امروز در تاریخ | 24 مرداد - 15 آگوست؛ در تاریخ چه گذشت؟

[v.a.y]

برترین ها: امروز 24 مرداد برابر با 15 آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

636 - جنگ يرموك؛ آغاز پايان دو امپراتوري عهد باستان و ايجاد يك دولت اسلامي سراسري

پانزدهم آگوست 636 ميلادي نبرد يرموك (Yarmuk) ميان سپاه اعراب مسلمان و ارتش روم شرقي (بيزانتين) آغاز شد كه بيستم این ماه به شكست كامل روم شرقي و خروج آن براي هميشه از سوريه و فلسطين انجاميد. در اين جنگ، خالد ابن وليد (متوفي در سال 642 ميلادي و مدفون در حُمص سوريه) فرماندهي سپاه اعراب مسلمان را برعهده داشت. وي قبلا با سپاهي مركب از 20 تا 30 هزار و عمدتا سوار سبك اسلحه وارد سوريه شده و دمشق و حُمص را تصرف كرده بود. اين نخستين لشكركشي مسلمانان به خارج از جزيرةالعرب بود. هراكليوس امپراتور روم شرقي كه چنين لشكركشي را پيش بيني نمي كرد سريعا سپاهي مركب از روميان، اسلاوها و اعراب غسّاني و جمعا شصت هزار نفر روانه سوريه كرد. هراكليوس قبلا در جنگ با خسروپرويز (شاه ايران) سوريه و فلسطين را به تصرف خود درآورده بود. قرار بود كه ارمني ها نيز در اين جنگ به هراكليوس کمک کنند كه در آخرين هفته از ورود به جنگ منصرف شدند.

خالد با اطلاع از نزديك شدن سپاه روم شرقي، شهرهاي دمشق و حمص را تخليه كرد و در كنار رود يرموك كه اينك مرز اردن با سوريه را تشكيل مي دهد و به رود اردن مي پيوندد موضع گرفت. زد و خورد دو سپاه از پانزدهم آگوست آغاز شد. خالد اطلاع داشت كه وضعيت مالي امپراتوري روم شرقي در پي چند جنگ با ايران در حالت مساعد قرار ندارد و مقرري نظامیان، ماههاست كه پرداخت نشده و به علاوه، نظامیان رومي عمدتا از مناطق دوردست اين امپراتوري هستند و حاضر به فدا كردن جانشان براي دولت قسطنطنیه نيستند. لذا درصدد تطميع اعراب غسّاني ارتش روم برآمد و موفق شد.

در دومين روز نبرد، يك بخش از ارتش روم به فرماندهي ژنرال باآنس شكست خورد و نيروهاي ژنرال ديگر، تئودور، گرفتار توفان شن شدند و آرايش نظامي را ازدست دادند و قسمتي از آنان نيز در انحناي رودخانه به دام افتادند و با تلفات سنگين شكست خوردند و روز بيستم آگوست جنگ پايان يافت.

هنگامي كه خبر اين شكست به گوش هراكليوس كه در انتاكيه بود رسيد، عوامل خود را جمع كرد و با صداي بلند گفت: خدا حافظ سوريه و فلسطين و به قسطنطنيه بازگشت و يك دوره از تاريخ بسر آمد و بسته شد.

دو سال پيش از عمليات خالد ابن وليد در سوريه، اعراب مسلمان با سپاهي ديگر در منطقه حيره (عرب نشين) با دسته اي از سپاهيان ايران به فرماندهي ژنرال هرمزان وارد جنگ شده بودند كه اين نبرد به جنگ جسر (پل) معروف است. در اين جنگ، اعراب موفق نشدند و از مرز جنوب غربي ايران بازگشتند. دو امپراتوري ايران و روم شرقي قبلا در يك رشته جنگ غير ضروري باهم درگير و تضعيف شده بودند. اعراب مسلمان با تجربه اي كه از نبردهاي يرموك و جسر به دست آورده بودند و متوجه ضعف هاي دو امپراتوري قديمي شده بودند، به حملات نظامي خود ادامه دادند و ظرف چند دهه، كل خاورميانه، شمال افريقا، قسمت هايي از آسياي ميانه و جنوبي را تصرف كردند و بعدا در غرب (اروپا) تا پواتيه فرانسه پيش رفتند، و به اين سبب است كه مورخان، جنگ يرموك را در رديف چند جنگ تاريخساز جهان قرار داده اند.

بايد دانست كه شمار نيروهاي دو طرف در جنگ يرموك دقيقا به دست نيامده است، زيرا كه مورخان عرب كوشيده اند كه شمار نيروهاي رومي را بيش از آنچه كه بوده قلمداد كنند و مورخان مسيحي درباره شمار مسلمان راه اغراق پيموده اند.

نگاره ای مربوط به نبرد یرموک

جنگ يرموك چهار سال پس از وفات پيامبر اسلام و درست يك سال و هفت روز پس از درگذشت ابوبكر روي داده بود.

در پي فتح يرموك، نيروهاي عرب در سال 638 ميلادي اورشليم را تصرف کردند و به بيت المقدس تغيير نام دادند.

718 - محاصره دریایی ـ زمینی دو ساله قسطنطنیه Constantinople (استانبول) با شکست نظامی خلیفه اموی پایان یافت. این محاصره دومین تلاش امویان برای تصرف قسطنطنیه و پایان دادن به عمر روم شرقی بود. محاصره زمینی ـ دریایی قسطنطنیه از سال 717 میلادی آغاز شده بود. بلغارها از راه زمین و یونانیان از راه دریا به امپراتور بیزانتیوم (روم شرقی) کمک کردند تا اعراب را براند.

هجوم به قسطنطنیه از نگاه نقاش فرانسوی

1281 - قوبیلای قاآن (کوبیلای خان) نوه چنگیز و خان بزرگ مغولان که در چین می نشست در دومین تلاش خود برای تصرف ژاپن ناموفق ماند. این بار کشتی های او در دریا دچار تندباد شدند و بسیاری از آنها از میان رفتند. ژاپنی ها این تندباد را باد مامور شده از جانب خدا ـ باد الهی Kamikaze = Divine Wind خواندند. آنان این نام را در دوران جنگ جهانی دوم بر هواپیماهای انتحاری خود گذاردند. خلبانان، این هواپیماهای پر از مواد منفجره را بر کشتی های نظامی متفقین می کوبیدند و آسیب می زدند و یا غرق می کردند. از این پس این واژه به معنای «حمله هوایی انتحاری» جهانی و وارد فرهنگ لغات شده است.

1551 - ساخت «واردزيا» به دستور شاه طهماسب

به دستور شاه طهماست اول (متولد 1514 و متوفي در 1576 ميلادي) كه 52 سال بر ايران سلطنت كرد در 15 آگوست سال 1551 شهر «واردزيا= فردزيه Wardsia = Wardzia» واقع در گرجستان كه در درون كوه ساخته شده بود بسته شد زيرا كه به صورت يك مركز آموزش كشيش و ترويج مسيحيت درآمده بود. اين شهر در قرن دوازدهم و در پي ترس از هجوم سلجوقيان ساخته شده و بعدا به دليل بيم از حمله مغولان كه وارد جنوب روسيه شده بودند توسعه يافته بود. خانه هاي شهر به صورت آپارتمان هاي چندين طبقه و بعضا 13 طبقه در دل كوه ساخته شده بودند و راه ورودي به اين شهر غاري، تنها از طريق چاههاي مخفي بود. اين شهر اضطراري، زماني گنجايش دهها هزار تن سكنه را داشت كه در زلزله سال 1283 ميلادي آسيب شديد ديد و از آن پس به مركز آموزش مسيحيت تبديل شد و چون در دوران حكومت صفويان در قلمرو ايران قرار داشت شاه طهماسب دستور بسته شدن آن را داد تا به صورت يك پايگاه مخفي مخالفان ايران و اسلام درنيايد. تعطيل شدن دائمي شهر غار پس از سلطه عثماني ها صورت گرفت. بقاياي آپارتمان هاي غارساخته اين شهر اينك از نقاط جذب تماشاگر در گرجستان است.

گوشه اي از بقاياي آپارتمانهايي که در قرن دوازدهم ميلادي در دل کوه ساخته شدند

گرجستان نامي است كه امپراتوري ايران (پارسيان) در قرون پيش از ميلاد بر اين سرزمين گذارده است. در آن زمان «گُرجان» تلفط مي شد كه بعدا به گرجستان تبديل شد. انگليسي زبانها اين واژه را «جورجيا» تلفظ مي کنند. امپراتوري روم و يونانيان باستان، شرق اين منطقه (گرجستان امروز) را «ايبريا» و غرب آن را «كلخيا» مي گفتند. گرجي ها سرزمين خودرا "کارت ولبی" مي خوانند. اين سرزمين تا 22 دسامبر سال 1800 (زمان تزار پُل يكم) تحت الحمايه و عمدتا وابسته به ايران بود. آخرين رئيس کشور ايران که به تفليس رفت، آغامحمدخان قاجار در سال 1796 بود. وي در اين ديدار حکمران گرجستان را که متمايل به تزار روسيه شده بود مجازات کرده و خشونت بسيار نشان داده بود. در اواخر دوران صفويه و نيز در دهه هاي نخست سلطنت قاجاريه عادت براين بود که شاهزادگان و بزرگان ايران وقت در حرمسراي خود بانوی گرجستاني داشته باشند و به بستگان اين زنان در دربار و دولت مقام دهند. ايران در پي شکست نظامي در نخستين جنگ روسيه و ايران در دهه دوم قرن 19 از دعاوي خود در گرجستان صرف نظر کرد و از آن پس گرجستان بخشي از امپراتوري روسيه بود.

جمهوری گرجستان که در سال 1991 و در پی فروپاشی شوروی اعلام استقلال کرد دارای سه منطقه خودمختار اوستیای جنوبی (در شمال) و آبخازیا (آبخیز، هم سطح دریا = تاید واتر) و آجارا (ادجارا) است که این دو منطقه در ساحل دریای سیاه واقع شده اند. در پي جنگ 2008، اوستياي جنوبي و آبخازيا عملا از حاکميت گرجستان خارج شده اند. شهر تفلیس که یک چهارم نفوس گرجستان را در خود جای داده است پایتخت آن کشور است. استالین و بسیاری از مقامات و دیپلماتهای شوروی متولد گرجستان بوده اند. هواداران روسیه در گرجستان همچنان شماری چشمگیرند.

1332 - روزي که شاه در رامسر در انتظار واکنش مصدق بود

شاه (محمدرضا پهلوي) و بانويش ثريا اسفندياري بختياري (متولد 1932) در اين روز (24 امرداد 1332 = 15 آگوست 1953) در رامسر بسر مي بُرد و منتظر واکنش مصدق و تحولات بعدي پس از ابلاغ عزل نخست وزير بود. يک هواپيما که خلباني آن را خاتمي ـ افسر نيروي هوايي برعهده داشت در فرودگاه آماده بود تا در صورت وزش باد مخالف، شاه با آن از ايران فرار کند.

شاه سيزدهم آگوست 1953 (22 امرداد 1332) نامه بركناري دكتر مصدق را از نخست وزيري ايران امضاء كرده بود. نامه بركناري دكتر مصدق و نامه انتصاب سرلشكر بازنشسته فضل الله زاهدي به نخست وزيري كه هر دو مغاير قانون اساسي بود، به صورت محرمانه امضاء شده بود و مردم و مقامات دولتي از آن آگاه نبودند.

نقشه براندازي حکومت دکتر مصدق توسط سرويسهاي اطلاعاتي انگلستان و آمريکا طرح شده و خود شاه هم، زياد از جزئيات آن آگاه نبود. طبق يک تحقيق، گويا شاه را مجبور به امضاي يک کاغذ سفيد کرده و بعدا جملات برکناري مصدق را بالاي آن نوشته بودند و چون شاه ميان (وسط) ورق کاغذ را امضاء کرده بود؛ جملات برکناري تا روي امضاء ادامه يافته بود که مطابق رسم نامه نويسي دربار سلطنتي نبود!.

شاه و ثريا در رامسر در امُرداد 1332

1914 - افتتاح رسمي كانال پاناما و اتصال اقيانوس آرام و اطلس

در اول ژانويه 1880م يك شركت فرانسوي، حفر كانال پاناما را آغاز كرد و 11 سال بعد در سال 1891م در حالي كه 33 كيلومتر از حفر كانال به پايان رسيده بود، به علت سوء استفاده‏هاي مالي و ورشكستگي، از ادامه حفاري باز ماند. در سال 1902م دولت امريكا شركت فرانسوي را خريداري كرد و در سال بعد، كار حفاري را به شرط تسلط بر نواري به عرض 16 كيلومتر در دو طرف كانال و هم‏چنين استيلا بر آب‏هاي دو دهانه كانال آغاز كرد. امريكا با اين كار، ثروت قابل توجهي را براي خود به ارمغان آورد و با ايجاد پادگان نظامي در منطقه، امريكاي لاتين را تحت كنترل و نظارت گرفت. در نهايت، كار حفاري كانال پاناما به طول بيش از 60 كيلومتر كه دو اقيانوس اطلس و آرام را به هم متصل مي‏كرد، در روز 15 اوت 1914م پايان پذيرفت و در اين روز افتتاح شد. مردم پاناما طي سال‏هاي بعد با حضور نيروهاي امريكا در منطقه مخالف بودند. از اين رو با مبارزات خود، قراردادِ حضور نيروهاي امريكا را منسوخ كردند و طي قراردادي، در سال 1977م قرار بر اين شد كه امريكا تا سال 2000م خاك پاناما را ترك كند و در نهايت در سال 2000م پس از يك قرن، خاك پاناما از قواي امريكايي تخليه شد.

1947 - روز استقلال "هند" از استعمار انگليس

نهضت استقلال‏طلبي در شبه قاره هند در سال‏هاي دهه 1930م اوج گرفت و طي سال‏هاي جنگ دوم جهاني قدرت بيشتري يافت. اين امر انگليسي‏ها را وادار كرد كه بلافاصله بعد از پايان جنگ، آمادگي خود را براي اعطاي استقلال به اين كشور اعلام نمايند. ولي آنان در عين حال با ايجاد اختلاف بين رهبران هندو و مسلمان از تحقق يافتن اين امر جلوگيري مي‏كردند. اين اختلافات سرانجام با توافق درباره تقسيم هندوستان به دو كشور هند و پاكستان حل شد و قانون استقلال هند كه منجر به تشكيل دو حكومت جداگانه در هندوستان شد، روز هجدهم ژوئيه 1947م از تصويب پارلمان انگليس گذشت. به موجب اين قانون، دو حكومت جديد كه دومينيون يا قلمرو حكومتي خوانده مي‏شدند، در عين خودمختاري همچنان تحت سرپرستي انگلستان باقي مي‏ماندند و كميسر عالي انگليس به نمايندگي پادشاه انگلستان بر امور اين كشورها نظارت مي‏كرد. قانون استقلال هند هم‏چنين مهاراجه‏ها و شاهزادگان بي‏شمار هندي را نيز كه هر يك داراي قلمرو حكومتي يا اميرنشين بودند در انتخاب خودمختاري يا پيوستن به يكي از دو كشور هند و پاكستان مخير مي‏نمود. قانون استقلال هند در عمل مشكلات زيادي به وجود آورد زيرا اولا جمعيت مسلمانان هندوستان در سراسر شبه قاره هند پراكنده بودند و بين اقليت مسلمان و اكثريت هندو در قلمرو حكومت هند، و بين اقليت هندو و اكثريت مسلمان در قلمرو حكومت پاكستان برخوردهاي خونيني روي داد و يك جو خصومت و اختلاف بين دو كشور به وجود آورد. با نزديك شدن خاتمه نفوذ و استعمار چند صد ساله انگلستان در هند و به دنبال آن، طرح تأسيس يك حكومت مستقل اسلامي در ناحيه مسلمان‏نشين اين شبه قاره، كشور پاكستان متشكل از دو ناحيه شرقي (بنگلادش) و غربي (پاكستان) در اوضاعي آشفته تشكيل شد. در همين زمان آخرين نايب‏السلطنه هند، در پانزدهم اوت 1947م استقلال هند و پاكستان پس از 200 سال استعمار را اعلام كرد و گاندي رهبري هند و محمدعلي جناح مسئوليت اداره پاكستان را به عهده گرفتند. در اين زمان هر يك از ايالاتْ حق پيوستن به كشورهاي مسلمان‏نشين هند و يا پاكستان را داشتند. پس از مدتي قسمت شرقي پاكستان به صورت كشور بنگلادش استقلال يافت. از آن زمان تا كنون نيز درگيري‏هاي مرزي بر سر ناحيه جامو و كشمير ميان هند و پاكستان جريان دارد.

