پیش از هر چیز، باید اصل -رجعت- را شناخت . به همین جهت ، جای این سؤال است که : رجعت چیست ؟
رجعت بدین مفهوم است که : امامان خاندان وحی و رسالت علیهم السلام و انبوهی از کسانی کـه جـهـان را بـدورد گـفـتـه انـد، بـار دیگر پس از حضرت مهدی علیه السلام و پیش از شـهـادت او بـه خـواسـت خـدا و اراده حکیمانه او، بدین جهان باز می گردن د
و نخستین رجعت کـنـنـده حـضـرت امـام حـسـیـن عـلیـه السـلام اسـت و پـس از آن وجـود گرانمایه ، همه امامان اهل بیت علیهم السلام یکی پس از دیگری . این فشرده و عصاره بحث -رجعت-.
در ایـن مـورد، روایـات بـسـیـاری رسـیده است که شمار آنها از دهها روایت می گذرد که این روایات اصل -رجعت-و ابعاد و چگونگی آن را شرح می دهد.
روزگـاری سـپـری شـده اسـت کـه عـقـیـده بـه -رجعت- گـناهی نابخشودنی و جنایتی غـیـرقـابـل گـذشـت قـلمداد گشته و مخالفان منحرف و تندروی این عقیده ، به موافقان آن یـورشـهای بی رحمانه برده و بر ضد این عقیده تاخت و تازها نموده اند، به گونه ای که گویی با کفر و مادیگری مبارزه می کنند.
ایـنـک مـا بـر آنـیـم تا این اندیشه را بر روی میز تشریح قرار دهیم و از ابعاد و حقیقت آن آگـاه شـویـم و آنـگـاه آن را بـه کـتـاب خـدا و سـنـت پـیـامـبـر و عقل عرضه داریم و بنگریم که دیدگاه قرآن و سنت و خرد سالم نسبت به این عقیده چیست ؟ آیا این اندیشه و عقیده چیزی است که در خور استهزاء و تاخت و تاز است یا نه ؟
نکاتی که لازم است در این بخش مورد بحث قرار گیرد عبارتند از:
۱ – زنده شدن مردگان در روز رستاخیز
۲ ـ آیا پیش از روز رستاخیز خداوند کسی را زنده نموده است ؟
۳ ـ قرآن و مساءله رجعت
۴ ـ رجعت در آئینه روایات
۵ ـ چه کسانی به دنیا باز می گردن د؟
زنده شدن مردگان در روز رستاخیز ؟!
عـقـیـده بـه رسـتـاخـیـز و زنـده شـدن مـردگـان ، اصل خدشه ناپذیری است که از اصول دین شمرده شده است و تصور نمی کنم هیچ فردی ، مسلمان و مؤ من به قرآن و اسلام باشد و آنگاه با وجود صدها آیه قرآن و صدها روایت و دلایل مسلم عقلی ، باز هم به رستاخیز و مساءله معاد ایمان نیاورد.
ما اینک در اندیشه طرح بحث ((معاد)) نیستیم بلکه تنها به نکات مهم و خدشه ناپذیری از آن برای ورود به بحث -رجعت- اشاره می کنیم :
۱ ـ واقـعـیـت ایـن اسـت کـه تـمـامـی مـسـلمـانـان از هـر مـذهـب و گـروهـی کـه بـاشند، در این اصـل ، اتـفـاق نظر دارند که خداوند، تمامی بندگان خویش را از آغاز تا فرجام گیتی ، همه و همه ، حتی جنینهای سقط شده را، در روز رستاخیز زنده می سازد.
قرآن شریف در این مورد می فرماید:
((وَ حَشرْناهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنهُمْ أَحَداً.)) (۳۵)
یعنی : و همه را برای حسابرسی گرد می آوریم و یک تن از ایشان را رها نخواهیم ساخت .
شـایـد بـسـیـاری از دیـن بـاوران و پـیـروان مـذاهـب نـیـز در ایـن اصل با مسلمانان هم عقیده و همگام باشند؛ چرا که زنده شدن مردگان به فرمان خدا و اراده او در روز رسـتـاخـیـز از دیـدگـاه مـسـلمـانـان از مسایل قطعی و تردیدناپذیر است و اگر دیـگـران آن را بـعید بشمارند هیچ مسلمانی آن را نمی تواند دور از انتظار شمرده و بدان تردید ورزد.
آری ! مـشـرکان و مادیگرایان ، برانگیخته شدن در روز رستاخیز و حساب و کتاب را انکار نموده و می گویند:
((أَ اِذَا مِتْنَا وَ کُنّا تُرَاباً وَ عِظاماً أَ اِنّا لَمَبْعُوثُونَ .)) (۳۶)
یعنی : آیا هنگامی که ما مردیم و تبدیل به خاک و استخوان شدیم ما را زنده خواهند ساخت ؟
مـا در ایـنـجـا، در فـکـر پـاسـخ گفتن به این پندار مادیگرایان نیستم بلکه تنها این سؤ ال را طـرح مـی کـنـیـم کـه زنـده شـدگـان مـردگـان در روز رسـتـاخـیـز، یـک اصل قطعی اسلامی است . اینک ، آیا خداوند قبل از رستاخیز نیز کسی را زنده ساخته است ؟
واقـعیت این است که : هر کس ایمان به معاد دارد و باور می کند که خداوند در روز رستاخیز تـمـامـی انـسـانـهـا را زنـده مـی سـازد، بـر چـنـیـن انـسـان بـا ایـمـانـی ، مشکل نیست که ایمان بدین واقعیت نیز بیاورد که خداوند بر هرکاری تواناست و می تواند برخی از بندگانش را بیافریند همانگونه که بر آفرینش دگرباره همگی آنان در روز رستاخیز تواناست .
نه خرد و اندیشه این واقعیت را ناممکن می شمارد و نه کتاب و سنت .
قرآن و….
قـرآن بـیانگر این واقعیت است که نه تنها احیای مردگان پیش از معاد ممکن است ، بلکه بـارهـا انـجـام شده است . اینک از آیاتی که برای منصفان بسنده است ، نمونه هایی را می آوریـم و حـق سـتـیزان هم که به بیان قرآن : هر آیه و معجزه ای که بنگرند، بدان ایمان نمی آورند:
((…. وَ إِن یَرَوْا کلّ ءَایَةٍ لا یُؤْمِنُوا بهَا…)) (۳۷)
نمونه آیات
۱ـ قرآن در این مورد می فرماید:
((… وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادّارَأْتُمْ فِیهَا وَ اللّهُ مخْرِجٌ مّا کُنتُمْ تَکْتُمُونَ * فَقُلْنَا اضرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِک یُحْیِ اللّهُ الْمَوْتی وَ یُرِیکمْ آیاتِهِ لَعَلّکُمْ تَعْقِلُونَ . )) .(۳۸)
یـعـنـی : و بـه یاد آورید هنگامی را که کسی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید در حالی که خدا آنچه را پنهان می کردید آشکار ساخت . پس گفتیم پاره ای از آن مـقـتـول بـزنـیـد، خـدا مـردگان را اینگونه زنده می سازد و نشانه های قدرت خویش را اینگونه به شما می نمایاند.
در آیه شریفه ، روی سخن با بنی اسرائیل است ، چرا که یکی از آنان در زندگی خویش فـردی از نـزدیـکـانـش را کـشـت آنـگـاه پـیکر او را بر سر راه گروهی از گروههای بنی اسرائیل افکند و سپس همان قاتل فریبکار خودش آمد و خونخواهی نمود.
مـردم از مـوسـی پـرسـیـدنـد کـه : ((قـاتـل ایـن بـنـده خـدا کـیـسـت کـه در مـورد قاتل آن اختلاف می کنند؟))
مـوسـی فـرمـود گـاوی را بـکـشـنـد و بـا جـزئی از اجـزای آن ، مـقـتـول را بـزنـنـد و آنـگـاه کـه بـه دسـتـور آن حـضـرت عمل کردند مرده زنده شد و قاتل خویش را معرفی کرد و بار دیگر از دنیا رفت .
قـرآن پس از ترسیم این داستان شنیدنی می فرماید: ((خداوند اینگونه مردگان را زنده می سازد.))
از آیـه شـریـفـه ، ایـن واقـعـیـت دریـافـت مـی گـردد کـه خـداونـد، مـقـتـول بنی اسرائیل را در همین جهان و پیش از روز رستاخیز زنده ساخت . این نمونه ای از رجعت یا بازگشت به دنیا.
۲ـ (( أَ لَمْ تَرَ إِلی الّذِینَ خَرَجُوا مِن دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوا ثُمّ أَحْیاهُمْ إِنّ اللّهَ لَذُو فَضلٍ عَلی النّاسِ وَ لَکِنّ أَکثرَ النّاسِ لا یَشکرُونَ .)) (۳۹)
یـعـنـی : آیـا آن هزاران تن را ندیده ای که از بیم مرگ از خانه های خویش بیرون رفتند؟ سپس خدا به آنان گفت : بمیرید! آنگاه همه را زنده ساخت . خداوند به مردم نعمت می دهد اما بیشتر مردم ، سپاس نعمتهای خدا را بجا نمی آورند.
تفسیر آیه :
ایـن آیـه شـریـفـه در مـورد گـروهـی از بـنـی اسـرائیـل سـخـن مـی گـویـد. آنـان دسـتـه ای بـودنـد کـه از بـیماری کشنده طاعون که در سرزمینشان پدیدار شد، از آنجا گریختند. مفسران در شمار آنان بحث دارند برخی آنان را سه هزار نفر آمار می دهند و برخی چهل هزار نفر و برخی دیگر هفتاد هزار… .
ایـنـان از وحـشـت بـیـمـاری طـاعـون ، از شهر و دیار خویش گریختند اما خداوند همه آنان و چارپایانشان را کشت ، پیکرهای آنان از هم گسیخت و اعضا و اندامهایشان متلاشی گشت .
روزی پـیـامـبـری از پـیـامـبـران خـدا از کـنار شهر و دیار و پیکرهای متلاشی شده آنان می گـذشـت کـه از خـدای توانا درخواست کرد آنان را زنده سازد و خداوند همه را زنده ساخت ، همانگونه که آیه شریفه این مطلب را به صراحت بیان می کند.
۳ـ ((أَوْ کالّذِی مَرّ عَلی قَرْیَةٍ وَ هِیَ خَاوِیَةٌ عَلی عُرُوشِهَا قَالَ أَنی یُحْیِ هَذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمّ بَعَثَهُ قَالَ کمْ لَبِثْت قَالَ لَبِثْت یَوْماً أَوْ بَعْض یَوْمٍ قَالَ بَل لّبِثْت مِائَةَ عَامٍ فَانظرْ إِلی طعَامِک وَ شرابِک لَمْ یَتَسنّهْ وَ انظرْ إِلی حِمَارِک وَ لِنَجْعَلَک ءَایَةً لِّلنّاسِ وَ انظرْ إِلی الْعِظامِ کیْف نُنشِزُهَا ثُمّ نَکْسوهَا لَحْماً فَلَمّا تَبَینَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنّ اللّهَ عَلی کلّ ِ شیْ ءٍ قَدِیرٌ.)) .(۴۰)
یـعـنـی : یـا بـه مانند آنکه ـ برخی از مفسرین گفتند مراد عزیر بوده ـ به دهکده ای گذر کرد که خراب و ویران شده بود، گفت : ((به حیرتم که خدا چگونه باز این مردگان را زنده خواهد کرد.))
پـس خـداونـد او را مـی راند و پس از صد سال او را برانگیخت و زنده ساخت و بدو فرمود که : ((چند مدت درنگ نمودی ؟))
جواب داد: ((یک روز یا پاره ای از یک روز.))
خداوند فرمود: ((نه چنین است ! بلکه صد سال است ـ که به خواب مرگ افتادی ـ نظر در طعام و شراب خود بنما ـ مفسرین گفتند طعامش انگور و انجیر و شراب آب انگور بود ـ که هـنـوز تـغـیـیـر نـنـمـوده و الاغ خـود را نـیـز بـنـگـر تـا احوال بر تو معلوم شود و ما تو را حجت برای خلق قرار دهیم که امر بعثت را انکار نکنند و بنگر در استخوانهای آن که چگونه درهمش پیوسته و گوشت بر آن پوشانیم .))
چـون ایـن کـار بر او روشن و آشکار گردید گفت : ((همانا اکنون به حقیقت و یقین می دانم که خداوند بر هر چیز تواناست .))
تفسیر آیه
مـنظور ما در اینجا تفسیر کامل آیه شریفه نیست بکله ترسیم نمونه هایی است که طبق تـصـریـح قـرآن خـداونـد بـرخی از بندگانش را پیش از فرا رسیدن روز رستاخیز زنده ساخته و به این دنیا باز گردانیده است .
طـبـق آیـه شـریفه ، این پیامبری از پیامبران خداست که بر شهر و دیاری که خانه ها بر سر مردم فرو ریخته و از ساکنانش تهی بوده گذر نموده است .
آنـگـاه پـس از تـمـاشـای اسـتخوانهای متلاشی شده از خود پرسیده است که : ((براستی خداوند چگونه این مردگان را زنده خواهد ساخت ؟))
خـداونـد خـود او را بـه کـام مـرگ فـرسـتـاده و پـس از صـد سـال او را زنـده سـاخـته و ندایی از آسمان شنیده است که : ((هان ! بگو چند وقت است که خفته ای ؟))
پاسخ داده است که : ((یک روز یا پاره ای از روز.))
چـرا کـه بـامـدادی از دنـیـا رفـتـه بـود و شـامـگـاهـی پـس از یـک صـد سال بار دیگر لباس زندگی پوشیده بود به همین جهت پنداشته بود که یک روز خفته است یا نصف روز.
۴ـ ((وَ إِذْ قُلْتُمْ یامُوسی لَن نّؤْمِنَ لَک حَتی نَرَی اللّهَ جَهْرَةً. )) (۴۱)
یـعـنـی : و آنـگاه را که گفتید: ((ای موسی ! ما تا هنگامی که خدا را به آشکار نبینیم به تو ایمان نمی آوریم .)) و همچنانکه می نگریستید صاعقه شما را فرا گرفت . پس شما را پس از مردن ، زنده ساختیم شاید سپاسگزار گردید.
این داستان در دو جای از قرآن شریف آمده است ، نخست در سوره ((بقره )) که ترجمه شده و دیگر در سوره ((نساء)) که می فریاید:
((فَقَالُوا أَرِنَا اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصاعِقَةُ بِظلْمِهِمْ .)) (۴۲)
یـعـنـی : پـس گـفـتـنـد: (ای مـوسـی !) خـدا را به آشکار به ما بنمای ـ و بخاطر این سخن کفرآمیزشان ـ صاعقه آنان را فرا گرفت .
فشرده داستان این است که : یهودیان به حضرت موسی علیه السلام گفتند: (( ما به تو و رسـالت تـو ایمان نمی آوریم تا آنگاه که خدا را بطور آشکار و به چشم خود ببینیم . از این رو صاعقه آنان را گرفت و در حالی می نگریستند.
آنـگـاه آنان را پس از مرگشان بار دیگر خدای جهان آفرین برانگیخت و هر هفتاد نفر زنده شدند و بار دیگر مدتی طولانی در این جهان زندگی کردند.))
بـدینسان این آیه شریفه نشانگر گروهی است که مردند و بار دگر خدا آنان را پیش از روز قیامت زندگی بخشید.
۵ـ (( وَ رَسولاً إِلی بَنی إِسرائیلَ أَنی قَدْ جِئْتُکُم بِآیَةٍ مِّن رّبِّکمْ أَنی أَخْلُقُ لَکم مِّنَ الطینِ کَهَیْئَةِ الطیرِ فَأَنفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طیرَا بِإِذْنِ اللّهِ وَ أُبْرِیُ الأَکمَهَ وَ الأَبْرَص وَ أُحْیِ الْمَوْتی بِإِذْنِ اللّهِ …)) (۴۳)
یـعـنـی : و او را بـه رسـالت بسوی بنی اسرائیل می فرستد که او به آنان می گوید: ((مـن از جـانـب پـروردگـارتـان آمـده ام . مـن بـرایـتـان از گل چیزی چون پرنده می سازم و در آن می دمم ، پس به اذن خدا پرنده ای می شود؛ و کور مادر زاد و برص گرفته را شفا می بخشم و به فرمان خدا مرده را زنده می کنم …))
جریان حضرت عیسی علیه السلام و احیای مردگان بدست او در دو سوره از قرآن آمده است : نخست در سوره آل عمران ـ که ذکر شد ـ و دیگر در سوره مائده که می فرماید:
((… وَ إِذْ تخْلُقُ مِنَ الطینِ کَهَیْئَةِ الطیرِ بِإِذْنی فَتَنفُخُ فِیهَا فَتَکُونُ طیرَا بِإِذْنی وَ تُبرِیُ الأَکمَهَ وَ الأَبْرَص بِإِذْنی وَ إِذْ تخْرِجُ الْمَوْتی بِإِذْنی …)) (۴۴)
یعنی : و آنگاه که به فرمان من ، از گل چون پرنده می ساختی و در آن می دمیدی و به اذن من پرنده ای می شد و کور مادر زاد و پیسی گرفته را به اذن من شفا می دادی و آنگاه که مردگان را به اذن من زنده می ساختی …
در ایـن دو آیه شریفه ، این واقعیت آمده است که : حضرت عیس علیه السلام مردگان را به اذن خدا و در پرتو قدرت او زنده می ساخت تا آنجا که در تاریخ آمده است که : ((فرزند حـضـرت نـوح عـلیـه السـلام سـام را، بـا وجـود گذشت قرنها از مردنش ، زنده ساخت .))) (۴۵)
بـه هـر حـال مـنـظـور از تـرسـیـم ایـن آیات پنجگانه بیان این واقعیت است که خدای جهان آفـریـن شـمـاری از مـردگان را به دعای حضرت عیسی علیه السلام پیش از فرا رسیدن رستاخیز زنده ساخت .
آری ! خـوانـنده گرامی ! این واقعیت روشن و روشنگر را تنها به عنوان نمونه برای زنده شـدن مـردگـان پـیـش از قیامت و وقوع این حقیقت ترسیم کردیم و فکر نمی کنیم هیچکس در صراحت آیات پیرامون موضوع مورد بحث بتواند تردید کند.
اینک نگرشی بر روایات
روایـاتـی کـه بـیانگر زنده شدن مردگان پیش از فرا رسید رستاخیز باشد، بسیار است و بر سه بخش قابل تقسیم می باشند:
۱ـ انـبـوه روایتی که از زنده شدن مردگان بدست پیامبران گذشته سخن می گوید و این دسته بسیار است .
۲ـ دسـته دیگر روایاتی است که تصریح می کند که به دعای خالصانه پیامبر(ص ) و به دست او مردگانی زنده شدند.
۳ـ و روایاتی که نشانگر آن است که بر اثر دعای برخی از امامان معصوم علیهم السلام برخی مردگان زنده شدند، که ما برای رعایت اختصار، از آوردن نمونه های می گذریم .
آری ! خـوانـنـد عـزیـز! ایـن سـه دسـتـه روایـات هـر کـدام دلیل بر امکان رجعت و زنده شدن برخی از مردگان پیش از روز رستاخیز است
قرآن و مساءله رجعت. . !
هدف اصلی ما از آوردن آیت شریفه قـرآن که از زنده شدن بـرخی از مردگان گـزارش می کند و نیز ترسیم دسته های روایات در این مورد، این است که زمینه طرح این سـؤ ال فـراهـم آیـد کـه : آیـا در قـرآن شـریـف بـر مـسـاءله رجـعـت دلیل داریم ؟
پاسخ :
آری ! در قـرآن کـریـم آیـات مـتـعـددی اسـت کـه امـامـان اهـل بـیـت عـلیـهـم السـلام آنـهـا را به مساءله رجعت تفسیر کرده اند. و روشن است که امامان مـعـصـوم علیهم السلام مترجمان و مفسران حقیقی وحی الهی هستند. قرآن در خانه آنان فرود آمده و صاحبان خانه از آنچه در خانه است از همگان آگاهتر و داناترند.
پـیـش از آوردن نـمـونه هایی از آیات قرآن در این مورد، توجه شما خوانند گرامی را به ایـن نـکـتـه مـعـطـوف مـی دارم کـه بـرخـی از دانـشـمـنـدان مـعاصر، ۷۶ آیه از آیات را که تاءویل به رجعت شده است گرد آورده اند و اینها غیر از انبوه روایات در این مورد است که از آنها سخن خواهد آمد.
و این مطلب شگفتی هم ندارد چرا که اصل رجعت از موضوعات عقیدتی است . طبیعی است که بر آن تاءکید شده باشد.
نمونه هایی از آیات
۱ـ ((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً )) (۴۶)
یـعـنـی : و آن روز کـه از هـر امـتـی ، گـروهـی از کسانی را که آیات ما را دروغ انگاشتند محشور گردانیم .
از امـام صـادق عـلیـه السـلام روایـات مـتـعـددی در تاءویل این آیه شریفه در مورد رجعت رسیده است ؛ از جمله این روایت است که :
مـردی بـه اما صادق علیه السلام گفت : ((اهل سنت می پندارند که این آیه شریفه که می فرماید: ((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً )) در مورد روز قیامت است .))
امـام صـادق عـلیـه السـلام فـرمـود: ((آیـا خـداوند در روز رستاخیز از هر امتی گروهی را مـحشور می سازد و بقیه آنان را وا می گذارد؟ هرگز! این در مورد رجعت است که برخی را زنده می سازد. این آیه شریفه در مورد قیامت است که می فرماید:
((وَ حَشرْناهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنهُمْ أَحَداً.)) (۴۷)
یعنی : و همه آنان را گرد خواهیم آورد و هیچ یک را فروگذار نخواهیم کرد.
و نـیـز در مـورد آیـه شـریـفـه ((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً .)) فرمود:
((هـمـه انسانهای با ایمانی که بناحق کشته شده باشند رجعت می کنند و پس از آن از دنیا می روند. رجعت برای مؤ منان خالص و نیز کافران محض است .)) (۴۸)
میان سید اسماعیل حمیری شاعر حقگوی شیعه و ((سوارالقاضی )) در مجلس ((منصور)) خلیفه عباسی ، مناظره ظریفی درگرفت که خلاصه ای از آن ترسیم می گردد:
قاضی دستگاه خلافت با اشاره به سید حمیری به خلیفه گفت : ((این مرد به رجعت معتقد است .))
سید پاسخ داد: ((اما در مورد گفتار قاضی ، من به آنچه قرآن شریف بر آن رهنمون است ایمان دارم .
و این است که می فرماید:
((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً .))
و در آیه دیگری می فرماید:
((وَ حَشرْناهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنهُمْ أَحَداً.))
از این دو آیه شریفه دریافت می شود که دو حشر و نشر و زنده شدن هست ، یکی از آن دو، عـمـومـی و هـمـگـانـی اسـت و در روز رسـتـاخـیـز اسـت و دیـگـری خـصـوصی که همان رجعت گروههایی باشد… که ما بر آن معتقدیم .))
۲ـ (( إِنّا لَنَنصرُ رُسلَنَا وَ الّذِینَ ءَامَنُوا فی الحَْیَوةِ الدّنْیَا وَ یَوْمَ یَقُومُ الأَشهاَدُ.)) (۴۹)
یعنی : ما پیام آوران خویش و ایمان آوردگان را در زندگی دنیا و در روز قیامت که شاهدان برای شهادت به پای می خیزند یاری می کنیم .
از امـام صـادق عـلیـه السـلام در مـورد ایـن آیـه شـریـفـه سـؤ ال شده است که فرمود:
((بـخـدای سـوگـند که این یاری رسانی ، در رجعت خواهد بود. آیا نمی دانی که بیشتر پـیـامـبـران خـدا در دنـیـا بـه پـیـروزی ظـاهـری نـرسـیـده و بـه شـهـادت نـائل آمـدنـد، هـمـینگونه امامان راستین ؟ با این بیان این وعده پیروزی در هنگام رجعت خواهد بود.)) (۵۰)
۳ـ ((رَبّنَا أَمَتّنَا اثْنَتَینِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَینِ .)) (۵۱)
یعنی : پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده ساختی …
امام باقر علیه السلام فرمود: این آیه شریفه مخصوص گروههایی است که پس از مرگ بار دیگر به همین دنیا رجعت می کنند.)) (۵۲)
این پرتویی که از آیات شریفه که امامان اهل بیت علیهم السلام بوسیله آنها بر مساءله رجـعـت اسـتـدلال نموده اند. این اصل رجعت بصورت سربسته و کلی است که در این رابطه توضیحات لازم خواهد آمد.
رجعت بدین مفهوم است که : امامان خاندان وحی و رسالت علیهم السلام و انبوهی از کسانی کـه جـهـان را بـدورد گـفـتـه انـد، بـار دیگر پس از حضرت مهدی علیه السلام و پیش از شـهـادت او بـه خـواسـت خـدا و اراده حکیمانه او، بدین جهان باز می گردن د
و نخستین رجعت کـنـنـده حـضـرت امـام حـسـیـن عـلیـه السـلام اسـت و پـس از آن وجـود گرانمایه ، همه امامان اهل بیت علیهم السلام یکی پس از دیگری . این فشرده و عصاره بحث -رجعت-.
در ایـن مـورد، روایـات بـسـیـاری رسـیده است که شمار آنها از دهها روایت می گذرد که این روایات اصل -رجعت-و ابعاد و چگونگی آن را شرح می دهد.
روزگـاری سـپـری شـده اسـت کـه عـقـیـده بـه -رجعت- گـناهی نابخشودنی و جنایتی غـیـرقـابـل گـذشـت قـلمداد گشته و مخالفان منحرف و تندروی این عقیده ، به موافقان آن یـورشـهای بی رحمانه برده و بر ضد این عقیده تاخت و تازها نموده اند، به گونه ای که گویی با کفر و مادیگری مبارزه می کنند.
ایـنـک مـا بـر آنـیـم تا این اندیشه را بر روی میز تشریح قرار دهیم و از ابعاد و حقیقت آن آگـاه شـویـم و آنـگـاه آن را بـه کـتـاب خـدا و سـنـت پـیـامـبـر و عقل عرضه داریم و بنگریم که دیدگاه قرآن و سنت و خرد سالم نسبت به این عقیده چیست ؟ آیا این اندیشه و عقیده چیزی است که در خور استهزاء و تاخت و تاز است یا نه ؟
نکاتی که لازم است در این بخش مورد بحث قرار گیرد عبارتند از:
۱ – زنده شدن مردگان در روز رستاخیز
۲ ـ آیا پیش از روز رستاخیز خداوند کسی را زنده نموده است ؟
۳ ـ قرآن و مساءله رجعت
۴ ـ رجعت در آئینه روایات
۵ ـ چه کسانی به دنیا باز می گردن د؟
زنده شدن مردگان در روز رستاخیز ؟!
عـقـیـده بـه رسـتـاخـیـز و زنـده شـدن مـردگـان ، اصل خدشه ناپذیری است که از اصول دین شمرده شده است و تصور نمی کنم هیچ فردی ، مسلمان و مؤ من به قرآن و اسلام باشد و آنگاه با وجود صدها آیه قرآن و صدها روایت و دلایل مسلم عقلی ، باز هم به رستاخیز و مساءله معاد ایمان نیاورد.
ما اینک در اندیشه طرح بحث ((معاد)) نیستیم بلکه تنها به نکات مهم و خدشه ناپذیری از آن برای ورود به بحث -رجعت- اشاره می کنیم :
۱ ـ واقـعـیـت ایـن اسـت کـه تـمـامـی مـسـلمـانـان از هـر مـذهـب و گـروهـی کـه بـاشند، در این اصـل ، اتـفـاق نظر دارند که خداوند، تمامی بندگان خویش را از آغاز تا فرجام گیتی ، همه و همه ، حتی جنینهای سقط شده را، در روز رستاخیز زنده می سازد.
قرآن شریف در این مورد می فرماید:
((وَ حَشرْناهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنهُمْ أَحَداً.)) (۳۵)
یعنی : و همه را برای حسابرسی گرد می آوریم و یک تن از ایشان را رها نخواهیم ساخت .
شـایـد بـسـیـاری از دیـن بـاوران و پـیـروان مـذاهـب نـیـز در ایـن اصل با مسلمانان هم عقیده و همگام باشند؛ چرا که زنده شدن مردگان به فرمان خدا و اراده او در روز رسـتـاخـیـز از دیـدگـاه مـسـلمـانـان از مسایل قطعی و تردیدناپذیر است و اگر دیـگـران آن را بـعید بشمارند هیچ مسلمانی آن را نمی تواند دور از انتظار شمرده و بدان تردید ورزد.
آری ! مـشـرکان و مادیگرایان ، برانگیخته شدن در روز رستاخیز و حساب و کتاب را انکار نموده و می گویند:
((أَ اِذَا مِتْنَا وَ کُنّا تُرَاباً وَ عِظاماً أَ اِنّا لَمَبْعُوثُونَ .)) (۳۶)
یعنی : آیا هنگامی که ما مردیم و تبدیل به خاک و استخوان شدیم ما را زنده خواهند ساخت ؟
مـا در ایـنـجـا، در فـکـر پـاسـخ گفتن به این پندار مادیگرایان نیستم بلکه تنها این سؤ ال را طـرح مـی کـنـیـم کـه زنـده شـدگـان مـردگـان در روز رسـتـاخـیـز، یـک اصل قطعی اسلامی است . اینک ، آیا خداوند قبل از رستاخیز نیز کسی را زنده ساخته است ؟
واقـعیت این است که : هر کس ایمان به معاد دارد و باور می کند که خداوند در روز رستاخیز تـمـامـی انـسـانـهـا را زنـده مـی سـازد، بـر چـنـیـن انـسـان بـا ایـمـانـی ، مشکل نیست که ایمان بدین واقعیت نیز بیاورد که خداوند بر هرکاری تواناست و می تواند برخی از بندگانش را بیافریند همانگونه که بر آفرینش دگرباره همگی آنان در روز رستاخیز تواناست .
نه خرد و اندیشه این واقعیت را ناممکن می شمارد و نه کتاب و سنت .
قرآن و….
قـرآن بـیانگر این واقعیت است که نه تنها احیای مردگان پیش از معاد ممکن است ، بلکه بـارهـا انـجـام شده است . اینک از آیاتی که برای منصفان بسنده است ، نمونه هایی را می آوریـم و حـق سـتـیزان هم که به بیان قرآن : هر آیه و معجزه ای که بنگرند، بدان ایمان نمی آورند:
((…. وَ إِن یَرَوْا کلّ ءَایَةٍ لا یُؤْمِنُوا بهَا…)) (۳۷)
نمونه آیات
۱ـ قرآن در این مورد می فرماید:
((… وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادّارَأْتُمْ فِیهَا وَ اللّهُ مخْرِجٌ مّا کُنتُمْ تَکْتُمُونَ * فَقُلْنَا اضرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِک یُحْیِ اللّهُ الْمَوْتی وَ یُرِیکمْ آیاتِهِ لَعَلّکُمْ تَعْقِلُونَ . )) .(۳۸)
یـعـنـی : و بـه یاد آورید هنگامی را که کسی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید در حالی که خدا آنچه را پنهان می کردید آشکار ساخت . پس گفتیم پاره ای از آن مـقـتـول بـزنـیـد، خـدا مـردگان را اینگونه زنده می سازد و نشانه های قدرت خویش را اینگونه به شما می نمایاند.
در آیه شریفه ، روی سخن با بنی اسرائیل است ، چرا که یکی از آنان در زندگی خویش فـردی از نـزدیـکـانـش را کـشـت آنـگـاه پـیکر او را بر سر راه گروهی از گروههای بنی اسرائیل افکند و سپس همان قاتل فریبکار خودش آمد و خونخواهی نمود.
مـردم از مـوسـی پـرسـیـدنـد کـه : ((قـاتـل ایـن بـنـده خـدا کـیـسـت کـه در مـورد قاتل آن اختلاف می کنند؟))
مـوسـی فـرمـود گـاوی را بـکـشـنـد و بـا جـزئی از اجـزای آن ، مـقـتـول را بـزنـنـد و آنـگـاه کـه بـه دسـتـور آن حـضـرت عمل کردند مرده زنده شد و قاتل خویش را معرفی کرد و بار دیگر از دنیا رفت .
قـرآن پس از ترسیم این داستان شنیدنی می فرماید: ((خداوند اینگونه مردگان را زنده می سازد.))
از آیـه شـریـفـه ، ایـن واقـعـیـت دریـافـت مـی گـردد کـه خـداونـد، مـقـتـول بنی اسرائیل را در همین جهان و پیش از روز رستاخیز زنده ساخت . این نمونه ای از رجعت یا بازگشت به دنیا.
۲ـ (( أَ لَمْ تَرَ إِلی الّذِینَ خَرَجُوا مِن دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوا ثُمّ أَحْیاهُمْ إِنّ اللّهَ لَذُو فَضلٍ عَلی النّاسِ وَ لَکِنّ أَکثرَ النّاسِ لا یَشکرُونَ .)) (۳۹)
یـعـنـی : آیـا آن هزاران تن را ندیده ای که از بیم مرگ از خانه های خویش بیرون رفتند؟ سپس خدا به آنان گفت : بمیرید! آنگاه همه را زنده ساخت . خداوند به مردم نعمت می دهد اما بیشتر مردم ، سپاس نعمتهای خدا را بجا نمی آورند.
تفسیر آیه :
ایـن آیـه شـریـفـه در مـورد گـروهـی از بـنـی اسـرائیـل سـخـن مـی گـویـد. آنـان دسـتـه ای بـودنـد کـه از بـیماری کشنده طاعون که در سرزمینشان پدیدار شد، از آنجا گریختند. مفسران در شمار آنان بحث دارند برخی آنان را سه هزار نفر آمار می دهند و برخی چهل هزار نفر و برخی دیگر هفتاد هزار… .
ایـنـان از وحـشـت بـیـمـاری طـاعـون ، از شهر و دیار خویش گریختند اما خداوند همه آنان و چارپایانشان را کشت ، پیکرهای آنان از هم گسیخت و اعضا و اندامهایشان متلاشی گشت .
روزی پـیـامـبـری از پـیـامـبـران خـدا از کـنار شهر و دیار و پیکرهای متلاشی شده آنان می گـذشـت کـه از خـدای توانا درخواست کرد آنان را زنده سازد و خداوند همه را زنده ساخت ، همانگونه که آیه شریفه این مطلب را به صراحت بیان می کند.
۳ـ ((أَوْ کالّذِی مَرّ عَلی قَرْیَةٍ وَ هِیَ خَاوِیَةٌ عَلی عُرُوشِهَا قَالَ أَنی یُحْیِ هَذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمّ بَعَثَهُ قَالَ کمْ لَبِثْت قَالَ لَبِثْت یَوْماً أَوْ بَعْض یَوْمٍ قَالَ بَل لّبِثْت مِائَةَ عَامٍ فَانظرْ إِلی طعَامِک وَ شرابِک لَمْ یَتَسنّهْ وَ انظرْ إِلی حِمَارِک وَ لِنَجْعَلَک ءَایَةً لِّلنّاسِ وَ انظرْ إِلی الْعِظامِ کیْف نُنشِزُهَا ثُمّ نَکْسوهَا لَحْماً فَلَمّا تَبَینَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنّ اللّهَ عَلی کلّ ِ شیْ ءٍ قَدِیرٌ.)) .(۴۰)
یـعـنـی : یـا بـه مانند آنکه ـ برخی از مفسرین گفتند مراد عزیر بوده ـ به دهکده ای گذر کرد که خراب و ویران شده بود، گفت : ((به حیرتم که خدا چگونه باز این مردگان را زنده خواهد کرد.))
پـس خـداونـد او را مـی راند و پس از صد سال او را برانگیخت و زنده ساخت و بدو فرمود که : ((چند مدت درنگ نمودی ؟))
جواب داد: ((یک روز یا پاره ای از یک روز.))
خداوند فرمود: ((نه چنین است ! بلکه صد سال است ـ که به خواب مرگ افتادی ـ نظر در طعام و شراب خود بنما ـ مفسرین گفتند طعامش انگور و انجیر و شراب آب انگور بود ـ که هـنـوز تـغـیـیـر نـنـمـوده و الاغ خـود را نـیـز بـنـگـر تـا احوال بر تو معلوم شود و ما تو را حجت برای خلق قرار دهیم که امر بعثت را انکار نکنند و بنگر در استخوانهای آن که چگونه درهمش پیوسته و گوشت بر آن پوشانیم .))
چـون ایـن کـار بر او روشن و آشکار گردید گفت : ((همانا اکنون به حقیقت و یقین می دانم که خداوند بر هر چیز تواناست .))
تفسیر آیه
مـنظور ما در اینجا تفسیر کامل آیه شریفه نیست بکله ترسیم نمونه هایی است که طبق تـصـریـح قـرآن خـداونـد بـرخی از بندگانش را پیش از فرا رسیدن روز رستاخیز زنده ساخته و به این دنیا باز گردانیده است .
طـبـق آیـه شـریفه ، این پیامبری از پیامبران خداست که بر شهر و دیاری که خانه ها بر سر مردم فرو ریخته و از ساکنانش تهی بوده گذر نموده است .
آنـگـاه پـس از تـمـاشـای اسـتخوانهای متلاشی شده از خود پرسیده است که : ((براستی خداوند چگونه این مردگان را زنده خواهد ساخت ؟))
خـداونـد خـود او را بـه کـام مـرگ فـرسـتـاده و پـس از صـد سـال او را زنـده سـاخـته و ندایی از آسمان شنیده است که : ((هان ! بگو چند وقت است که خفته ای ؟))
پاسخ داده است که : ((یک روز یا پاره ای از روز.))
چـرا کـه بـامـدادی از دنـیـا رفـتـه بـود و شـامـگـاهـی پـس از یـک صـد سال بار دیگر لباس زندگی پوشیده بود به همین جهت پنداشته بود که یک روز خفته است یا نصف روز.
۴ـ ((وَ إِذْ قُلْتُمْ یامُوسی لَن نّؤْمِنَ لَک حَتی نَرَی اللّهَ جَهْرَةً. )) (۴۱)
یـعـنـی : و آنـگاه را که گفتید: ((ای موسی ! ما تا هنگامی که خدا را به آشکار نبینیم به تو ایمان نمی آوریم .)) و همچنانکه می نگریستید صاعقه شما را فرا گرفت . پس شما را پس از مردن ، زنده ساختیم شاید سپاسگزار گردید.
این داستان در دو جای از قرآن شریف آمده است ، نخست در سوره ((بقره )) که ترجمه شده و دیگر در سوره ((نساء)) که می فریاید:
((فَقَالُوا أَرِنَا اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصاعِقَةُ بِظلْمِهِمْ .)) (۴۲)
یـعـنـی : پـس گـفـتـنـد: (ای مـوسـی !) خـدا را به آشکار به ما بنمای ـ و بخاطر این سخن کفرآمیزشان ـ صاعقه آنان را فرا گرفت .
فشرده داستان این است که : یهودیان به حضرت موسی علیه السلام گفتند: (( ما به تو و رسـالت تـو ایمان نمی آوریم تا آنگاه که خدا را بطور آشکار و به چشم خود ببینیم . از این رو صاعقه آنان را گرفت و در حالی می نگریستند.
آنـگـاه آنان را پس از مرگشان بار دیگر خدای جهان آفرین برانگیخت و هر هفتاد نفر زنده شدند و بار دیگر مدتی طولانی در این جهان زندگی کردند.))
بـدینسان این آیه شریفه نشانگر گروهی است که مردند و بار دگر خدا آنان را پیش از روز قیامت زندگی بخشید.
۵ـ (( وَ رَسولاً إِلی بَنی إِسرائیلَ أَنی قَدْ جِئْتُکُم بِآیَةٍ مِّن رّبِّکمْ أَنی أَخْلُقُ لَکم مِّنَ الطینِ کَهَیْئَةِ الطیرِ فَأَنفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طیرَا بِإِذْنِ اللّهِ وَ أُبْرِیُ الأَکمَهَ وَ الأَبْرَص وَ أُحْیِ الْمَوْتی بِإِذْنِ اللّهِ …)) (۴۳)
یـعـنـی : و او را بـه رسـالت بسوی بنی اسرائیل می فرستد که او به آنان می گوید: ((مـن از جـانـب پـروردگـارتـان آمـده ام . مـن بـرایـتـان از گل چیزی چون پرنده می سازم و در آن می دمم ، پس به اذن خدا پرنده ای می شود؛ و کور مادر زاد و برص گرفته را شفا می بخشم و به فرمان خدا مرده را زنده می کنم …))
جریان حضرت عیسی علیه السلام و احیای مردگان بدست او در دو سوره از قرآن آمده است : نخست در سوره آل عمران ـ که ذکر شد ـ و دیگر در سوره مائده که می فرماید:
((… وَ إِذْ تخْلُقُ مِنَ الطینِ کَهَیْئَةِ الطیرِ بِإِذْنی فَتَنفُخُ فِیهَا فَتَکُونُ طیرَا بِإِذْنی وَ تُبرِیُ الأَکمَهَ وَ الأَبْرَص بِإِذْنی وَ إِذْ تخْرِجُ الْمَوْتی بِإِذْنی …)) (۴۴)
یعنی : و آنگاه که به فرمان من ، از گل چون پرنده می ساختی و در آن می دمیدی و به اذن من پرنده ای می شد و کور مادر زاد و پیسی گرفته را به اذن من شفا می دادی و آنگاه که مردگان را به اذن من زنده می ساختی …
در ایـن دو آیه شریفه ، این واقعیت آمده است که : حضرت عیس علیه السلام مردگان را به اذن خدا و در پرتو قدرت او زنده می ساخت تا آنجا که در تاریخ آمده است که : ((فرزند حـضـرت نـوح عـلیـه السـلام سـام را، بـا وجـود گذشت قرنها از مردنش ، زنده ساخت .))) (۴۵)
بـه هـر حـال مـنـظـور از تـرسـیـم ایـن آیات پنجگانه بیان این واقعیت است که خدای جهان آفـریـن شـمـاری از مـردگان را به دعای حضرت عیسی علیه السلام پیش از فرا رسیدن رستاخیز زنده ساخت .
آری ! خـوانـنده گرامی ! این واقعیت روشن و روشنگر را تنها به عنوان نمونه برای زنده شـدن مـردگـان پـیـش از قیامت و وقوع این حقیقت ترسیم کردیم و فکر نمی کنیم هیچکس در صراحت آیات پیرامون موضوع مورد بحث بتواند تردید کند.
اینک نگرشی بر روایات
روایـاتـی کـه بـیانگر زنده شدن مردگان پیش از فرا رسید رستاخیز باشد، بسیار است و بر سه بخش قابل تقسیم می باشند:
۱ـ انـبـوه روایتی که از زنده شدن مردگان بدست پیامبران گذشته سخن می گوید و این دسته بسیار است .
۲ـ دسـته دیگر روایاتی است که تصریح می کند که به دعای خالصانه پیامبر(ص ) و به دست او مردگانی زنده شدند.
۳ـ و روایاتی که نشانگر آن است که بر اثر دعای برخی از امامان معصوم علیهم السلام برخی مردگان زنده شدند، که ما برای رعایت اختصار، از آوردن نمونه های می گذریم .
آری ! خـوانـنـد عـزیـز! ایـن سـه دسـتـه روایـات هـر کـدام دلیل بر امکان رجعت و زنده شدن برخی از مردگان پیش از روز رستاخیز است
قرآن و مساءله رجعت. . !
هدف اصلی ما از آوردن آیت شریفه قـرآن که از زنده شدن بـرخی از مردگان گـزارش می کند و نیز ترسیم دسته های روایات در این مورد، این است که زمینه طرح این سـؤ ال فـراهـم آیـد کـه : آیـا در قـرآن شـریـف بـر مـسـاءله رجـعـت دلیل داریم ؟
پاسخ :
آری ! در قـرآن کـریـم آیـات مـتـعـددی اسـت کـه امـامـان اهـل بـیـت عـلیـهـم السـلام آنـهـا را به مساءله رجعت تفسیر کرده اند. و روشن است که امامان مـعـصـوم علیهم السلام مترجمان و مفسران حقیقی وحی الهی هستند. قرآن در خانه آنان فرود آمده و صاحبان خانه از آنچه در خانه است از همگان آگاهتر و داناترند.
پـیـش از آوردن نـمـونه هایی از آیات قرآن در این مورد، توجه شما خوانند گرامی را به ایـن نـکـتـه مـعـطـوف مـی دارم کـه بـرخـی از دانـشـمـنـدان مـعاصر، ۷۶ آیه از آیات را که تاءویل به رجعت شده است گرد آورده اند و اینها غیر از انبوه روایات در این مورد است که از آنها سخن خواهد آمد.
و این مطلب شگفتی هم ندارد چرا که اصل رجعت از موضوعات عقیدتی است . طبیعی است که بر آن تاءکید شده باشد.
نمونه هایی از آیات
۱ـ ((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً )) (۴۶)
یـعـنـی : و آن روز کـه از هـر امـتـی ، گـروهـی از کسانی را که آیات ما را دروغ انگاشتند محشور گردانیم .
از امـام صـادق عـلیـه السـلام روایـات مـتـعـددی در تاءویل این آیه شریفه در مورد رجعت رسیده است ؛ از جمله این روایت است که :
مـردی بـه اما صادق علیه السلام گفت : ((اهل سنت می پندارند که این آیه شریفه که می فرماید: ((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً )) در مورد روز قیامت است .))
امـام صـادق عـلیـه السـلام فـرمـود: ((آیـا خـداوند در روز رستاخیز از هر امتی گروهی را مـحشور می سازد و بقیه آنان را وا می گذارد؟ هرگز! این در مورد رجعت است که برخی را زنده می سازد. این آیه شریفه در مورد قیامت است که می فرماید:
((وَ حَشرْناهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنهُمْ أَحَداً.)) (۴۷)
یعنی : و همه آنان را گرد خواهیم آورد و هیچ یک را فروگذار نخواهیم کرد.
و نـیـز در مـورد آیـه شـریـفـه ((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً .)) فرمود:
((هـمـه انسانهای با ایمانی که بناحق کشته شده باشند رجعت می کنند و پس از آن از دنیا می روند. رجعت برای مؤ منان خالص و نیز کافران محض است .)) (۴۸)
میان سید اسماعیل حمیری شاعر حقگوی شیعه و ((سوارالقاضی )) در مجلس ((منصور)) خلیفه عباسی ، مناظره ظریفی درگرفت که خلاصه ای از آن ترسیم می گردد:
قاضی دستگاه خلافت با اشاره به سید حمیری به خلیفه گفت : ((این مرد به رجعت معتقد است .))
سید پاسخ داد: ((اما در مورد گفتار قاضی ، من به آنچه قرآن شریف بر آن رهنمون است ایمان دارم .
و این است که می فرماید:
((وَ یَوْمَ نحْشرُ مِن کلّ ِ أُمّةٍ فَوْجاً .))
و در آیه دیگری می فرماید:
((وَ حَشرْناهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنهُمْ أَحَداً.))
از این دو آیه شریفه دریافت می شود که دو حشر و نشر و زنده شدن هست ، یکی از آن دو، عـمـومـی و هـمـگـانـی اسـت و در روز رسـتـاخـیـز اسـت و دیـگـری خـصـوصی که همان رجعت گروههایی باشد… که ما بر آن معتقدیم .))
۲ـ (( إِنّا لَنَنصرُ رُسلَنَا وَ الّذِینَ ءَامَنُوا فی الحَْیَوةِ الدّنْیَا وَ یَوْمَ یَقُومُ الأَشهاَدُ.)) (۴۹)
یعنی : ما پیام آوران خویش و ایمان آوردگان را در زندگی دنیا و در روز قیامت که شاهدان برای شهادت به پای می خیزند یاری می کنیم .
از امـام صـادق عـلیـه السـلام در مـورد ایـن آیـه شـریـفـه سـؤ ال شده است که فرمود:
((بـخـدای سـوگـند که این یاری رسانی ، در رجعت خواهد بود. آیا نمی دانی که بیشتر پـیـامـبـران خـدا در دنـیـا بـه پـیـروزی ظـاهـری نـرسـیـده و بـه شـهـادت نـائل آمـدنـد، هـمـینگونه امامان راستین ؟ با این بیان این وعده پیروزی در هنگام رجعت خواهد بود.)) (۵۰)
۳ـ ((رَبّنَا أَمَتّنَا اثْنَتَینِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَینِ .)) (۵۱)
یعنی : پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده ساختی …
امام باقر علیه السلام فرمود: این آیه شریفه مخصوص گروههایی است که پس از مرگ بار دیگر به همین دنیا رجعت می کنند.)) (۵۲)
این پرتویی که از آیات شریفه که امامان اهل بیت علیهم السلام بوسیله آنها بر مساءله رجـعـت اسـتـدلال نموده اند. این اصل رجعت بصورت سربسته و کلی است که در این رابطه توضیحات لازم خواهد آمد.
خدایا!
کودکان گل فروش را می بینی؟!
مردان خانه به دوش،
دخترکان تن- فروش،
مادران سیاه پوش،
کاسبان دین فروش،
محراب های فرش پوش،
پدران کلیه فروش،
زبان های عشق فروش،
انسانهای آدم فروش،
همه رامی بینی؟!
می خواهم یک تکه آسمان کلنگی بخرم،
دیگر زمینت بوی زندگی نمی دهد رفیق…!!!.zaps.
کودکان گل فروش را می بینی؟!
مردان خانه به دوش،
دخترکان تن- فروش،
مادران سیاه پوش،
کاسبان دین فروش،
محراب های فرش پوش،
پدران کلیه فروش،
زبان های عشق فروش،
انسانهای آدم فروش،
همه رامی بینی؟!
می خواهم یک تکه آسمان کلنگی بخرم،
دیگر زمینت بوی زندگی نمی دهد رفیق…!!!.zaps.
