۲۴-۱۲-۹۱، ۰۱:۳۷ ب.ظ
مهر/ روستاي ماخونيک يکي از هفت روستاي شگفت انگيز جهان است که به سرزمين لي لي پوتهاي ايران شهرت دارد در اين روستا کشيدن سيـ ـگار، ديدن تلويزيون و نوشيدن چاي بنا به سنت و رسوم محلي ممنوع است.
حتما تعجب خواهيد کرد وقتي بدانيد ايران هم جايي دارد شبيه لي لي پوت، سرزمين افسانه اي داستان گاليور، روستاي ماخونيک که در اطراف شهرستان سربيشه واقع شده است، به دليل قد و قامت کوتاه ساکنان آن به لي لي پوت مشهور است گرچه اين روستاي کوچک، تنها به خاطر قد و قامت مردمانش مشهور نشده است، بلکه دلايل ديگري نيز دارد.
علت مشهورشدن روستاي ماخونيک در 142 کيلومتري شهرستان بيرجند واقع در استان خراسان جنوبي آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش است.
منطقه ماخونيک متشکل از ۱۲ آبادي است که روستاي ماخونيک بزرگترين آنها محسوب مي شود. اين روستا شامل ماخونيک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلي و عليا)، کلاته بلوچ، دامدامه و ميش نو، خارستو و جلارو است.
اهالي اين روستاها از نظر مذهب، معيشت، شيوه زندگي و اوضاع اجتماعي وجه اشتراک زيادي با يکديگر دارند اما غالب اين روستاها اصل و نسب خود را از روستاي ماخونيک مي دانند.
درباره وجه تسميه روستا چندين قول وجود دارد، مي گويند که در گذشته هاي بسيار دور عده‌اي ماموران دولتي به اين روستا آمده و اهالي به گرمي از آنها استقبال نکرده‌اند و با آنها برخورد سردي داشته‌اند و آنها اين نام را براي روستا انتخاب کرده‌اند.
برخي نيز مي گويند به دليل وجود شکافي در کوه نزديک روستا به آنجا ماده ماخونيک گفته مي شده که به مرور زمان به ماخونيک تغيير نام يافته است.
در برخي اسناد قديمي که تاريخ نگارش آنها به ۳۰۰ سال قبل مي رسد، نام روستا مادخنيک ذکر شده است که مرکب از دو جزء «ماد» و «خنيک» است. ماد در زبان پهلوي و پارسي باستان به ماه تبديل شده که يکي از معاني آن شهر و مملکت است و در مجموع به‌نام شهر ماخونيک است. درباره اين روستا هيچ سابقه تاريخي مکتوبي وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوار دبيت» در کتاب سفرنامه خراسان و سيستان در دوره ناصرالدين شاه به توصيف منطقه ماخونيک پرداخته است.
زندگي در بستر آداب کهن
در روستاي ماخونيک نه تنها نحوه زندگي که محل سکونت نيز ساده و ابتدايي است بلکه خانه هاي روستاييان نيز داراي شکل هندسي خاصي نيست و تمام امکانات زندگي دريک اتاق جاي گرفته است.
آداب و رسوم ساکنان روستا از نحوه قضاوت تا شيوه کشاورزي و از چگونگي تقسيم ارث تا بازي ها همگي از گذشته هاي دور جريان داشته و اغلب آنها دست نخورده باقي مانده است.
روستاي ماخونيک پيش از اين به عنوان منطقه کوتوله ها مطرح شده بود چون اهالي کوتاه قد بوده و به زحمت قدشان از ۱.۴۰ تجاوز مي کند، قد متوسط مردم اين روستا مي تواند ناشي از ازدواج فاميلي و نوع تغذيه آنها باشد.
يکي از عمده نشانه هاي فرهنگي روستاي ماخونيک مسکن است که در نوع خود جالب و قابل توجه است.
بافت مسکوني روستا در دامنهٔ تپه و خانه ها به طور فشرده به هم و در گودي زمين ساخته شده اند، کف خانه حدود يک متر از سطح زمين پايين تر است و داراي يک درب کوتاه چوبي است. براي رفتن به داخل خانه بايد دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کرد، اغلب يکي دو پله درگاهي را به کف خانه متصل مي کنند.
هر خانه داراي فضاهايي همچون کنديک (مخزن نگهداري گندم و جو)، کرشک (اجاق گلي براي طبخ غذا)، طاق و طاقچه است.
بايد دانست عمده مصالح به کار رفته در مسکن روستا شامل سنگ، چوب و هيزم است، ظاهراً از آنجا که هواي آن ناحيه سرد است مردم خانه ها را کوچک و کم ارتفاع مي سازند تا راحت تر گرم شوند.
با اين حال خانه هاي مسکوني آدم کوچولوهاي ايران همچنان پابرجاست و خانه هايي با ساخت امروزي و گاه شهري و داراي آجرنما، اگرچه قد برافراشته و خانه‌هاي تو سري خورده را در سايه خود قرار داده اما نتوانسته اند نگاه‌ها را از آن برگيرند. ماخونيک همچنان زنده است.
شگفتيهاي رسوم مردم ماخونيک
مردم ماخونيک تا 50 سال پيش، چاي نمي نوشيدند، شکار نمي کردند و اصلاً گوشت هم نمي خوردند و هنوز سيـ ـگار نمي کشند. مردم ماخونيک اين قبيل کارها را گناه مي دانستند، ورود تلويزيون به اين روستا به معناي ورود شيطان بود و اهالي تا چند سال پيش به تلويزيون مي گفتند شيطان. آنها هرگز اجازه نمي دادند کودکان پاي صفحه تلويزيون بنشينند و جادو شوند.
از ماخونيک تا مرز افغانستان در حدود نيم ساعت راه است و اهالي ماخونيک اصليت افغاني دارند که در حدود سه چهار قرن پيش به اين ناحيه آمده اند و اينجا را براي سکونت انتخاب کرده اند، ازدواج فاميلي ميان کوتاه قدها و نوع تغذيه باعث شده که افراد روستاي ماخونيک کوتاه قد باشند ولي چند سالي مي شود که با تغيير وضعيت تغذيه اهالي و مصرف قرص و قطره آهن، نسل جديد بهتر شده اند.
بر طبق شواهد چنين بر مي آيد که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و عشاير بوده اند و در دوره هاي بعد در منطقه ماخونيک و به ويژه در روستاي ماخونيک سکونت گزيده اند، وجود سنگ نگاره اي در نزديکي قنات ماخونيک که نقش هاي چوپاني و بسيار قديمي بر روي آن نقش بسته نيز گواهي بر قدمت سکونت در ماخونيک است.
از آثار تاريخي ماخونيک مي توان به سنگ سياه (سنگ نگاره) ماخونيک، بناي برج و قلعه، برج گل انجير، منزل سرگردوني، نادر مرده اشاره کرد.
در حال حاضر گردشگران خارجي و داخلي زيادي از اين روستا ديدن مي‌کنند و اين روستا از روستاهاي هدف گردشگري خراسان جنوبي به شمار مي‌رود.
حتما تعجب خواهيد کرد وقتي بدانيد ايران هم جايي دارد شبيه لي لي پوت، سرزمين افسانه اي داستان گاليور، روستاي ماخونيک که در اطراف شهرستان سربيشه واقع شده است، به دليل قد و قامت کوتاه ساکنان آن به لي لي پوت مشهور است گرچه اين روستاي کوچک، تنها به خاطر قد و قامت مردمانش مشهور نشده است، بلکه دلايل ديگري نيز دارد.
علت مشهورشدن روستاي ماخونيک در 142 کيلومتري شهرستان بيرجند واقع در استان خراسان جنوبي آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش است.
منطقه ماخونيک متشکل از ۱۲ آبادي است که روستاي ماخونيک بزرگترين آنها محسوب مي شود. اين روستا شامل ماخونيک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلي و عليا)، کلاته بلوچ، دامدامه و ميش نو، خارستو و جلارو است.
اهالي اين روستاها از نظر مذهب، معيشت، شيوه زندگي و اوضاع اجتماعي وجه اشتراک زيادي با يکديگر دارند اما غالب اين روستاها اصل و نسب خود را از روستاي ماخونيک مي دانند.
درباره وجه تسميه روستا چندين قول وجود دارد، مي گويند که در گذشته هاي بسيار دور عده‌اي ماموران دولتي به اين روستا آمده و اهالي به گرمي از آنها استقبال نکرده‌اند و با آنها برخورد سردي داشته‌اند و آنها اين نام را براي روستا انتخاب کرده‌اند.
برخي نيز مي گويند به دليل وجود شکافي در کوه نزديک روستا به آنجا ماده ماخونيک گفته مي شده که به مرور زمان به ماخونيک تغيير نام يافته است.
در برخي اسناد قديمي که تاريخ نگارش آنها به ۳۰۰ سال قبل مي رسد، نام روستا مادخنيک ذکر شده است که مرکب از دو جزء «ماد» و «خنيک» است. ماد در زبان پهلوي و پارسي باستان به ماه تبديل شده که يکي از معاني آن شهر و مملکت است و در مجموع به‌نام شهر ماخونيک است. درباره اين روستا هيچ سابقه تاريخي مکتوبي وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوار دبيت» در کتاب سفرنامه خراسان و سيستان در دوره ناصرالدين شاه به توصيف منطقه ماخونيک پرداخته است.
زندگي در بستر آداب کهن
در روستاي ماخونيک نه تنها نحوه زندگي که محل سکونت نيز ساده و ابتدايي است بلکه خانه هاي روستاييان نيز داراي شکل هندسي خاصي نيست و تمام امکانات زندگي دريک اتاق جاي گرفته است.
آداب و رسوم ساکنان روستا از نحوه قضاوت تا شيوه کشاورزي و از چگونگي تقسيم ارث تا بازي ها همگي از گذشته هاي دور جريان داشته و اغلب آنها دست نخورده باقي مانده است.
روستاي ماخونيک پيش از اين به عنوان منطقه کوتوله ها مطرح شده بود چون اهالي کوتاه قد بوده و به زحمت قدشان از ۱.۴۰ تجاوز مي کند، قد متوسط مردم اين روستا مي تواند ناشي از ازدواج فاميلي و نوع تغذيه آنها باشد.
يکي از عمده نشانه هاي فرهنگي روستاي ماخونيک مسکن است که در نوع خود جالب و قابل توجه است.
بافت مسکوني روستا در دامنهٔ تپه و خانه ها به طور فشرده به هم و در گودي زمين ساخته شده اند، کف خانه حدود يک متر از سطح زمين پايين تر است و داراي يک درب کوتاه چوبي است. براي رفتن به داخل خانه بايد دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کرد، اغلب يکي دو پله درگاهي را به کف خانه متصل مي کنند.
هر خانه داراي فضاهايي همچون کنديک (مخزن نگهداري گندم و جو)، کرشک (اجاق گلي براي طبخ غذا)، طاق و طاقچه است.
بايد دانست عمده مصالح به کار رفته در مسکن روستا شامل سنگ، چوب و هيزم است، ظاهراً از آنجا که هواي آن ناحيه سرد است مردم خانه ها را کوچک و کم ارتفاع مي سازند تا راحت تر گرم شوند.
با اين حال خانه هاي مسکوني آدم کوچولوهاي ايران همچنان پابرجاست و خانه هايي با ساخت امروزي و گاه شهري و داراي آجرنما، اگرچه قد برافراشته و خانه‌هاي تو سري خورده را در سايه خود قرار داده اما نتوانسته اند نگاه‌ها را از آن برگيرند. ماخونيک همچنان زنده است.
شگفتيهاي رسوم مردم ماخونيک
مردم ماخونيک تا 50 سال پيش، چاي نمي نوشيدند، شکار نمي کردند و اصلاً گوشت هم نمي خوردند و هنوز سيـ ـگار نمي کشند. مردم ماخونيک اين قبيل کارها را گناه مي دانستند، ورود تلويزيون به اين روستا به معناي ورود شيطان بود و اهالي تا چند سال پيش به تلويزيون مي گفتند شيطان. آنها هرگز اجازه نمي دادند کودکان پاي صفحه تلويزيون بنشينند و جادو شوند.
از ماخونيک تا مرز افغانستان در حدود نيم ساعت راه است و اهالي ماخونيک اصليت افغاني دارند که در حدود سه چهار قرن پيش به اين ناحيه آمده اند و اينجا را براي سکونت انتخاب کرده اند، ازدواج فاميلي ميان کوتاه قدها و نوع تغذيه باعث شده که افراد روستاي ماخونيک کوتاه قد باشند ولي چند سالي مي شود که با تغيير وضعيت تغذيه اهالي و مصرف قرص و قطره آهن، نسل جديد بهتر شده اند.
بر طبق شواهد چنين بر مي آيد که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و عشاير بوده اند و در دوره هاي بعد در منطقه ماخونيک و به ويژه در روستاي ماخونيک سکونت گزيده اند، وجود سنگ نگاره اي در نزديکي قنات ماخونيک که نقش هاي چوپاني و بسيار قديمي بر روي آن نقش بسته نيز گواهي بر قدمت سکونت در ماخونيک است.
از آثار تاريخي ماخونيک مي توان به سنگ سياه (سنگ نگاره) ماخونيک، بناي برج و قلعه، برج گل انجير، منزل سرگردوني، نادر مرده اشاره کرد.
در حال حاضر گردشگران خارجي و داخلي زيادي از اين روستا ديدن مي‌کنند و اين روستا از روستاهاي هدف گردشگري خراسان جنوبي به شمار مي‌رود.
بعضی آدم‌ها ناخواسته همیشه متهم‌اند!
به خاطر :
سکوت‌شان ، کاری به کار کسی نداشتن‌شان ، خلوت‌شان ،
اتاق‌شان ، استراحت‌شان ، روی پای خود ایستادن‌شان ، دوست داشتنشان !
گویی جان میدهند برای اتهام بستن و از همه بدتر این که :
زود فراموش می شود خوبی هایشان!
به خاطر :
سکوت‌شان ، کاری به کار کسی نداشتن‌شان ، خلوت‌شان ،
اتاق‌شان ، استراحت‌شان ، روی پای خود ایستادن‌شان ، دوست داشتنشان !
گویی جان میدهند برای اتهام بستن و از همه بدتر این که :
زود فراموش می شود خوبی هایشان!
