دوستی های زشت و زیبا!

[~Green Angel~]

یکی از بزرگترین تهدیداتی که همیشه نسل جوان را در معرض خطر قرار می دهد ، مسئله ای به نام ” دوستان ناباب ” است.

دوست ناباب

بسیاری از ما در مصاحبه های افراد خلاف کار که جنایات بزرگی را مرتکب شده اند به واژه دوست ناباب که آغازگر انحراف این افراد بوده است برخورد کرده ایم. همین مسئله لزوم مراقبت از فرزندان و آموزش صحیح به آنان در بحث دوست یابی را بیش از پیش مشخص می کند.

مهارت دوست یابی، نخستین پایه های شکل گیری هویت و برقراری ارتباط موثر اجتماعی با محیط اطراف محسوب می شود.

انتخاب صحیح دوست و یادگیری شیوه های صحیح دوست یابی از شاخص های مهم تشخیص سلامت روان در شکل گیری شخصیت افراد به شمار آمده و به عقیده اکثر کارشناسان حوزه علوم اجتماعی و روانشناسی گروه همسالان در پی ریزی و تکامل شخصیت فردی کودکان و نوجوانان مهم ارزیابی می شود.

روانشناسان معتقدند، پس از ورود کودک به دومین مرحله مهم زندگی که نوجوانی نام دارد، نقش خانواده کمرنگ تر از گذشته شده و گروه همسالان نقش مهمی در زندگی افراد بازی می کنند. از این رو آموزش مهارت های چگونگی انتخاب مناسب گروه دوستان و شیوه های موثر رفتاری برای برقراری ارتباط مناسب و تعامل صحیح با همسالان حائز اهمیت است.

به عبارت دیگر آموزش تکنیک هایی مانند روش های صحیح آئین دوست یابی، مهارت نه گفتن، تقویت اعتمادبه نفس، اتخاذ تصمیم گیری های منطقی باعث خواهد شد نوجوان به راحتی تابع گروه همسالان قرار نگرفته و دوست یابی مهارتی به عنوان تثبیت هویت فردی، تقویت اندیشه های اجتماعی، گسترش استعدادهای فردی در میدان رقابت دوستان تبدیل شود.

دکتر امان الله قرایی مقدم، با تاکید بر نقش مهم گروه همسالان در دوران نوجوانی و اهمیت دوست یابی می گوید: دوست یابی های غلط زمینه ساز ظهور انواع آسیب های اجتماعی است.

برخی تحقیقات نشان می دهد، در بسیاری از موارد، تاثیر گروه همسالان از خانواده نیز بیشتر است و زمانی که برای اوقات فراغت نوجوانان به درستی برنامه ریزی نشود، نوجوان اکثر وقت خود را با گروه دوستان گذرانده و در صورت نظارت ناصحیح والدین هویت اجتماعی کودک یا نوجوان دستخوش آسیب می شود.

این آسیب شناس اجتماعی اضافه می کند، نقش والدین در شیوه دوست یابی فرزندانشان حائز اهمیت است. والدین باید تکنیک های دوست یابی را به فرزندان آموخته و باتوجه به ویژگی های فردی و شخصیت کودک به او کمک کرد تا بهترین انتخاب را داشته باشد.

نقش والدین

نوجوانان در مرحله دوست یابی با گروه های همسال تعامل برقرار کرده، با آنها همانند سازی کرده و سعی می کنند با افرادی ارتباط برقرار کنند که در بسیاری از زمینه ها با آنها وجوه مشترک داشته باشند.

به عبارت دیگر دوست یابی باعث شکل گیری تعاملات اجتماعی و کشف هویت اجتماعی نوجوانان خواهد شد. در صورتی که والدین مانع از رشد نوجوان در این مرحله شده یا به طور مستقیم در تصمیم گیری هایش دخالت کنند، شکل گیری هویت اجتماعی نوجوانان خدشه دار خواهد شد.

دکتر علی مهدی زاده، روانپزشک در این خصوص معتقد است: والدین باید به طور غیرمستقیم به شیوه دوست یابی و همانندسازی فرزندشان نظارت داشته باشند.

آنها باید توجه داشته باشند که گروه های همسالی که فرزندانشان اوقات فراغت را با آنها سپری می کنند از لحاظ فرهنگ خانوادگی، باورهای قومی، مذهبی، سن، ارزش های تربیتی و… با یکدیگر همخوانی داشته باشند.

این روانپزشک اضافه می کند: آشنایی کامل خانواده های فرزندان و رفت و آمد آنها به صورت نامحسوس و غیرمستقیم که نوجوان تصور نکند که والدین به طور مستقیم در کارهای او دخالت کرده و حس استقلال طلبی او مورد آسیب قرار گرفته است، نقش مهمی در کمک به فرزندان برای انتخاب گروه های همسال مناسب و پیشگیری از وارد آمدن آسیب های اجتماعی و رفتاری فرزندان در آینده خواهد داشت.

توجه به باورهای مشترک

به عقیده دکتر مهدی زاده، در صورت هماهنگ نبودن باورها ارزش های خانوادگی جوانان، افراد با الگوبرداری از دوستان دچار تضاد شده و به تدریج از محیط خانواده دور می شوند. میان عقاید و نظریات والدین با گروه های دوستی دچار تردید شده و در نهایت به سمت و سوی گروه های همسال کشیده می شوند. در این صورت روابط مخفی نوجوانان با دوستان، زمینه ساز بزهکاری و مخفی کاری های گسترده تر نوجوان خواهد شد. از این رو، فرزندان در حالی که در انتخاب دوست خودمختار و آزادانه عمل می کنند، باید تحت نظر غیرمستقیم والدین قرار گرفته و از مشورت و راهنمایی های والدین خود بهره مند شوند.

دوست یابی و کسب تجربیات زندگی در گروه های همسال از ارکان مهم شکل گیری هویت اجتماعی و فردیت اجتماعی نوجوان است.در این روابط، مفاهیمی مانند تشخیص حد و مرزهای اجتماعی، صداقت، نوع دوستی، دفاع از حقوق فردی و استقلال عمل در روابط دوستی و مناسبات اجتماعی برای نوجوان معنای دقیق تری پیدا کرده و افراد به صورت تجربی و عملی با کاربرد این مفاهیم آشنا می شوند.

عاملی برای پیشرفت

دکتر قرایی مقدم، موفقیت های اجتماعی، افزایش انگیزه، پیشرفت تحصیلی را از مزایای دوست یابی به روش صحیح در دوران نوجوانی دانسته و معتقد است در صورتی که نوجوان تحت نظر والدین به گروه های متشکل از همسالان که از هویت های اجتماعی ارزشمند برخوردار هستند راه پیدا کند، به موفقیت های قابل توجهی دست پیدا خواهد کرد. در واقع، برقراری تعاملات اجتماعی موثر تمرین مناسبی برای اجتماعی شدن خواهد بود و فرد پس از پایان دوره نوجوانی آمادگی لازم برای ورود به دنیای اجتماعی بزرگ تر را پیدا خواهد کرد.

والدین معتاد

همانطور که گفته شد، اجتماعی شدن، از ویژگی های دوره نوجوانی است، فاصله گرفتن از خانواده برای کسب استقلال از مراحل رشد شخصیتی نوجوان محسوب می شود.

الگوهای شخصیتی

از آنجایی که تفاوت در ساختارهای رفتاری و شخصیتی نوجوانان در مراحل دوست یابی و شیوه انتخاب گروه های همسالان نقش دارد، والدین باید باتوجه به ویژگی های شخصیتی فرزندانشان آنها را در انتخاب موثر راهنمایی کنند.

برای نمونه نوجوانی که شخصیت درون گرا دارد، بیشتر تحت تاثیر الگوهای گروه ها همسال قرار می گیرد.

این گروه از نوجوانان به راحتی با افراد دیگر ارتباط برقرار کرده و در صورت نظارت ناصحیح والدین ممکن است باعث به انحراف کشیده شدن آنها شود.

از طرف دیگر، نوجوانان برون گرا در ارتباط با گروه های همسال ناموفق تر از سایرین بوده و ممکن است به علت موفق نبودن در برقراری ارتباط با همسالان خود، منزوی شده و هویت اجتماعی آنها تکامل پیدا نکند.

از این رو به عقیده متخصصان، بهتر است، والدین در شیوه دوست یابی فرزندانشان دخالت غیرمستقیم داشته باشند و با آگاهی از نوع شخصیت فرزندانشان آنها را در انتخاب دوست راهنمایی کنند.

چند اصل مهم:

_ یکی از اصول مهم در تربیت و آموزش دوست یابی به فرزندان، بحث تعریف دوست خوب است. جای آن دارد که والدین محترم با مراجعه به احادیث و روایات اسلامی و سخنان معصومین در باب دوست و دوست یابی اطلاعات لازم و کافی را جمع آوری کرده و سعی کنند با زبانی ساده و قابل فهم این مفاهیم را به فرزندان خود منتقل کنند.

_ از انتقاد کردن مستقیم از فرزند خود و دوستانش بپرهیزید. هر چقدر بیشتر شما به این گونه صحبت کردن بپردازید با مقاومت منفی از سوی فرزندان خود مواجه می شوید. سعی کنید تا در مورد رفتارهای غلط این دوستان که می تواند فرزند شما را به دردسر بیاندازد با او صحبت کنید.

_ برای مسائلی مثل بیرون ماندن از منزل در شب یا میزان پول تو جیبی ، خیلی جدی با فرزندخود صحبت کرده و برای او حدود مشخصی را تعریف کنید.

_ فراموش نکنید که آزاد گذاشتن و کنترل بیش از حد، هر دو غلط هستند، این مسئله ای است که بسیار از والدین نمی توانند با آن به خوبی کنار بیایند.