1358 - اشغال پاوه در كردستان توسط عناصر تجزيه طلب ضد انقلاب

يك هفته پس از پيروزي انقلاب اسلامي، توطئه و تهاجم دشمن با حمله احزاب چپ به ويژه حزب دموكرات به مهاباد در اول اسفند 57 آغاز شد و به قصد تشكيل كردستان بزرگ، تهاجم وحشيانه خود را آغاز كردند. آنان قصد داشتند قسمتي از قلمرو حاكميت ملي و اسلامي ايران را جدا ساخته و نقشه‏ هاي شوم دشمنان نظام اسلامي مبني بر تجزيه كشور را به اجرا درآوردند. افراد مسلح حزب منحله دموكرات در ادامه تجاوزات خود، در روز 24 مرداد 58، همه راه‏هاي ورودي شهر پاوه در استان كردستان را به محاصره و كنترل خود درآورد و به گروهان‏ها و مراكز سپاه پاسداران يورش برد. آنان پس از به دست گرفتن تمام نقاط حساس شهر و ارتفاعات مهم منطقه، به جنايات متعددي دست زدند كه در يك مورد، شهادت دلخراش 25 تن از برادران پاسدار بستري در بيمارستان شهر و چهل نفر ديگر از مردم بود. در پي اين جنايات فرمان حضرت امام خميني(ره) براي آزادسازي سريع شهر صادر گرديد و پس از جانفشاني‏ هاي سردار چمران و سرلشكر فلاحي در طي نبردي سهمگين، اين شهر از لوث وجود ضدانقلاب پاك شد.

شهید چمران در عملیات بازپسگیری پاوه

1971 - روز استقلال "بحرين" از انگلستان

سرزمين بحرين از زمان قبل از اسلام در دست ايرانيان بود و پس از اسلام بارها به دست قدرت‏هاي گوناگون افتاده است. از قرن شانزدهم، پرتغالي‏ها بر اين جزيره دست يافتند و هشتاد سال آن را اداره كردند. از آن زمان به بعد به تصرف شاه عباس صفوي درآمد و پس از 220 سال بار ديگر نفوذ بيگانگان در آن آغاز شد. سرانجام استعمار انگلستان زمام امور آن را به دست گرفت و در سال 1914 به طور كلي تحت الحمايه انگليس واقع شد، هر چند دولت ايران بر مالكيت آن اصرار داشت. ولي سرانجام دولت ايران در سال 1971 م (1350ش) مراجعه به آراي عمومي با نظارت سازمان ملل را پذيرفت و در نتيجه راي‏گيري كه در 15 اوتِ 1971 انجام شد، بحرين به استقلال دست يافت. بحرين مجمع‏الجزايري است واقع در آب‏هاي جنوبي خليج فارس و جنوب غربي آسيا كه از 33 جزيره بزرگ و كوچك تشكيل شده است. مساحت بحرين 694 كيلومتر مربع و جمعيت آن 691 هزار نفر مي‏باشد. پايتخت بحرين منامه نام دارد و محرق و رفاع از شهرهاي مهم آن هستند. واحد پول بحرين دينار و مليت مردم آن عرب است. زبان رسمي مردم اين كشور، عربي و دين آنها اسلام است. پيش‏بيني شده است جمعيت بحرين تا سال 2025 نزديك به 860 هزار نفر باشد. نوع حكومت بحرين پادشاهي است.

1362 - نخستین دوره خبرگان رهبری

در اصل ۱۰۷ قانون اساسي آمده است که پس از بنيان‌گذار جمهوري اسلامي ايران حضرت امام خميني (ره) ‌که از طرف اکثريت قاطع مردم به مرجعيت و رهبري شناخته و پذيرفته شدند، تعيين رهبر به عهده خبرگان منتخب مردم است.

خبرگان رهبري، درباره همه فقهاي واجد شرايط مذکور در اصول پنجم و يک‌صد و نهم بررسي و مشورت مي‌کنند؛ هرگاه يکي از آنان را اعلم به احکام موضوعات فقهي يا مسائل سياسي - اجتماعي يا داراي مقبوليت عامه يا واجد برجستگي خاصي در يکي از صفات مذکور در اصل يک‌صد و نهم تشخيص دهند، او را به رهبري انتخاب مي‌کنند.

اولين دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبري در نوزدهم آذرماه ۱۳۶۱ش برگزار شد و نزديک هجده ميليون نفر در اين انتخابات شرکت نمودند و ۷۵ نفر از نمايندگان مجلس خبرگان تعيين شدند و ‌انتخاب بقيه نمايندگان به دور دوم انتخابات موکول گرديد. اولين دوره مجلس خبرگان رهبري نيز در تاريخ بيست و چهارم مردادماه ۱۳۶۲ش با پيام حضرت امام خميني (ره) افتتاح شد.

مجلس خبرگان طبق قانون اساسي وظايف مهمي بر عهده دارد. طبق اصل ۱۱۱ هرگاه رهبر از انجام وظايف قانوني خود ناتوان شد يا فاقد يکي از شرايط مذکور در اصل پنجم و يک‌صد و نهم گردد و يا معلوم شود از اول فاقد بعضي شرايط بوده از مقام خود بر کنار خواهد شد. تشخيص اين امر به عهده مجلس خبرگان مي‌باشد. درصورت فوت، کناره‌گيري يا عزل رهبر، خبرگان موظف‌اند در اسرع وقت، نسبت به تعيين و معرفي رهبر جديد اقدام نمايند.

زادروزها

۱۷۴۲ - زادروز پیوس هفتم از پاپ های کلیسای کاتولیک رم
۱۷۷۷ - زادروز هانس کریستین اورستد شیمیدان و فیزیکدان سرشناس دانمارکی

هانس کریستین اورستد

۱۸۶۷ - زادروز جان گالزورثی نویسنده و نمایشنامه نویس انگلیسی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۳۲
۱۸۸۸ - زادروز جان لوگی برد مهندس بریتانیایی، مخترع تلویزیون

جان گالزورثی

۱۹۴۴ - زادروز علی حاتمی کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس ایرانی
۱۳۱۳ - زادروز ابراهیم آبادی، بازیگر ایرانی

علی حاتمی

۱۳۳۷ - زادروز حمید متبسم، آهنگساز و نوازنده‌ی ایرانی تار و سه‌تار
۱۹۵۹ - زادروز مجیک جانسون بسکتبالیست آمریکایی

ابراهیم آبادی

۱۹۶۶ - زادروز هلی بری بازیگر آمریکایی، برنده جایزه اسکار
۱۹۸۳ - زادروز میلا کونیس بازیگر آمریکایی

میلا کونیس

درگذشت‌ها

۱۹۴۱ - درگذشت پل ساباتیه شیمیدان فرانسوی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۱۲
۱۹۵۶ - درگذشت برتولت برشت نمایشنامه‌نویس ، کارگردان تئاتر و شاعر آلمانی

برتولت برشت

۱۹۵۸ - درگذشت فردریک ژولیو کوری فیزیک‌دان و شیمی‌دان فرانسوی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۳۵ به همراه همسرش ایرن ژولیو کوری
۱۹۸۸ - درگذشت انزو فراری بنیانگذار فراری ایتالیایی

انزو فراری

۱۹۹۴ - درگذشت الیاس کانتی نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۸۱
۲۰۰۴ - درگذشت چسلاو میلوش شاعر و مترجم لهستانی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال

الیاس کانتی

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون