امروز در تاریخ | 23 تیر - 14 جولای؛ در تاریخ چه گذشت؟

[v.a.y]

امروز 23 تیر برابر با 14 جولای تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

1789 - تصرف زندان باستيل، روز ملي فرانسويان

14 جولاي 1789، آزادي طلبان فرانسوي زندان باستيلBastille را كه محل نگهداري زندانيان سياسي و مخالفان نظام سلطنتي فرانسه بود و به مظهر استبداد شهرت داشت تصرف، زندانيان را آزاد و در ساختمان آتش افكندند.

با فتح باستيل، انقلابيون جرات بيشتري به دست آوردند، در کار خود راسخ شدند و انقلاب فرانسه ادامه يافت كه نظام سياسي ـ اجتماعي نه تنها فرانسه بلكه سراسر جهان را دستخوش دگرگوني ساخت و از آن زمان 14 جولاي «روز ملي» فرانسويان و به روز آزادي معروف شده است.


منظره باستيل در روز حمله مردم پاريس (نقاشي)

در سال 2002 و در جريان مراسم 14 جولاي = Bastille Day، ژاك شيراك رئيس جمهور وقت فرانسه از يك توطئه ترور نجات يافت.

1958 - کودتاي ژنرال قاسم و سالروز پايان سلطنت کوتاه مدت عراق

14 جولاي 1958، يك كودتاي نظامي در عراق كه توسط عبدالكريم قاسم ـ ژنرال متمايل به ماركسيسم و دو رگهِ کُرد و عرب ـ صورت گرفت به نظام سلطنتي كوتاه مدت اين كشور پايان داد. ضمن اين كودتا فيصل دوم پسر غازي پسر فيصل اول پادشاه هاشمي وقت، افراد خانواده اش و نيز نخست وزير عراق كشته شدند.

دولت انگلستان كه در جريان جنگ جهاني اول بر سرزمين هاي عربي خاور ميانه به استثناي سوريه و لبنان مسلط شده بود با ساختن كشوري به نام ماوراء اردن يك اميرزاده هاشمي حجاز را سلطان آن و پسر عمويش را (به نام فيصل اول) سلطان عراق كرده بود، حال آن كه عراق قبلا سلطنتي نبود و به صورت يک کشور واحد وجود نداشت.

گوشه اي از سرزميني که اينک کشور عراق خوانده مي شود از هزاره چهارم پيش از ميلاد مهد نخستين تمدن بشري (سومري ها) بود. اين سرزمين از نيمه قرن ششم پيش از ميلاد تا نيمه قرن هفتم ميلادي به مدت يك هزار و 187 سال گوشه اي از امپراتوري ايران و شهر تيسفون (مدائن واقع در 36 کيلومتري جنوب بغداد) 770 سال پايتخت ايران بود. بعدا بغداد مقر خلفاي عباسي شد که به دست هلاکوخان مغول برانداخته شدند. واژه اِراک را ايرانيان بر بين النهرين گذارده اند به معناي ايران جلگه اي.


فيصل دوم

از زمان شاه اسماعيل صفوي تا كريم خان زند بر سر بين النهرين ميان ايران و عثماني جنگ بود و هر چند وقت يكي از دو دولت غلبه و بغدادرا در دست داشت. از آن پس بين النهرين گوشه اي از امپراتوري عثماني بود كه به صورت 3 ايالت از استانبول اداره مي شد.

بين النهرين در جريان جنگ جهاني اول به تصرف انگلستان درآمد و اين دولت تصميم به ايجاد کشور واحدي از سه ايالت قبلي دولت عثماني گرفت و کشور عراق به وجود آمد. دولت انگلستان در سال 1921 يك شاخه از اميران هاشمي حجاز را به عراق آورد و زير نظر خود سلطنت داد. عراق در سال 1932 استقلال يافت ولي در جريان جنگ جهاني دوم دوباره به اشغال نظامي انگلستان درآمد که از آنجا به ايران نيرو فرستاد و در شهريور 1320 ايران را هم با مشارکت شوروي اشغال نظامي کرد. بنابراين تا كودتاي ژنرال قاسم، عراق چهار دهه بود که به وجود آمده بود و کمتر از 4 دهه سلطنتي بود.

حكومت چپ هاي افراطي بر عراق در سال 1963 با كودتاي سرهنگ عارف متمايل به جنبش ناسيوناليستي و حزب بعث بر كنار شد. به نوشته برخي از مورخان، غرب به رهبري واشنگتن كه مايل به كمونيستي شدن عراق و دوستي تنگاتنگ آن با شوروي نبود به كودتاي عارف كمك كرده بود. حكومت عارف در جولاي سال 1968 با كودتاي ژنرال حسن البكر از شاخه سوسياليستي حزب بعث سرگون شد و صدام حسين كه معاون البكر بود از جولاي سال 1979 جاي اورا گرفت و خود را مدافع همه جهان عرب اعلام كرد و دست به ايجاد ارتشي چند برابر ظرفيت عراق زد و ....

1867 - در باره اختراع ديناميت و «آلفرد نوبل»

14 جولاي سال 1867 مهندس آلفرد نوبل سوئدي كه سال پيش از اين «ديناميت» را اختراع كرده بود، قدرت انفجاري آن را به معرض تماشاي عموم گذارد.

«نوبل» كه در 21 اكتبر 1833 در شهر استكهلم در يك خانواده سوئدي صنعتگر و مهندس به دنيا آمده بود تحصيلات خود را در رشته مهندسي، و تخصص شيمي در روسيه به اتمام رساند و دراندك مدتي در 20 كشور به تاسيس شعب كارخانه اقدام كرد.

آزمايشگاههاي كارخانه هاي او در نيمه دوم قرن 19 موفق به 350 اختراع و طرح تازه شده بودند از جمله ماده منفجره «تي. ان. تي».


آلفرد نوبل

وي از راه توليدات شيمياتي داراي ثروتي چشمگير شده بود، ولي از آنجا كه احساسي لطيف داشت و دست به قلم بود از اين كه ماده منفجره ساخته بود كه ممكن بود در كشتن و تخريب ابنيه از آن استفاده شود دچار نوعي عذاب وجدان و عدم رضايت از خود شده بود و چون چاره اي به نظرش نمي رسيد سرانجام تصميم گرفت كه ثروت خود را وقف دادن جايزه به كساني كند كه در هرسال بزرگترين خدمت را به بشريت كرده باشند.

براي اين منظور، وي يك موسسه مشترك سوئدي ـ نروژي را مامور اين كار كرد و ضمن وصيتنامه اي كه در 27 نوامبر 1895 در پاريس تنظيم كرد همه اموال و درآمد كارخانه هاي خود را در اختيار آن موسسه قرارداد و در اين زمينه برپايه نظر خود طرحي را به موسسه داد.

آلفرد نوبل سال بعد در دهم دسامبر 1896 با وجداني نسبتا آسوده از اين عمل خود (تعيين جايزه) درگذشت.

موسسه اهداي جوايز نوبل از محل دارايي و درامد كارخانه هاي او پس از تنظيم سازمان و ضوابط مربوط از 27 ژوئن سال 1900 كار خود را آغاز كرد كه اين كار ادامه دارد و جوائز سالانه نوبل (گرچه به تدريج به سياست هم آلوده شده اند) وسيله بزرگي براي تشويق امر پژوهش، تاليف و خدمت بوده است.
1330 - ورود اورل هريمن براي ميانجيگري بين ايران و شركت نفت انگلستان
پس از تصويب لايحه ملي شدن صنعت نفت ايران در 29 اسفند 1329 ش در مجلس سنا، دكتر مصدق به عنوان نخست‏وزير ايران درصدد اجراي اين قانون برآمد. دولت ايران در اين زمان، آمادگي داشت كه خود مستقيماً نفت را صادر نمايد. از آن طرف با خلع‏يد از شركت نفت انگلستان كه از سال‏ها قبل بر چاه‏هاي نفت ايران خيمه زده بود، دولت اين كشور را به عكس العمل واداشت و كشتي جنگي به خليج فارس اعزام نمود. در نتيجه صادرات نفت ايران نيز متوقف شد. در ادامه، شركت نفت انگليس به ديوان بين المللي دادگستري شكايت برد ولي دولت ايران رسيدگي به اختلاف يك شركت با يك دولت را در صلاحيت ديوان نمي‏دانست. چون كار اختلاف بالا گرفت، در بيست و سوم تير ماه 1330ش، اورل هريمن مشاور مخصوص هاري ترومن رييس‏جمهور وقت آمريكا براي ميانجيگري بين شركت نفت انگليس و دولت ايران وارد تهران شد. به دعوت هريمن هيئتي از انگلستان به ايران آمد و مذاكراتي طولاني به مدت سه هفته بين دو طرف انجام گرفت.


اورل هريمن

انگليسي‏ها در حقيقت خواهان سهمي برابر با ايران و به مدت 25 سال بودند كه بيش از پيش نفت كشور را به قيمت ارزان به يغما برند. اما هيئت ايراني مذاكره‏كننده با انگليسي‏ها اين مساله را نپذيرفت و مذاكرات دو جانبه با ميانجيگري نماينده آمريكا بي‏نتيجه ماند. در نهايت اورل هريمن پس از شكست در ماموريتش، در اول شهريور آن سال بدون دستيابي به نتيجه‏اي به كشورش بازگشت. مداخله آمريكا در اين مسأله هر چند به عنوان نقش ميانجي صورت گرفت ولي زمينه‏اي براي حضور بيشتر آمريكائيان در ايران گرديد. به طوري كه پس از كودتاي 28 مرداد 1332 در دو سال بعد از آن، آمريكائيان بر تمامي منابع حياتي كشور دست يافتند و تا زمان پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1357ش، به مدت 25 سال به چپاول ثروت‏هاي خدادادي اين مرز و بوم مشغول بودند.

زادروزها

۱۶۰۲ - زادروز ژول مازارن از سیاستمداران برجسته ایتالیایی ، صدراعظم فرانسه از سال ۱۶۴۲ تا زمان مرگ خود در سال۱۶۶۱
۱۸۶۲ - زادروز گوستاو کلیمت نقاش نمادگرای اتریشی


گوستاو کلیمت

۱۹۱۳ - زادروز جرالد فورد سی‌وهشتمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا
۱۹۱۸ - زادروز اینگمار برگمن کارگردان و فیلم‌ساز سوئدی


جرالد فورد

۱۹۶۶ - زادروز متیو فاکس بازیگر آمریکایی سینم ا و تلویزیون
۱۹۷۷ - زادروز ویکتوریا، ولیعهد سوئد ، دوشس وستریوتلاند


متیو فاکس

۱۳۲۳ - لیلی گلستان (به انگلیسی: lili golestan) ‏ (۱۳۲۳- ) مترجم و نگارخانه‌دار ایرانی
۱۳۵۹ - پولاد کیمیایی، بازیگر ایرانی


لیلی گلستان

درگذشت‌ها

۱۲۲۳ - درگذشت فیلیپ دوم پادشاه فرانسه
۱۸۱۷ - درگذشت مادام دو استائل نویسنده اهل فرانسه


مادام دو استائل

۱۹۵۳ - درگذشت ریشارد فن میزس دانشمند اتریشی، برادر لودویگ فن میزس
۱۹۵۴ - درگذشت خاسینتو بناونته نمایش‌نامه‌نویس اسپانیایی ، برنده جایزه نوبل ادبیات


خاسینتو بناونته

۱۹۷۶ - درگذشت یواخیم پایپر فرمانده هنگ یکم اس اس
۱۹۸۷ - درگذشت مهدی حمیدی شیرازی ادیب ، شاعر، مترجم و منتقد ایرانی


مهدی حمیدی شیرازی

۲۰۱۲ - درگذشت سیکستن یرنبرگ ورزشکار مرد رشتهٔ اسکی صحرانوردی اهل کشور سوئد
۱۲۸۹ - سید عبدالله بهبهانی مجتهد شیعه از رهبران انقلاب مشروطه


سید عبدالله بهبهانی

۱۳۸۲ - امانوئل ملیک اصلانیان پیانیست و آهنگساز ایرانی.


امانوئل ملیک اصلانیان

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون