تصنیف های خاطره انگیز استاد محمدرضا شجریان(بخش نخست)

[fatemeh . R]

تهران - ایرنا - استاد محمدرضا شجریان، تصنیف هایی خوانده که در طول چند دهه خوانندگی وی، برای مخاطبانی از قشرهای گوناگون خاطره ای خوش ساخته است.

[highlight=#f7f7f7]به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، محمدرضا شجریان در فضای موسیقایی و رسانه ای ایران، بیش از هر چیز به «استاد آواز» نامی است و این لقب برآمده از آوازهای سخته و استواری است که وی در طول سال ها فعالیت موسیقایی خود، با هم نوازی نوازندگان گوناگون موسیقی ایران خوانده و از خود به یادگار نهاده است.
اما در کنار آوازخوانی های استاد شجریان، نمی توان از شماری از تصنیف های خاطره انگیزی که با صدای وی ثبت و ضبط شده، گذشت؛ شجریانِ آوازخوان، تصنیف هایی نیز خوانده که در طول چند دهه خوانندگی وی، برای مخاطبانی از قشرهای گوناگون خاطره ای خوش ساخته است.
در این نوشتار، شماری از تصنیف های نامی و خاطره انگیزی که محمدرضا شجریان آنها را با صدای خویش روایت کرده، معرفی می شود.

** ملکا (آلبوم انتظار دل/ خلوت گزیده)
تصنیف «ملکا»با این مقطع آغاز می شود: «ملکا ذکر تو گویم، که تو پاکی و خدایی / نروم جز به همان ره که توام راهنمایی».
این تصنیف را استاد روانشاد فرامرز پایور در مایه افشار ی بر روی شعر حکیم سنایی غزنوی ساخته است.
این تصنیف با اجرای گروه «اساتید» به سرپرستی استاد پایور اجرا شده است؛ استادان علی اصغر بهاری (کمانچه)، فرامرز پایور (سنتور)، جلیل شهناز (تار)، محمد موسوی (نی) و محمد اسماعیلی (تنبک) اعضای گروه «اساتید» را در این آلبوم تشکیل داده اند.
با دقت به نام نوازندگان این گروه می توان به اعتبار والای اجراهای این گروه پی برد.
این اثر سال 1358 اجرا شد، اما این شعر سنایی را سال ها بعد حسام الدین سراج با ملودی فرهاد رحیمیان، در آلبوم «گریه بی بهانه» خوانده است.

** جان عشاق (آلبوم جان عشاق)
تصنیف «جان عشاق» از ساخته های روانشاد استاد پرویز مشکاتیان است که بر روی غزل نامی حضرت (دوش می آمد و رخساره برافروخته بود...) ساخته شد. استاد شجریان این اثر را در سال 1374 با همراهی ارکستر سمفونیک خوانده است.
در آلبوم «جان عشاق» که امروز به همراه آلبوم «گنبد مینا» به فروش می رسد، استاد زنده یاد جواد معروفی، نوازنده چیره دست پیانو، نیز هنرنمایی کرده است. تنظیم قطعه های این آلبوم را نیز محمدرضا درویشی عهده دار بوده است.

** نی زن (آلبوم بوی باران)
«نی زن» قطعه ای ارکسترال به آهنگسازی استاد روانشاد حسین یوسف زمانی است. این تصنیف که با نوازندگی هنرمندانی چون حسن ناهید، شهریار فریوسفی، مجتبی میرزاده، سیامک نعمت ناصر، رسول بهبهانی، ارسلان کامکار و همایون شجریان اجرا شده، در قالب آلبوم «بوی باران» در سال 1378 تولید و منتشر شده است.
قطعه های این آلبوم در آواز افشار ی و دستگاه چهارگاه ساخته شده است. تصنیف «نی زن» با مطلع «گر عارف حق بینی، چشم از همه بر هم زن/ چون دل به یکی دادی، آتش به دو عالم زن» از سروده های فروغی بسطامی است که استاد شجریان آن را به زیبایی خوانده.

** سپیده (آلبوم سپیده یا چاووش 6)
تصنیف «سپیده» جزو نام آشناترین تصنیف های ملی - میهنی تاریخ موسیقی ایران است؛ تصنیفی که با نام زیبای «ایران»، این گونه آغاز می شود: «ایران ای سرای امید بر بامت سپیده دمید/ بنگر کزین ره پرخون خورشیدی خجسته رسید».
این تصنیف را زنده یاد استاد محمدرضا لطفی، آهنگساز و سرپرست گروه «شیدا»، در سال 1357 و در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی ساخته است. شعر این تصنیف نیز از سروده های استاد امیرهوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه) است که استاد شجریان آن را در دستگاه ماهور اجرا کرد.
این تصنیف در آغاز در آلبومی با نام «چاووش 6» منتشر شد، اما بعدها استاد لطفی این آلبوم را با نام «سپیده» بار دیگر روانه بازار موسیقی کرد.
روانشاد لطفی این تصنیف را سال هایی دیگر، پس از بازگشت دوباره به میهن، با همراهی گروه هم نوازان شیدا با صدای محمد معتمدی نیز اجرا و منتشر کرد.

** بارون (آلبوم شب، سکوت، کویر)
«بارون» (ببار ای بارون ببار/ با دلم گریه کن خون ببار...) یکی از قطعه های آلبوم «شب، سکوت، کویر» است. این آلبوم اثری در مایه دشتی و فضای موسیقی محلی شمال خراسان است.
قطعه های این آلبوم با تنظیم و آهنگسازی کیهان کلهر، نوازنده ی کمانچه، اجرا شده و از جمله نوازندگانی که در آن حضور داشته اند، می توان به بهزاد فروهری (نی)، حسین بهروزی نیا (بربط)، بیژن کامکار (دف و دایره) و سیامک نعمت ناصر (تار) اشاره کرد. از نکته های برجسته ی این آلبوم حضور دو تن از نوازندگان بزرگ موسیقی شمال خراسان ، یعنی روانشاد استاد حاج قربان سلیمانی (دوتار) و مرحوم استاد علی آبچوری (قوشمه) است که در این مجموعه هنرنمایی کرده اند.
شعر قطعه ی «بارون» را استاد علی معلم دامغانی سروده است.

** سرو خجل (آلبوم پیام نسیم)
تصنیف «سرو خجل» از تصنیف های قدیمی موسیقی ایران است که ساخت آن را به علی اکبر خان شیدا نسبت می دهند. این تصنیف این طور آغاز می شود: «ای که به پیش قامتت سرو چمن خجل شده/ سوسن و گل به پیش تو بنده ی منفعل شده...».
محمدرضا شجریان این تصنیفِ ریتمیک را در مایه ابوعطا اجرا کرده که در قالب آلبوم «پیام نسیم» به بازار عرضه شده است. آلبوم «پیام نسیم»، ضبط صحنه یی کنسرت محمدرضا شجریان، جمشید عندلیبی (نی)، داریوش پیرنیاکان (سه تار) و مرتضی اعیان (تنبک) است که در سال در آغاز دهه ی 70 خورشیدی در بوستون (بوستُن) آمریکا به روی صحنه رفته است.

** بهار دلکش (آلبوم عشق داند)
آلبوم «عشق داند» حاصل کنسرتی است که محمدرضا شجریان و محمدرضا لطفی در اسفند سال 1359 در سفارت آلمان برگزار کردند. این مجموعه سال ها بعد در سال 1376 به بازار موسیقی آمد.
این آلبوم که در مایه ابوعطا کار شده، با تکنوازی تار استاد لطفی آغاز می شود و با ساز و آوازی طولانی بر مبنای شعرهای حافظ و باباطاهر ادامه پیدا می کند و به تصنیفی از ساخته های عارف قزوینی ختم می شود. این تصنیف که آخرین قطعه آلبوم و تنها تصنیف آن به شمار می رود، «بهار دلکش» نام دارد: «بهار دلکش رسید و دل به جا نباشد/ از آنکه دلبر دمی به فکر ما نباشد/ در این بهار ای صنم بیا تو آشتی کن/ که جنگ و کین با من حزین روا نباشد...».

** یاد ایام (آلبوم یاد ایام)
یکی از زبانزدترین تصنیف هایی که محمدرضا شجریان خوانده، «یاد ایام» نام دارد. تصنیفی که این طور آغاز می شود: «یاد ایامی که در گلشن فغانی داشتم/ در میان لاله و گل آشیانی داشتم/ گرد آن شمع طرب می سوختم پروانه وار/ پای آن سرو روان اشک روانی داشتم».
این تصنیف خاطره انگیز را استاد شجریان خود آهنگسازی کرده و شعر آن از روانشاد استاد رهی معیری است و در دستگاه شور اجرا شده.
«یاد ایام» که در قالب آلبومی به همین نام منتشر شده، نتیجه ضبط صحنه ای کنسرتی است که در تابستان سال 1371 در آمریکا اجرا شده است. در این کنسرت جمشید عندلیبی با نی، داریوش پیرنیاکان با تار و همایون شجریان با تنبک صدای محمدرضا شجریان را همراهی کرده اند.
شماری از قطعه های این مجموعه نیز از ساخته های داریوش پیرنیاکان است.[/highlight]