بیوگرافی هوراس (شاعر رومی)

[!!Tina!!]

‌«کوینتوس هوراسیوس فلاکس» (Quintus Horatius Flaccus) در دهکده «ونوزیا» در «آپولیا» به دنیا آمد. پدرش برده آزاد شده‌ای بود که به ماهی فروشی یا تحصیلداری مالیاتی اشتغال داشت و برای فرزند خود، زمینه کسب معانی و بیان را در رم و فلسفه را در آتن فراهم کرد. هوراس در ۲۵ سالگی با «ویرژیل» آشنا و به «مسناس» معرفی شد و بعد از مدتی دربه‌دری و فقر، به امر «مسناس» مزرعه‌ای در ۴۵ کیلومتری رم به او داده شد.
هوراس مردی کوتاه و چاق و مغرور و در عین حال، خجالتی بود. با اینکه نمی‌توانست به طبقات بالا راه یابد، با عامه مردم میانه خوبی نداشت. وی به طور جدی به خلق آثار ادبی پرداخت و با سود جستن از آثار گذشتگان و آداب و عادتهای زندگی روزمره رومیان با هوس ها و آرزوها و خوبیها و بدیهایشان، در بین سالهای ۳۴ و ۳۰ ق.م، دو هجونامه بر وزن هشت هجائی سرود و به قدری در کار توصیف مردم در حرفه‌های گوناگون مهارت به خرج داد که احساسات و خوبی و بدی آنان را در اشعار وی می‌توان لمس کرد. شکم پرستی، حرص، طمع و شیطنت مردم شهر رم در اشعار هوراس به خوبی شرح داده شده ‌است. هوراس در اشعارش از خود و دیگران انتقاد می‌کند و از اخلاق زشت و شهوت پرستی رومیان و آزمندی و حرص و طمع آنها سخن می گوید. شهرت هوراس بیشتر به خاطر اخلاق خاص و خودبسنده و اهمیتی است که به آزادی فردی و درونی می دهد. احساسات و عواطف پاک بشری، رنجها و امیدهایش و عشق و هستی و مرگ، مبنای اصلی اشعار هوراس بویژه در «اودها» (Odi) است. اما هوراس در دفتر «اپودها» (Epodi) با نشان دادن اوضاع سیاسی و اجتماعی خویش، قالبهای کهن شعر یونانی را در شکلی نوین و دگرگون شده باز می آفریند. این نوع عروض ساخته هوراس از یک سو و دیدگاههای خاص وی در طنز و سخنان بیهوده از سوی دیگر، او را به شاعر پیشتاز ادبیات روم باستان تبدیل کرده است.
هوراس از شیوه‌های شعری و افکار شاعران یونانی سود فراوان می‌جست و در اشعارش از زندگی زودگذر و خیال های دور و دراز هوس ‌آلود و احمقانه سخن می‌گفت. وی درباره عشق و شراب، دین و دولت و مرگ و زندگی نیز مفاهیم جالبی آورده ‌است. هوراس به امر آگوستوس (اوگوستوس)، منظومه‌ای در وزن هشت هجائی سرود و در آن همچون فیلسوفی به بحث درباره خدا، بشر و غیره پرداخت.
معروفترین اثر هوراس در ایران، «هنر شاعری» است که «رضا سیدحسینی» آن را به فارسی برگردانده است. او «هنر شاعری» را برای فرزند یکی از دوستان ثروتمند خود نوشت و در آن اندرزهایی درباره هنر شاعری به وی داد. هوراس مفاهیمی را در هنر شاعری به صورت اندرز ارائه نمود. او در این باره بیان داشت :
«موضوعی را که در حد توان شما باشد، انتخاب کنید، اما برحذر باشید که همچون آن کوه داستانی، پس از درد بسیار، موش نزایید. کتاب دلخواه، در آن واحد، آموزنده و سرگرم کننده است. هر کسی که چیز مفید را با چیز دلپذیر درآمیخته باشد، مورد تشویق قرار خواهد گرفت. از به کار بردن سخنان جدید، باطل و یا بسیار طولانی خودداری کنید. تا جایی که روشنی کلام حفظ شود، سخن را به طور خلاصه بگویید. هنگام سرودن شعر مپندارید که احساس، کار همه چیز را انجام می‌دهد. این حقیقت دارد که اگر بخواهید خواننده احساسی را درک کند، شما خود باید آن احساس را درک کرده باشید. به بیان دیگر، اگر بخواهی مرا دریابی، نخست باید من خود، همان را دریافته باشم. اما هنر ادراک نیست، بلکه صورت و ظاهر است.
برای آنکه بتوانید صورت هنری را بیافرینید، شبانه روز آثار یونانیان را مطالعه کنید. کمابیش، هر چه می‌نویسید، پاک کنید، هر «پاره ارغوانی» (خود نمایانه) را قلم بزنید، اثر خود را به نقادان توانا بسپرید و از دوستان خود دوری کنید. بعد از اینکه این مراحل را پشت سر گذاشتید، به مدت هشت سال آن را کنار بگذارید. اگر در آن زمان، فایده فراموشی را ندانستید، آن را انتشار دهید، اما به یاد داشته باشید که جز به مرور زمان، هرگز به یاد نخواهد آمد. اگر نمایشنامه می‌نویسید بگذارید نفس نمایش و نه کلمات شما داستان را نقل و افراد نمایش را تصویر کند. صحنه‌های ترسناک را نشان ندهید. از وحدت سه گانه عمل، زمان و مکان پیروی کنید تا داستان یکی باشد و در مدت زمان کوتاه در یک محل رخ دهد. درباره زندگی و فلسفه مطالعه کنید، چون بدون مشاهده و درک، سبک کامل هم چیزی میان تهی است».
هوراس از روش زنون پیروی می‌کرد. وی در این مورد گفته ‌است :
«پس کیست که آزاد باشد؟» «خردمند؛ آنکه بر خود چیره باشد، آنکه نه مرگش بترساند، نه فقر و نه زنجیر، آنکه برای خواسته های خود فریاد می‌زند، بلندپروازی را سرزنش می‌کند و به خودی خود، کامل است».
با اینکه هوراس فرد بی دینی بود، دیگران را به داشتن مذهب پند می داد. وی در اواخر عمر به بیماریهای گوناگون دچار شد و زندگی پر رنجی داشت. سرانجام، در سال ۸ قبل از میلاد درگذشت.
هوراس که بزرگترین منتقد ادبی روم باستان به شمار می رفت، در جوانی سفری به یونان کرد و با اندیشه ها و باورهای فیلسوفان یونان آشنا شد و بویژه تحت تاثیر افکار فلسفی «ارسطو»، سایر «مشاییان» و همچنین «اپیکور» قرار گرفت. وی در بازگشت به روم با «ویرژیل» دوست شد و این دوستی صمیمانه تا پایان عمر ویرژیل ادامه یافت. مهمترین آثار ادبی و منظوم هوراس عبارتند از :
«ساتیرها»، «ترجیع بندها»، «قصاید» و «مراسلات».
نظریه های ادبی و نقادانه هوراس در آخرین اثر او با نام «مراسلات»- که مجموعه ای از نامه های منظوم اوست- به زبان شعر و به طور گسترده شرح داده شده است. از جمله در نامه منظومی که خطاب به « اوگوست» سروده، درباره شعر و شاعری بحث کرده، بر کسانی که فقط شعر شاعران قدیم را می ستایند و دنباله رو کهنه سرایان هستند و به شعر شاعران معاصر توجه ندارند، تاخته و به نقد شعر پیشینیان پرداخته است.
در نامه منظوم دیگری با لحن تمسخرآمیز و نیشدار به شاعران کم مایه و پر مدعا خرده می گیرد و آنها را مسخره می کند و از اینکه توجه عمومی بتدریج به سمت فساد می رود، اظهار ناامیدی می کند :
«کسانی که شعرهای بد می سرایند، دلشان به این خوش است که چیزی می نویسند و خود را نویسنده و گوینده می شناسند و گرامی و ارجمند می شمرند، حتی به این بسنده می کنند که خودشان، آثار و نتایج فکر خود را بستایند. وای بر مردم خوشبخت»!
مهمترین نامه منظوم هوراس در زمینه نقد ادبی، نامه ای است با عنوان «برای پیسونها» که نقادان بعدی آن را «هنر شعر» یا «فن شعر» نامیده اند. این نامه برای پسران خانواده پیسون نگاشته شده که می خواستند درس شاعری بیاموزند. به همین دلیل، نامه هوراس یک رساله رسمی نیست، بلکه مجموعه ای از پندهای دوستانه درباره فوت و فن سرودن شعر و اصول این هنر است.
هوراس در این نامه با لحنی شیوا و دلکش، از فن شعر سخن گفته و به شرح باورهای خود درباره شعر و شاعری می پردازد. او از بی تجربگی شاعران قدیمی انتقاد می کند و اصول و قواعدی را برای شعر و بویژه «شعر دراماتیک» بیان می کند. هوراس توصیه می کند که در شعر و هنر باید عقل و منطق حاکم باشد و بر این باور است که اگر عقل و منطق در شعر به کار نرود، امکان ندارد که آن شعر، زیبا و متناسب گردد. شاعر باید همیشه نظم و ترتیب در تالیف و همچنین، وحدت و هماهنگی در سخن را رعایت کند. زیرا اگر وحدت و هماهنگی نباشد، به هیچ وجه آن سخن نمی تواند به طور کامل بیان شود. شاعری کار دشواری است که از عهده هر کسی بر نمی آید و رعایت تناسب و وحدت، کار آسانی نیست.

اصول اساسی نقد هوراس عبارتند از:
1- شعر، فنی متعالی و جدی است و نباید آن را تا حد وسیله ای برای تفریح در مجالس خوشگذرانی پایین آورد.
2- شعر، فنی دشوار و پیچیده است و مهارت در آن به سادگی حاصل نمی شود.
3- اگر کسی بخواهد به شعر بپردازد، تنها راه درست آن پیروی از سخن دانان و سخن پردازان یونان باستان است.
هوراس مهمترین اصول درست نقد ادبی را برای آراستن هنر سخن پردازی، چنین می داند :
«مرد درست و شریف که بهره ای از ذوق دارد، اگر درباره شعر از او نظر بخواهند، آنچه را که پر از حرفهای بیهوده، زوائد و زیاده گویی است، زشت می شمارد و سرزنش می کند و آنچه را سنگین و نامفهوم است، رد می کند. مواردی را که فاقد لطف و ظرافت است، باطل می داند و تشریفات و موارد ساختگی غیر ضروری را زشت و ناپسند می شمارد. در جایی که بیان، مبهم و پیچیده است، توصیه به روشنی کلام می کند و آنجا که عبارت، دارای اختلاف و تضاد است، اصلاح آن را لازم می داند. چنین کسی مانند اریستارک، نقدی دقیق و سنجیده خواهد کرد و حاضر نیست به دلیل نرنجیدن دوست، عیب کار او را نادیده و ناگفته بگذارد».
هوراس بر این باور است که برای دوری از این خطاهای رایج، تنها وسیله ممکن، تقلید از یونانیها است. در نظر او، زبان یونانی گنجینه اندیشه و ذوق و سرچشمه الهام است و هر جا که زبان لاتین ناتوان از بیان است، باید دست گدایی به سوی زبان یونانی دراز کرد.
علاقه و دلبستگی هوراس به زبان، ادبیات و فرهنگ یونانی به حدی است که به طور کامل از ادبیات قدیم لاتینی کناره گیری می کند و میراث ادیبان رومی را متونی مسخره و پیش پا افتاده و پست می داند.
از نظر هوراس، ادبیات یونان مفهوم حقیقی هنر را درک کرده است و تنها با بهره گیری از آثار یونانیان است که می توان سخن را ساخته و پرداخته کرد و آراسته و مرتب ساخت. هوراس دو صفت را در اشعار یونانی می ستاید : «کمال در هنر» و «سودمندی در عمل».
او به جوانان توصیه می کند که در شعر خود، همواره این دو صفت را در نظر بگیرند. در شعر خود هوراس نیز این دو صفت در حد کمال است.