اون وقتی شما یک ساز رو میخواید یادبگیرید اگر با علائم موسیقی آشنا باشید میتونید از بهترین متدهای آموزش موسیقی در زمینه ی آموزش ساز ها استفاده کنید و این خودش باعث پیشرفت بسیار زیاد شما میشه منتهی برای این منظور نیاز به یکسریی مفاهیم پایه ای دارید که در این پست یکی از اون مفاهیم مورد بررسی قرار گرفته…


 

 

برای اینکه بتونید نت خوانی کنید یعنی یک قطعه به صورت نت رو بخوانید و اجرا کنید باید با یکسری مفاهیم اولیه آشنا بشید به همین دلیل من در این پست آموزشی و پست های مشابه میخوام یکسری مفاهیم اولیه و پایه ای رو آموزش بدم که بتونید اینهارو مثل یک پازل کنار هم قرار بدید تا در نهایت به راحتی بتونید یک قطعه ای که بروی کاغذ ثبت شده رو بخونید و اجرا کنید (لازم به ذکر که بگم پست آموزش موسیقی نت خوانی در چندین قسمت ارائه داده می شود تا عزیزان به صورت پایه ای این مفاهیم مرتبط را یادبگیرند)….


شکل نوشتاری موسیقی با یک استاندارد جهانی:

از دیر باز موزیسین ها علاقه ی زیادی داشتن که قطعاتشون رو بروی کاغذ ثبت کنن این موضوع باعث شد علائم نوشتاری در موسیقی به وجود بیاد جوری که براساس یکسری اشکال خاص بتونن دنیای موسیقی رو وارد کاغذ کنن و یک موسیقی رو ثبت کنن به مرور زمان باگسترش تکنولوژی و پیشرفت موسیقی این علائم تغییر کردند تا اینکه به شکل امروزی در اومدن ما امروز براساس یک استاندارد جهانی میتونیم قطعات موسیقی رو ثبت کنیم و هرکس که با این استاندارد آشنا باشه در هر جای دنیا باهر زبونی اگر به اونچیزی که ما به عنوان یک اثر موسیقیایی ثبت کردیم دسترسی پیدا کنه میتونه اون رو اجرا کنه حتی تحلیل کنه و محتوای اون رو مثل یک محتوای یک کتاب درک کنه! درواقع در مطالب مشابه چیزی که ما میخوایم بهش برسیم این هست که به خوبی با استانداردهای نوشتاری موسیقی آشنا بشید …

[minaa]

برای شروع میخوام شمارو با خط حامل آشنا کنم:

اسامی نت ها:
دو،ر،می،فا،سل،لا،سی( do ,re, mi, fa, sol, la, si)

نت های موسیقی کجا نوشته میشن؟

برای اینکه بخوایم نت های موسیقی رو به شکل نوشتاری بنویسیم نیاز به جایگاهی داریم که بتونیم نت ها سکوت ها رو در اون وارد کنیم این جایگاه از پنج خط افقی موازی تشکیل شده که ما میتونیم از طریق اون نت هارو بنویسیم که به اون جایگاه خطوط حامل میگن خیلی ساده بگم خطوطی که حامل تعدادی نت میشن!

 
 

 

مطابق شکل زیر نت ها میتونن روی خطوط و بین خطوط قرار بگیرن این پنج خط جزو خطوط اصلی هستن گاهی ما به فضای بیشتری از فضای ایجاد شده توسط این پنج خط نیاز داریم به عبارتی نت ها از محدوده ی این پنج خط خارج می شوند و این فضا جوابگو نیست در این صورت از خطوطی کوچک بالا یا پایین حامل استفاده می کنن (مطابق شکل) که به آنها “خطوط اضافه” می گویند…

[minaa]

میزان و خط میزان:

علاوه بر خطوط افقی ما یکسری خطوط عمودی هم داریم که این خطوط باعث میشن حامل به قسمت های کوچکی تقسیم شود که البته در آینده متوجه این قسمت ها هم میشید به هر کدوم از اون قسمت ها میگن یک میزان و به اون خطوط عمودی میگن خطوط میزان یعنی خطوطی که باعث به وجود اومدن میزان ها شدن در تصویر زیر میزان و خطوط میزان رو میتونید ببینید:


 

خب تا اینجا ما موارد زیادی رو در مورد خطوط حامل بررسی کردیم اما برای ورود نت ها به خطوط حامل ما نیاز به اطلاعات بیشتری داریم در هر خط حامل سه علامت مهم هست که ما براساس اونها میتونیم نت ها و سکوت هارو وارد کنیم این سه علامت در ابتدای تمام حامل ها وجود داره در نت خوانی این سه علامت اطلاعات بسیار مهمی رو در اختیار ما قرار میدن که براساس اون ها میتونیم به راحتی نت های داخل حامل ها رو بخونیم پس بریم سراغ بررسی این سه علامت به ترتیب از چپ به راست مطابق شکل این سه علامت قرار می گیرند (که در تصویر به طور شماتیک هم جاشون مشخص شده و هم اسمشون):

۱)کلید

۲)سر کلید (مایه نما)

۳)کسر میزان (میزان نما)

[minaa]

۱)کلید:

این اولین علامتی هست که از سمت چپ در حامل ها دیده میشه که بهش کلید میگن (البته فعلا به شکل شماتیک ببینید تا به انواعش برسیم!) برای اینکه متوجه بشید این علامت چیکار میکنه گفتیم نت ها بین خطوط و روی خطوط در حامل ها قرار می گیرند اما یک سوال پیش می آید که ما از کجا بدونیم کدوم نت رو کجا میتونیم قرار بدیم؟ این علامت پاسخ این سوال رو به شما میده درواقع این علامت میاد برای خطوط تعریف میکنه که کدوم نت کجا باید قرار بگیره در زیر چهار کلید همراه با شکل بررسی شده البته بعضی از این کلید ها انواع مختلف دارند اما فعلا این کلید ها رو با اسم و شکل یادبگیرید که البته در دوره ی تئوری موسیقی این موارد توضیح داده شده:

۱)کلید سل 

۲)کلید فا 

۳)کلید دو که شامل آلتو و تنور میشه

۴) کلید ریتم (neutral clef) این کلید برای ساز هایی مثل پرکاشن و درام بکار می رود

 

 

[minaa]

۲)سر کلید :

در ابتدای حامل ها درست بعد از کلید علامت سرکلید قرار داره این علامت از یک دسته دیز یا بمل تشکیل شده که به این گروه دیز یا بمل ها علامت سر کلید میگیم این علامت به ما میگه قطعه ی ما در چه گامی قرار داره اینکه بدونید قطعه تون در چه گامی نواخته شده از موارد بسیار مهم در نت خوانی به حساب میاد…

 

 

۳)کسر میزان:

بعد از سرکلید دو تا عدد میبنید که رو هم نوشته شدن به این دو تا عدد کسر میزان میگن (توجه اینها عدد کسری نیستن !!! هرکدوم یک مفهومی دارند) کسر میزان حاوی دوتا اطلاعات مهم هست اولیش مربوط به عدد بالایی هست که تعداد ضرب در هر میزان رو نشون میده دومیش عدد پایینی هست که ارزش هر ضرب رو برای ما مشخص میکنه چندتا از کسر میزان های معمولی که استفاده میشه به ترتیب در زیر نمایش داده شده ۲/۴ و ۳/۴ و ۴/۴ و ۶/۸ :



امیدوارم که این آموزش مورد پسند شما قرار گرفته باشه مطالب مرتبط با نت خوانی و نت نویسی جذابه هر چند در دوره های سایت چارگاه این مفاهیم توضیح داده شده چه بهتره که در کنار یادگیری این موارد حتما تمرین داشته باشید بارها اهمیت تمرین رو گفتیم موسیقی رو باید تمرین کنید وقتی بعضی از مفاهیم رو که یادگرفتید باید دست به کار بشید و تمرین کنید بارها تاکید کردیم که یادگیری یک ساز بسیار مهمه در کنار یادگیری مفاهیم اولیه سعی کنید یک ساز رو هم یادبگیرید چرا که ساز باعث میشه که موسیقی رو از نزدیک لمس کنید وقتی ساز یادمیگیرید تازه خیلی از این مفاهیم برای شما معنا و مفهوم پیدا میکنه پس فراموش نکنید یادگیری ساز یک قدم مهم در اصولی دنبال کردن موسیقی به شمار میاد انشالله که روز به روز پیشرفت کنید و از یادگیری موسیقی لذت ببرید

[minaa]

و اما توضیحاتی ابتدایی در مورد نت های موسیقی

۱ – نت های موسیقی

هفت عدد نت که به اشکال زیر از سمت چپ به راست خوانده می شوند:
سی      لا      سُل       فا      می       رِ       دو
do       re       mi       fa     sol      la        si
C        D        E        F         G        A        B

• هر نت موسیقی در حالت “تیز یا زیر”: دییِز یا شارپ (Sharp) خوانده می شود و با علامت ” ♯ ” نمایش داده می شود. مثال: ♯F (فا دییِز)
  
• هر نت موسیقی در حالت “بم”: بِمُل یا فِلَت (Flat) خوانده می شود و با علامت ” ♭ ” نمایش داده می شود. مثال: ♭F (فا بِمُل)
  

[minaa]

کلید سُل (کلید تریبل):
به این دلیل به آن کلید سل گفته می شود، زیرا به دور خط نت سُل (G)، یک دایره می کشد. این کلید برای نوشتن نت های موسیقی اکثر صدا ها و آواهای موسیقی مانند: سوپرانو (Soprano)، متزو سوپرانو (Mezzo-Soprano)، آلتو (alto) و تنور (Tenor)، ساز های چوبی-بادی (مانند: فلوت، کلارینت و …)، ساز های زهی (مانند: ویالون و گیتار) و ساز های برنجی (مانند: ساکسیفون و ترومپت) مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین با تمام نت های قابل نواختن با دست راست روی پیانو نیز مطابقت دارد.نت هایی که بر روی خطوط حامل در “کلید سُل” نواخته می شوند به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از: E، G، B، D و F. و نت های بین خطوط نیز به ترتیب از پایین به بالا، F، A، C و E هستند.

• کلید فا (کلید باس):
  

به این دلیل به آن کلید فا گفته می شود، زیرا خط حامل نت فا (F) را با قرار دادن دو نقطه در دو طرف این خط معین می کند. کلید فا برای نوشتن نت های موسیقی ساز های با تن صدای بم یا پایین (مانند:  باس، باسون)، ساز های برنجی (مانند: ترومبون، توبا) و ساز هایی دیگری مانند ویالون سل، یوفونیوم، باریتوم استفاده می شود. همچنین قطعات پیانو برای دست چپ نیز اینروزها عموما در کلید فا (F) نوشته می شوند.نت هایی که بر روی خطوط حامل در “کلید فا” نواخته می شوند به ترتیب از پایین به بالا عبارتن از : G، B، D ، F و A. و نت های بین خطوط نیز به ترتیب از پایین به بالا، A، C، E و G هستند.

 
 – مایه نما (Key Signature)

درست در سمت راست کلید سل یا کلید فا، پیش از آغاز نت ها، زیر و بمی نت ها با علائم ♯ و ♭مشخص می شود. این مجموعه علائم مایه نما خوانده می شوند که در واقع مایه یا تن موسیقی ما را مشخص می کنند.

• علامت بِمُل (♭  ) در کنار کلید سل یا کلید فا، به این معنی است که تمامی نت ها روی آن خط یا بین این خطوط، باید به صورت بمل ( ♭ )  نیم گام یا نیم پرده به پایین نواخته شوند. بنابرین اگر علامت ♭ در کنار کلید، روی خطی از خطوط حامل قرار بگیرد که مطابق با نت B باشد، تمامی نت های B تا انتها باید به صورت “بِمُل” یا B♭ نواخته شوند که در میانه نت B (سی) و نت A (لا)  قرار دارد.
  
• علامت دییِز (♯) در کنار کلید سل یا کلید فا، به این معنی است که تمامی نت ها روی آن خط یا بین این خطوط، باید به صورت بمل ( ♯ )  نیم گام یا نیم پرده به بالا نواخته شوند.
  
• اگر مایه نما مشخص کند که نت سی (B) به عنوان مثال تا انتها باید به صورت “بِمُل” نواخته شود، یک علامت ( ♮ ) پیش از نت B تعیین می کند که این نت خاص و دیگر نت های B در آن میزان باید به جای B♭ به صورت B نواخته شوند.
  

 

– میزان نما (Time Signature)

در سمت راست “مایه نما” (در صورت وجود) “میزان نما” قرار دارد. میزان نما به طور معین، از دو عدد تشکیل شده است و شبیه به یک کسر به نظر می رسد. ممکن است تا انتهای یک قطعه موسیقی ثابت باشد و همین طور می تواند در فواصل زمانی مختلف تغییر کند.

• عدد بالا: مشخص می کند که در هر “میزان” چند ضرب وجود دارد. برای مثال اگر میزان نما ¾ باشد، به این معنی است که در هر میزان ۳ ضرب وجود دارد.
  

[minaa]

نکته:

“میزان” توسط خطوطی  عمود بر خطوط حامل مشخص می شود. به این خطوط، خط میزان گفته می شود.

• عدد پایین: مشخص می کند که چه نوع نتی یک ضربی است. این عدد معمولا ۴ است و این معنا را می دهد که هر “نت سیاه  یا ¼ ” (گام بعدی را بخوانید)، معادل یک ضرب است. همچنین اگر ۲ باشد که در آن هر “نت سفید یا ½ “، معادل یک ضرب است و  اگر ۸ باشد هر “نت چنگ یا ۱/۸” معادل یک ضرب است.
  

[minaa]

– با توجه به میزان نما، نت ها را بنوازید و به موقع سکوت کنید.

اکنون می توانید تمامی نت ها را روی خطوط حامل بخوانید. کلید، “مایه نما” و “میزان نمای” هر قطعه موسیقی را تشخیص دهید، اما نمی توانید معنای علائم مختلفی را که روی خطوط و لا به لای خطوط قرار می گیرند متوجه شوید. برای شکل گیری یک قطعه موسیقی، صدای هر نت موسیقی در هر میزان باید به اندازه معینی ادامه پیدا کند و همچنین در لا به لای این نتها باید در فواصل زمانی معینی سکوت وجود داشته باشد. سکوت به این معنی که در این فواصل هیچ نتی نواخته نمی شود. علائم گوناگونی برای نشان دادن مدت زمان کشش نت و سکوت ها وجود دارد که در ادامه آن ها را فرا خواهیم گرفت.

• نت گرد یا نت کامل:
  
•  به صورت دایره ای در خطوط حامل ظاهر می شود و این نت در میزان ۴/۴ به اندازه ۴ ضرب ادامه پیدا می کند یا کشیده می شود. نت گرد واحد مبنایی است برای دیگر نت ها؛ به این معنی که میزان کشش دیگر نت ها نسبت به این نت سنجیده می شود.
  
• سکوت گرد یا سکوت کامل:
  
•  یک مستطیل سیاه رنگ که از خط حامل دوم به پایین آویزان است. از لحاظ ارزش زمانیف معدل نت گرد است. هرچند که در موقعیت هایی به معنای سکوت در کل میزان است حتی اگر نت گرد به معنای این میزان کشش نباشد. برای مثال در میزان ¾  نت گرد نمی تواند استفاده شود، چون برای یک میزان زیادی بزرگ است. با این وجود سکوت گرد (سکوت کامل) گاهی برای نشان دادن سکوت در کل میزان مورد استفاده قرار می گیرد.
  
• نت سفید یا نت ½ :
  
•  از لحاظ ارزش زمانی، ½  نت گرد محسوب می شود. نت سفید به صورت یک دایره و یک خط راست در خطوط حامل قرار می گیرد. این خط راست می تواند در سمت راست به سوی بالا یا در سمت چپ به سوی پایین کشیده شود. در یک میزان ۴/۴، صدای نت سفید به اندازه ۲ ضرب ادامه پیدا می کند.
  
• سکوت سفید: یک مستطیل سیاه رنگ که روی خط حامل سوم به سمت بالا می نشیند و ارزش زمانی اش به اندازه نت سفید می باشد.
  
• نت سیاه یا نت ¼: 
  
•  از لحاظ ارزش زمانی، ¼ نت گرد محسوب می شود. یک دایره سیاه رنگ تو پر که یک خط مستقیم از یک سمت ان به یک سو کشیده شده است. در یک میزان ۴/۴، صدای نت سیاه معادل ۱ ضرب خواهد بود.
  
• سکوت سیاه یا ½:
  
•  یک علامت منحصر به فرد که شبیه پرنده ایست که به یک سو به پرواز در آمده است.  گاهی این علامت به شکل آینه تصویر “سکوت چنگ” نشان داده می شود.
  
• نت چنگ:
  
•   از لحاظ ارزش زمانی، ۱/۸ نت گرد محسوب می شود. در یک میزان ۴/۴، صدای نت سیاه معادل ½  ضرب خواهد بود. نت چنگ شبیه به نت سیاه است، با این تفاوت که در انتهایش چیزی شبیه به یک دم یا یک پرچم نیز وجود دارد که به سمت خطوط حامل خمیده می شود.
  

نکته:
 دو نت چنگ یا بیشتر به وسیله یک خط افقی از پایین یا از بالا به یکدیگر مطابق شکل متصل می شوند.

• سکوت چنگ: 
  
• یک خط اریب که در انتهایش چیزی شبیه به پرچم به سمت چپ و مابین خطوط حامل دوم و سوم کشیده شده است. ارزش زمانی سکوت چنگ معادل نت چنگ است.
  
• نت دولا چنگ:
  
•  ارزش زمانی اش ۱/۱۶ نت گرد است و در یک میزان ۴/۴ صدای نت دولاچنگ معادل ¼ خواهد بود. نت دولاچنگ شبیه به نت چنگ است با این تفاوت که در انتهایش دو پرچم دارد.
  

نکته:
 نت های دولاچنگ با دو خط افقی موازی به یکدیگر متصل می شوند.

• سکوت دولاچنگ:
  
•  شبیه به سکوت چنگ با این تفاوت که یک پرچم دیگر در زیر پرچم اول و مابین خطوط حامل سوم و چهارم کشیده شده است. ارزش زمانی سکوت دولاچنگ معادل نت دولاچنگ است.
  
• هنگامی که یک نقطه در کنار یک نت یا یک سکوت قرار می گیرد، باید به اندازه نصف ارزش زمانی نرمال نت بیشتر ادامه پیدا کند. برای مثال: یک نقطه در کنار نت سفید، به این معنی است که آن نت باید به اندازه ۳/۲ یک نت سفید معمولی ادامه پیدا کند. از آنجایی که یک نت سفید در میزان ۴/۴ معادل دو ضرب می باشد، پس با یک نقطه در کنارش این نت باید ۳ ضرب ادامه پیدا کند.
  
• نت ها و سکوت هایی با زمان های کوتاهتر نیز وجود دارند، که از همان الگوی نتهای چنگ و دولا چنگ پیروی می کنند.
  

[minaa]

به چگونگی نواخته شدن نت ها توجه کنید.

• به نواخته شدن دو یا چند نت به طور همزمان “کورد” یا “آکورد” گفته می شود. برای نشان دادن یک کورد، نت ها روی یک دیگر و به صورت ستونی، روی خطوط حامل نشان داده می شوند. آکوردها تنها در ساز های پولیفونیک (توانایی نواختن چند نت به صورت مستقل یا همزمان) مانند گیتار و پیانو امکان نواخته شدن دارند.
  
• اگر دو نت به وسیله یک کمان به یکدیگر متصل شده باشند، این خط خمیده، خط اتحاد یا خط اتصال خواهد بود. خط اتحاد تنها بین نتهای همنام (از لحاظ آوایی و نه ارزش زمانی)  اتفاق می افتد و به این معنی است که ارزش زمانی هر دو نت باید با یکدیگر جمع شود. کاربرد خط اتحاد برای مواقعی است که می خواهیم در فاصله زمانی که صدای یک یا چند نت ادامه پیدا می کند، نت های دیگری در این بین نواخته شوند.  خط اتصال بین نت های همنام و غیر همنام کشیده می شود و به این معنی است که نتها باید به صورت به هم پیوسته و بدون وقفه نواخته شوند.
  
• اگر نتی را دیدید یک نقطه در بالا یا در زیر آن قرار گرفته است، باید بدانید که خواندن یا نواختن اینگونه نت ها باید با یک سکوت کوتاه یا یک وقفه همراه باشد. به طوری که مجموعه این نتها به صورت غیر پیوسته و منقطع نواخته می شوند.  به اینگونه نواخته شدن نت ها “استاکاتو” گفته می شود.
  

نکته ها: 

• برای یادگیری صحیح و سریعتر موسیقی، بهتر است زیر نظر یک استاد با تجربه و تایید شده آموزش ببینید.
  
• قطعات پیانو روی دو مجموعه از خطوط حامل در زیر هم نوشته می شود. به صورتی که نت های دست راست روی یک مجموعه از خطوط حامل در کلید سل نوشته می شود و نت های دست چپ روی یک مجموعه از خطوط حامل در کلید فا نوشته می شود.
  
• هنگام خواندن و نواختن نت های موسیقی از یک مترونوم استفاده کنید. مترونوم به شما کمک می کند که نت ها را با ارزش زمانی صحیح بنوازید.
  
• تمپو یا سرعت نواختن یک قطعه موسیقی معمولا در بالای خطوط حامل مشخص می شود. برای تعیین سرعت نواخته شدن نت ها از کلمات ایتالیایی مانند “آلگرو” allegro (زنده یا سریع) و یا “آندانته” andante ( گام های آهسته) و همچنین به وسیله “تمپو” (tempo) که بیانگر تعداد ضرب ها در دقیقه است، استفاده می شود. مترونوم بهترین وسیله برای همساز شدن با این استاندارد است.
  
• نرم افزار ها و اپلیکیشن های گوناگونی برای خواندن و نواختن همزمان نت های موسیقی وجود دارد. نرم افزار Guitar Pro بهترین نمونه برای استفاده ساز گیتار به شمار می رود.
  
• یادگیری خواندن و نواختن نت های موسیقی ممکن است در ابتدا با کندی صورت گیرد. اما به مانند خواندن و نوشتن بعد از مدتی جزئی از وجود شما خواهد شد و خواهید توانست نت های موسیقی را بدون فکر کردن بخوانید و فقط روی نواختن خود متمرکز شوید.
  
• خواندن نت های موسیقی در صورتی که به نواختن یک ساز موسیقی، گام ها، تکنیک ها و نت ها آشنایی داشته باشید بسیار ساده تر و قابل فهم تر خواهد بود.
  
• توجه داشته باشید که اگرچه گام های بالا اکثر اصول اولیه نت خوانی را در بر می گیرند اما به هیچ وجه کامل نیستند. تئوری موسیقی، سبکهای و ساز های گوناگون با تکنیک های متفاوت نوازندگی هر کدام نیاز به سا عت ها و صفحات بی شماری توضیحات مفصل دارند که از دامنه این مقاله بسیار فراترند.