۱۵-۰۸-۹۴، ۰۷:۰۰ ب.ظ
ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﺎﻡ ﺩﻭﺩﻣﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ۱۷۹۴ ﺗﺎ ۱۹۲۵ ﺑﺮ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ . ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪﺍﯼ ﺍﺯ ﺗﺮﮐﻤﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ( ﮔﺮﮔﺎﻥ)
ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺗﺒﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﻮﯾﺎﻥ ﻣﯽﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻮﺩ . ﻧﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺭﯾﺸﻪ ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺁﻗﺎﺟﺮ ﺑﻪ
ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﺟﻨﮕﻞ ﺩﺍﺭﺩ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﯿﺎﻧﺮﻭﺩﺍﻥ،ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﭼﻨﺪ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺗﺮﮐﻤﺎﻥ ﻭ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﺎﻡ
ﮐﻮﭼﯿﺪﻧﺪ . ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﮔﻮﺭﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺎﺧﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﮐﻮﭼﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺻﻔﻮﯼ ﺩﺭ
ﺁﺫﺭﺁﺑﺎﺩﮔﺎﻥ ﺑﺨﺸﯿﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﺎﺯﻧﺪﮔﺎﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﺷﺪﻧﺪ.
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺍﺷﺎﻗﻪ ﺑﺎﺵ ﻭ ﯾﻮﺧﺎﺭﯼ ﺑﺎﺵ ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺎﻻ - ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ - ﻭ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ
ﭘﺎﯾﯿﻦ - ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ) ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﯿﺮﻭﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ
ﺑﺨﺸﺪ . ﺑﺮﺍﯼ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﯿﺪ .
ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻣﺎﺩﺭﺑﺰﺭﮒ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﯿﻮﻩ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺯ
ﻭﯼ ﺑﺎﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻋﻼﻗﻪ ﺯﯾﺎﺩ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﻭﯼ، ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻓﻐﺎﻧﻬﺎ، ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺍﻥ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﻓﺮﺍﺭﯼ
ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﺯﻭﺟﯿﺖ ﭘﺪﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ . ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﭘﺪﺭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ، ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ
ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ، ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﻭ ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﯼ ﻭ
ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ .
ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺎ ﺩﻧﯿﺎﯼ ﻏﺮﺏ ﺁَﺷﻨﺎ ﮔﺮﺩﯾﺪ . ﺍﻭﻟﯿﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺍﻧﺒﻮﻩ، ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺍﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ، ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ، ﺗﻠﻔﻦ، ﭼﺮﺍﻍ ﺑﺮﻕ،
ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﯼ ﻣﺪﺭﻥ، ﺭﺍﻫﺴﺎﺯﯼ ﻣﺪﺭﻥ، ﺧﻂ ﺁﻫﻦ، ﺳﺎﻟﻦ ﺍﭘﺮﺍ (ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺍ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﺗﻌﺬﯾﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺎﺭﺑﺮﯼ ﺩﺍﺩ) ، ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﻣﺪﺭﻥ( ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ
ﺩﺍﺭﻟﻔﻨﻮﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺍﻣﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮔﺮﺩﯾﺪ ) ، ﻭ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺩﺭ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯼ ﻃﺐ ﻭ
ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ .
ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﺍﺭﺗﺶ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﻣﺸﻖ ﻭ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ - ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺍﺵ ﺑﺎ
ﻧﺎﭘﻠﯿﻮﻥ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ - ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ .
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﯿﻦ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ، ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﺠﻠﺲ ( ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ) ﺷﺪ ﻭ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ
ﻗﺪﺭﺕ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮔﺮﺩﯾﺪ .
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﻌﺘﺪﺩ ﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﯾﺎ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﻓﺪﺭﺍﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ « ﮐﺸﻮﺭ» ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺯﯾﺮ ﯾﮏ ﭘﺮﭼﻢ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ . ﺭﻧﮕﻬﺎ ﻭ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﭘﺮﭼﻢ ﮐﻨﻮﻧﯽ
ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﯿﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﺳﺖ .
ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ( ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ) ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۲۱ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﺑﺪﻭﻥ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰﯼ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺪﯾﺪ
ﺳﭙﺮﺩ . ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍ ﻭ ﺳﻔﺮﺍﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺍﺯ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ
ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺣﺮﻓﻪﺍﯼ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ( ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ) ﻧﯿﺰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ.
ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ
ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ
ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ
ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﺗﺒﺎﺭ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺷﺨﺼﯽ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ
ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺍﻭ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺷﺎﻫﻘﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮﺯﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ . ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ
ﺑﺎﺭﻓﺮﻭﺵ ( ﺑﺎﺑﻞ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ) ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮﺩ. ﺍﯾﻨﺎﻥ ﺷﯿﻌﻪ
ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮﺩﻧﺪ . ﻧﺪﺭﻗﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻦ ﻓﺘﺢ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﻗﯿﺐ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺑﯿﻊ ﻃﻮﺱ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻌﯽ ﻭ ﺗﻼﺵ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ
ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ .
ﺭﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﻗﺪﺭﺕﯾﺎﺑﯽ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺍﺻﻠﯽ : ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﻗﺪﺭﺕ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﯼ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﺩﺩ؛ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺪﻟﯿﻞ
ﮐﻤﮏﻫﺎﯼ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺻﻔﻮﯼ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩﻧﺪ، ﻗﺪﺭﺕ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺘﻪﺍﯼ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺷﺖ ﮔﺮﮔﺎﻥ
ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ . ﻧﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻗﺘﻞ ﭘﺪﺭ ۱۲ ﺳﺎﻝ
ﺑﯿﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﯾﻮﺧﺎﺭﯼﺑﺎﺵﺍ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺑﺎﻻﺩﺳﺖ ﺭﻭﺩ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺷﮑﺎﻑ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﯿﺎﻥ
ﻃﻮﺍﯾﻒ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﻧﺎﺁﺭﺍﻣﯽﻫﺎﯼ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﺷﺎﻗﻪﺑﺎﺵﻫﺎ ﺯﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮔﺮﺩﻧﺪ .
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﯽ
ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ۶ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ ﮔﺮﺩﯾﺪ؛ ﺁﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺷﺎﻫﺮﺥ ﻋﻠﯽ ﺭﻏﻢ ﻣﯿﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺍﺵ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻼﺵ ﻣﯽﮐﺮﺩ. ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻨﮓ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﯾﻮﺧﺎﺭﯼ ﺑﺎﺵﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪ ﻭ
ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻗﺸﻮﻥ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺑﺎﺷﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﻃﺮﺡ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺑﺴﺖ . ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎﺭﯼ ﺣﺎﮐﻢ
ﻃﺒﺲ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﮐﻨﺎﺭ ﺷﺪﻭ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﯿﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮔﺸﺖ . ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ
ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻦ ﯾﺎﺯﺩﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﺟﺬﺍﺑﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺍﺟﮕﺎﻥ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﯼ ﻋﺎﺩﻟﺸﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺸﻬﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻌﺎﺷﻘﻪ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮ ﻭ ﯾﮑﯽ
ﺍﺯ ﻫﻤﺴﺮﺍﻥ ﻭﯼ ﺩﯾﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﻋﺎﺩﻟﺸﺎﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﻧﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ( ﺑﺮﻭﺍﯾﺘﯽ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ ﻧﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ) ﺍﺧﺘﻪ ﮔﺮﺩﯾﺪ.
ﮐﺮﯾﻢﺧﺎﻥ ﻭ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﻭ ﺑﺎﻧﻈﻢ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ . ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﺑﺎ ﻗﺠﺮﯼﻫﺎ
ﮔﺸﺖ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻣﯿﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ .
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ .
ﭘﺴﺮﺍﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻨﺨﺎﻥ ﺍﺳﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ
ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﺎﺭﯼ ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﭘﺪﺭﺷﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎﯼ ﭘﺎﺭﺗﯿﺰﺍﻧﯽ ﺯﺩﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺍﯾﻦﻫﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻭﯾﮋﻩ
ﻧﺒﻮﺩ ﺗﺎ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺧﺮﺍﺝ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﻗﺖ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﺸﺖ . ﻫﻤﯿﻦ ﺍﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻧﺰﻧﺪ ﻭ
ﺍﻭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺩﺳﺘﮕﯿﺮ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﺍﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﯿﭻ
ﮐﺲ ﺑﺮﺍﯼ ﯾﮏ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺭﺯﺷﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺗﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻣﺮ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺫﺧﯿﺮﻩ ﺁﺧﺮﺕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺒﯽ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ .
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﺩ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﻮﺭﺧﯿﻦ ( ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ) ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻥ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﯿﮑﺮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﯿﺮﺍﻥ ﻭﯾﺴﻪ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﯿﻨﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﻭﯼ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻣﯿﮑﺮﺩ .
ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮﺯ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﺎﻏﯽ ﮔﺮﯼ ﺯﺩ . ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ
ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻥ ﻣﻮﺍﺧﺬﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺑﯿﻢ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﯾﺶ ﺩﺭ ﺣﺮﻡ ﺣﻀﺮﺕ ﺷﺎﻫﭽﺮﺍﻍ ﺑﺴﺖ ﻧﺸﺴﺖ ﻭﻟﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺳﺎﻃﺖ ﺍﻃﺮﺍﻓﯿﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ
ﻋﻔﻮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ.
ﺑﻨﯿﺎﻥ ﻧﻬﺎﺩﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ
ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ۱۳ ﺻﻔﺮ ﺳﺎﻝ ۱۱۹۳ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ( ﺭﻭﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ )، ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻍﻫﺎﯼ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ
ﺑﻮﺩ، ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﻋﻤﻪﺍﺵ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺷﺎﻩ ﺯﻧﺪ ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎﺧﺖ، ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺭﺍﻣﯿﻦ ﻣﺪﻋﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮ
ﺍﯾﺮﺍﻥ ﮔﺸﺖ . ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺎﺭﯼ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺮﺍﻥ ﺍﺷﺎﻗﻪﺑﺎﺵ، ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﯼ ﺯﻧﺪﯾﻪ ﻭ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﻃﺮﺍﺣﯽ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻭﻻﯾﺎﺕ
ﮔﺮﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﮔﯿﻼﻥ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ . ﻭﯼ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ
ﺣﺘﯽ ﯾﮑﺒﺎﺭ ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﻣﺮﮒ ﺭﻓﺖ ﻭﻟﯽ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﭘﯽ ﻧﺠﺎﺕ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺭﯼ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺗﺎﺝ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺯﺭﮔﺮﺍﻥ ﺳﺎﺭﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮔﺸﺖ
ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺎﺭﯼ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺟﺸﻦ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻭﯼ ﺑﺎ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺕ ﺑﺮﮔﺬﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮ
ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻭ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺩﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ. ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﯼ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ . ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ
ﻗﻮﻝ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺂﺛﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ( ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺯﺍﻕ ﺩﻧﺒﻠﯽ) ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺍﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺯﺍﻧﯿﺪ. ﺍﯾﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ
ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻋﻤﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﻣﺪﻋﯿﺎﻥ ﭼﯿﺮﻩ ﮔﺸﺖ ﻭﻟﯽ ﻋﻤﺮ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﺯﮐﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﮐﻮﻧﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ
ﺯﻧﺪﯾﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺳﺘﯿﺰ ﻣﺒﺎﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭﻟﯽ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻟﻄﻒ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﺎﺭﯼ ﺣﺎﺝ ﺍﯾﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﺎﻥ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺷﯿﺮﺍﺯﯼ ﺑﺮ
ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ . ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎﻩ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺗﻠﺨﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺖ، ﺍﺯ ﯾﺎﺩ ﻧﻤﯽﺑﺮﺩ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۱۵
ﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ - ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺠﺎﻉ ﺍﻣﺎ ﺑﯽﺗﺠﺮﺑﻪ - ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻭ ﮔﺮﯾﺰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺍﯾﻦ ﻧﺒﺮﺩﻫﺎ، ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺑﺎﺧﺎﻥ
ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻤﯿﺮﻡ ﻭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۲۰۸ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ
ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺍﻣﺎ ﻭﺯﯾﺮ ﻭﯼ ﺣﺎﺝ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﺎﻥ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺑﻮﯼ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ
ﺷﺪ ..
ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﮐﺮﻣﺎﻥ
ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ﻗﺸﻮﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﮔﺸﺖ . ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻋﻘﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺸﻮﻥ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ
ﺳﺮﻣﺎﯼ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺩﻭﺍﻡ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺁﻥ ﺩﯾﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺍﺑﺮﻭﺝ ﮐﺮﻣﺎﻥ
ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻌﺮ ﻣﯽﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﻓﺤﺶﻫﺎﯼ ﺭﮐﯿﮑﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻗﺠﺮ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﯽﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽﺩﺍﺩﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﻓﺤﺶﻫﺎ ﺧﺎﻥ
ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺗﺮ ﮐﺮﺩ . ﻭﯼ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺍﺯ ﺑﺒﺮﻭﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﻨﺪ، ﺣﻤﻠﻪ
ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺑﺎﺭ ﻗﺒﻞ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ
ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎﻥ ﺭﻭﯼ ﺩﺍﺩ، ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺯ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﭘﯿﺶ ﺭﻭﯼ ﻭﯼ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ. ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﻭﯼ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﺍﻥ
ﺷﻬﺮ ﮐﻮﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﻔﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺷﺪ. (ﺳﺮ ﭘﺮﺳﯽ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﺍﯾﻦ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﺎﺩﻫﺰﺍﺭ ﺟﻔﺖ
ﻣﯿﺨﻮﺍﻧﺪ ) ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﺁﺯﺍﺩ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺭﺍ ﺭﻗﻢ ﺯﺩ . ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﺑﺮﺩﻩ
ﺷﺪ ﻭ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ .
ﺍﻣﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻢ ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻗﺼﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﯽ ﺑﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻢ ﺩﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﯾﻦ ﺑﻪ
ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﻋﺬﺍﺏ ﺩﺍﺩ . ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯼ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺮ
ﻃﻨﺎﺏ ﻭ ﺳﺮ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺒﯽ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﻭﯼ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻭ ﻣﺎﺳﻪﻫﺎﯼ ﺩﺍﻍ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻭﻋﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻋﻤﻠﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻭﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﺯﯾﺪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﻓﻦ
ﮐﺮﺩﻧﺪ .
ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ
ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻨﻮﺏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻘﺮ ﺣﮑﻢ ﺭﺍﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﻬﺎﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻭﯼ ﻫﻨﻮﺯ ﺳﺎﺭﯼ ﺑﻮﺩ؛ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﯼ
ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﯽ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻮﺷﯿﺪ ﻭ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﮑﺎﻥ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻭﯼ ﮐﻠﯿﻤﯿﺎﻥ ﻣﻘﯿﻢ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻨﺸﻪ ﻭ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ
ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺁﺳﻮﺩﮔﯽ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎﯼ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮﺑﺪﮐﺪﻩ ﻭ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﺯﺭﺗﺸﺘﯿﺎﻥ . ﭘﺎﯾﮕﺎﻩ
ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﻮﯼ ﺩﺭ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺭﻭﺩ ﮐﻦ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﯼ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺩﻭﻻﺏ ﺭﺍ ﻣﺮﻣﺖ ﮐﺮﺩ
ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻋﺎﺯﻡ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﺣﺎﮐﻤﺎﻥ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎﺯﺩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ ﺧﺎﻥ ﺟﻮﺍﻧﺸﯿﺮ
ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮﺷﯽ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺭﻓﺖ . ﻫﺮﺍﮐﻠﯿﻮﺱ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ
ﮔﺮﯾﺨﺖ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩﻥ ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺎﺭﺩﯾﮕﺮ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻭﯼ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﻭﺯ
ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺳﺖ ﺯﺩﻧﺪ . ﺗﻤﺎﻡ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎﯼ ﺷﻬﺮ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﯿﻮﻥ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺩﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺁﻏﺎ
ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﺣﺘﯽ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ . ﺍﯾﻨﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﻮﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ
ﺟﻨﺴﯽ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺮﺩﮔﯽ ﺑﻪ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ .
ﺭﻭﯾﮑﺮﺩ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻭﺭﺍﯼ ﻧﻬﺮ ﻭ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﯼ ﺍﻓﺸﺎﺭﯾﺎﻥ
ﺑﻌﺪ ﺍﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪ ﻭ ﺷﺎﻫﺮﺥ ، ﭘﺴﺮ ﻧﺎﺩﺭ ﺭﺍ ﮐﻪ ﮐﻮﺭ ﻭ ﭘﯿﺮ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﯾﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﮐﺸﺘﻦ
ﻓﺘﺤﻌﻠﯽﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﮕﯿﺮﺩ . ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻓﺸﺎﯼ ﻣﺤﻞ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻭﯼ ﺩﺭ ﺯﯾﺮ
ﺍﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﺟﺎﻥ ﺳﭙﺮﺩ . ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﻒ ﻣﺤﻞ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺕ ﻧﺎﺩﺭ، ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﻭﯼ ﺳﻔﺮﻩ ﮔﺴﺘﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺷﺪﺕ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻃﻼ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ،
ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﻏﻠﺘﯿﺪ . ﻭ ﺳﭙﺲ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺭﺍ ﻗﺼﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺱﻫﺎ ﺩﯾﮕﺮ ﺧﻄﺮﯼ ﻧﯿﺴﺖ . ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﮐﻤﺎﻥ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ
ﺭﻭﺱ ﺁﻥ ﺩﯾﺎﺭ ﺭﺍ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﺮﻭ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﺯﺑﮑﺎﻥ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺍﻟﺤﻤﺎﯾﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ
ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺩﯾﺎﺭ ﺑﺎ ﻭﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﺯﺍﺭﯼ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻭﯼ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﺎﺩﺭﻗﻠﯽ
ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺎ ﮐﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭﻟﯽ ﻧﺎﺩﺭﻗﻠﯽ ﺩﺭ ﮐﻮﻩﻫﺎﯼ ﻫﯿﻤﺎﻟﯿﺎ ﺩﺭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻣﮑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻐﯿﯿﺮ
ﻣﯽﺩﺍﺩ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﺯ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻭﯼ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻠﺦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ۵۰۰ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﮑﻪ ﻃﻼ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ؛ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ
ﺧﺎﻥ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻫﺪﻑ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻭ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕﺗﺮﯾﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ
ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺭﯼ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺯﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎﻩ ﻏﺎﺯﯼ (ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺍﺛﺮﯼ
ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ) ، ﮔﻨﺠﯿﻨﻪﻫﺎﯼ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭﯾﻪ - ﮐﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ
ﻭ ﻧﻮﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﻭ ﺷﺪ - ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮐﺮﺩ.
ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺑﺎﻍ ﻭ ﺑﺪﺭﻭﺩ ﺯﻧﺪﮔﯽ
ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻪ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ . ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺁﻧﺎﻥ ﻋﺎﺯﻡ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺷﺪ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺗﺰﺍﺭ ﺭﻭﺱ
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻭ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻭﯼ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺩﺍﺩ . ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺎﺩﻣﺎﻥ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ
ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺷﻬﺮ ﺷﻮﺷﯽ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻭﯼ ﻧﯿﻔﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ . ﺷﻬﺮ ﺷﻮﺷﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ
ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﺑﺪﻭﻥ ﺧﻮﻥ ﺭﯾﺰﯼ ﺷﻮﺷﯽ ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺑﺎﻍ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ۳ ﺭﻭﺯ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﯽﮔﺬﺷﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ۲۱ ﺫﯼﺍﻟﺤﺠﻪ،
۱۲۱۱ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻬﺎﻭﻧﺪﯼ ﻭ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﮑﺮ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﺘﺒﺎﺕ
ﻋﺎﻟﯿﺎﺕ ﺑﺨﺎﮎ ﻣﯿﺴﭙﺮﺩﻧﺪ، ﻭﯼ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﺠﻒ ﺍﺷﺮﻑ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﻭﻝ ﺷﯿﻌﯿﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﭙﺎﺭﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻠﺖ ﻣﺮﮒ ﻭﯼ
ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﻧﻮﮐﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﯾﮏ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺟﺰﺋﯽ ﻗﻮﻝ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﻓﺮﺩﺍ ﺍﻋﺪﺍﻣﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺐ
ﺁﺯﺍﺩﺷﺎﻥ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻭﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻭﯼ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ .
ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ
ﻣﺮﺩﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﺮﻕ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ؛ ﺭﻣﺎﺗﯿﺲ؛ ﻓﺸﺎﺭ ﺧﻮﻥ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮﺩ ﻭ ﯾﮏ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۲۰۵ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺏ
ﺳﮑﺘﻪ ﮐﺮﺩ ﻭﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺰ ﺩﮐﺘﺮﻫﺎ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻣﻮﺭﺩ ﻭﺑﺎ ﺧﻔﯿﻒ ﺩﺭ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ؛ ﺭﺳﻢ ﺟﻨﮓ ﺁﻭﺭﯼ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺪﺭ ﻭ
ﺭﺳﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺳﺮ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻭﯼ ﭘﺨﺶ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﯿﮑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﺣﺘﯽ ﺩﺭ ﺳﺘﯿﺰﻫﺎ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ
ﺷﺐ ﺁﺧﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ ﺍﺯ ﺷﺐ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺍﻧﺶ ﺑﻮﺩ.
ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻭ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ ﻭ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﺪ . ﻭﯼ ﻋﮑﺲ ﭼﻨﮕﯿﺰ
ﺧﺎﻥ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻋﮑﺲ ﺍﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﮔﻮﺭﮐﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﺩ ﻧﺼﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺷﻮﻣﯽ ﺭﺍ ﭘﺎﯾﻪ
ﺭﯾﺰﯼ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻃﻐﯿﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺑﯿﺮﺣﻤﺎﻧﻪ
ﮐﯿﻔﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ.
ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻣﺮﺩﯼ ﺭﺷﯿﺪ ﻭ ﻣﻘﺘﺪﺭ، ﺷﺠﺎﻉ ﻭ ﺳﯿﺎﺱ ﺑﻮﺩ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﯽ ﺭﺣﻢ ﻭ ﺑﯽ ﺍﻧﺼﺎﻑ، ﺧﻮﻧﺮﯾﺰ ﻭ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭ ﺑﻮﺩ . ﺩﺭ ﻃﻮﻝ
ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﺰﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺑﺮ ﻣﯽﺁﻣﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻧﻤﯽﺑﺮﺩ. ﭘﺸﺘﮑﺎﺭ ﻭ ﺟﺪﯾﺘﯽ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ. ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺧﺴﯿﺲ
ﻭ ﻣﺎﻝ ﺍﻧﺪﻭﺯ ﻣﯽﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﯾﯽ ﺑﯽﻫﻤﺘﺎ ﺑﻮﺩ.
ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﻭﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﻭﯼ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺩﻧﯿﺎ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﻭ ﺭﻭﺳﯽ ﺭﺍ
ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺁﻣﻮﺧﺖ؛ ﻭﯼ ﻓﺮﺩﯼ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻭ ﺧﺸﮏ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺭﻭﺣﺎﻧﯿﻮﻥ ﺩﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﯿﮑﺮﺩ . ﺷﺒﻬﺎ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ
ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺯﯾﺎﺩ ﻧﻤﺎﺯ ﺷﺒﺶ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﻋﻠﯽ ﺭﻏﻢ ﺍﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﯼ ﻭﯼ ﺯﻧﻬﺎﯾﯽ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺮﯾﻢ
ﺧﺎﻧﻢ ﻭ ﮔﻠﺒﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻮﺩ . ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻨﺞ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ؛ ﻭﯼ ﺩﺭ ۱۷ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﭘﺪﺭ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ
ﺷﯿﺮﺍﺯ ﺑﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩﯾﺖ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺑﻮﺩ .
ﺣﮑﺎﯾﺎﺗﯽ ﺍﺯ ﺑﯽﻋﺪﺍﻟﺘﯽﻫﺎﯼ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ
ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ
ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺷﻬﺮ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﺳﺮﺑﺎﺯﯼ ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎﺭ ﺟﺎﻥ ﻭﯼ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ
ﻭ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻣﺎﺟﺮﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﺎﺩ ﺧﺎﻥ ﺑﯿﺎﻭﺭﺩ . ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎﯼ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﯿﺎﻭﺭﻧﺪ .
ﮐﺸﻒ ﯾﮏ ﮐﻮﺩﺗﺎ
ﺭﻭﺯﯼ ﺍﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﯼ، ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﯽ ﺳﺎﻥ ﺑﺒﯿﻨﺪ ... ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ
ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺣﺎﺿﺮ، ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﮐﺮﺩ ... ﻭ ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺻﺤﺒﺖ ﺩﺍﺷﺖ ...
ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺭﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺭﻧﮓ ﭘﺮﯾﺪﮔﯽ ﻣﺮﺩﻩ ﻭﺍﺭ ﺳﯿﻤﺎﯾﺶ ﻣﻮﯾّﺪ ﺍﻇﻬﺎﺭﺵ ﺑﻮﺩ . ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻭﺯﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮﺩﻥ
ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺑﺮﮔﻤﺎﺷﺖ ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻪ ﺣﺎﻝ ﺳﺎﻥ ﺩﯾﺪﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ .
ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺩﺍﺩ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﻭ ﻧﺰﺩﯾﮑﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺍﺗﺎﻕ ﻫﺎﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺮﻩ ﭼﻮﺧﺎﻫﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻭ
ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎ ﻭﯼ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮﺩ ... ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﻓﺴﺮﺍﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺎﺯﺟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺗﺎﻻﺭ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﯾﻮﺍﻧﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎﻭﺭ ﻣﻨﺘﻈﺮ
ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎﯼ ﻋﻤﻮﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ. ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺯﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ : ﺍﻓﺴﺮﯼ ﮐﻪ ﺯﯾﺮ ﮔﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺭﻓﯿﻘﺎﻥ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺩﺍﺭﺩ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﮑﺸﺪ ...ﻣﻦ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺯﺟﻮﯾﯽ ﺩﻗﯿﻖ ﮐﺮﺩﻡ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﺎ ﺍﻓﺴﺮ ﻣﺘﻬﻢ
ﺩﺷﻤﻨﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﭘﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ... ﺣﺎﻻ ﭘﺴﺮ ﺟﺎﻥ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺧﻮﺍﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ ﺑﮕﻮ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪﻩ
ﺗﻮ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮﺩ؟ ﺟﻮﺍﻧﮏ ﺑﺎ ﺷﻮﺭ ﺳﺎﺩﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪﺍﯼ ﮔﻔﺖ : ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻔﺘﺮﯼ ﺭﺍ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮐﺴﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﻬﺘﺎﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺩﺍﺩ.
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ : ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮ ﺩﺳﺘﻮﺭﯼ ﻣﯽ ﺩﺍﺩﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻌﻘﻮﻝ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺎﻥ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﻭ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻦ ﺑﺎﺵ ...
ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺎﻻﺭﯼ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ . ﻭﯼ ﭼﯿﺰﯼ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﻭﺣﺸﺖ ﺧﻮﻥ ﺩﺭ ﺭﮔﻬﺎﯾﺶ ﺑﻨﺪ
ﺁﻣﺪ ...ﻧﻌﺶ ﭼﻨﺪ ﺍﻓﺴﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﯾﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﯿﺎﻥ، ﻣﻔﺘﺮﯼ، ﻣﺘﻬﻢ ﻭ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮔﻮﺍﻩ ﺑﺎﺯﭘﺮﺳﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺑﺎﺯﺷﻨﺎﺧﺖ .
ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺩﭼﺎﺭ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺪﻡ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﺭﺍ ﺭﻭﯾﺎﺭﻭﯼ ﮐﺮﺩﻡ. ﺭﻭﯼ ﺍﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺤﺚ ﺷﻮﺩ، ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ
ﺍﻃﺮﺍﻓﯿﺎﻥ ﺷﺎﻩ ... ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺷﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺸﺎﻥ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ... ﻣﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﮐﺮﺩﻡ
ﭼﺎﺭﻩﺍﯼ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ، ﭘﺎﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﺸﺎﻧﯿﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪ !!!
ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ
( ۱۷۷۱ - ۱۸۳۴ ) ﺩﻭﻣﯿﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ۱۷۹۷ ﺗﺎ ۱۸۳۴ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﯾﯽ ﮐﺮﺩ. ﻭﯼ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺣﺴﯿﻦﻗﻠﯽﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ
ﺟﻮﺍﻧﺘﺮ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻋﻤﻮﯾﺶ، ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ . ﻟﻘﺐ ﺍﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ
ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮﺩ ( ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ 25 ﺳﺎﻝ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻗﺮﻥ ﻣﯽﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ. )
ﻧﺎﻡ ﺍﺻﻠﯽ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ،ﺧﺎﻥ ﺑﺎﺑﺎ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﯼ ﻧﺎﻡ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﻧﯿﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩ
ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ .ﺟﻨﮓﻫﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﻬﺎﯼ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﺯ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ. ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ
ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﻧﺪ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﻩ ﺷﺪﻥ ﺧﺎﮎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺍﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ .ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺍﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﻻﻭﺭﯼ
ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ. ﻭﻟﯽ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻣﺮﺩ؛ﭘﺲ ﭘﺴﺮ ﺍﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﺑﺮﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ .
ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ۱۵۸ ﻫﻤﺴﺮ ﻭ ۲۶۰ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﻧﻮﻩٔ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺑﻮﺩ .ﻭﯼ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ .ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﯽ ﺑﺮﺍﯼ
ﻣﻬﺮ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮔﺶ ﭘﺴﺮﺵ ﺭﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ . ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﮔﻤﻨﺎﻡ ﻭ ﮐﻢ ﺍﻫﻤﯿﺘﯽ ﺍﺳﺖ .
ﭘﯿﺶ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﻭ ﺭﺥ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ
ﻧﺸﺴﺖ. ﻣﻬﺪ ﻋﻠﯿﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﭘﺴﺮﺵ ﺑﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ .
ﻣﺮﮒ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼ ﻧﻘﺮﺱ ﺑﻮﺩ .
ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦﺷﺎﻩ
ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺷﺎﻩ ﺷﻬﯿﺪ ، ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ .
ﻭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1247 ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺪﻧﯿﺎ ﺁﻣﺪ . ﻣﺎﺩﺭ ﺍﻭ ﻣﻬﺪ ﻋﻠﯿﺎ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ. ﺧﺒﺮ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﭘﺪﺭﺵ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۴۹
ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮﺩ ﺷﻨﯿﺪ، ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﯾﺎﺭﯼ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻃﺎﻭﻭﺱ ﻧﺸﺴﺖ . ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺎﺯﭘﺲﮔﯿﺮﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ
ﺷﺮﻗﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ، ﺑﻪﻭﯾﮋﻩ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮﺩ ﻭﻟﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻭﺍﭘﺲﻧﺸﯿﻨﯽ
ﺷﺪ .
ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ 1873 ﻣﯿﻼﺩﯼ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺳﻔﺮ ﮐﺮﺩ. ﺍﻭ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﮐﺮﺩ . ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ
ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﻭﺳﺖ .
ﺩﺭ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1313 ﻗﻤﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺭﺿﺎﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺣﺮﻡ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﯿﻢ ﺗﺮﻭﺭ ﺷﺪ .
ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ
ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ .
ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﭘﺪﺭﺵ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺑﻮﺩﻥ،ﺷﺎﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ .
ﺍﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﺑﺎ ﻭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻫﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺭﻓﺖ. ﺩﺭ ﺟﺮﯾﺎﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﺮﺧﻼﻑ
ﮐﻮﺷﺶﻫﺎﯼ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ﻩﺍﯾﺶ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻋﻠﯽ ﺍﺻﻐﺮﺧﺎﻥ ﺍﻣﯿﻦ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ( ﺍﺗﺎﺑﮏ ﺍﻋﻈﻢ ) ﻭ ﻋﯿﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ، ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ
ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﮐﺮﺩ .
ﺍﻭ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎﯼ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ .ﻭﯼ ﻓﺮﺩﯼ ﺑﯿﻤﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﯿﻦ ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ
ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺩ .
ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ
ﺷﺸﻤﯿﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ 1285 ﻫﺠﺮﯼ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪﯼ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺳﯿﺪ . ﺍﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ .
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﭘﺪﺭﺵ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ . ﺍﯾﻦ ﺭﻭﯾﺪﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﺧُﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﮕﯽ ﯾﺎ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺻﻐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ
ﺧﻮﻧﺮﯾﺰﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻫﻢ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﯾﻦ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﮕﯽ ﺍﺵ ﺑﺎﺧﺖ .
ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺗﻮﭖ ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﯼ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﯼ ﭘﺴﺮﺵ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻨﯿﻦ ﮐﻮﺩﮐﯽ ﺑﻪ
ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪ .
ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺗﺒﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﻮﯾﺎﻥ ﻣﯽﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻮﺩ . ﻧﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺭﯾﺸﻪ ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺁﻗﺎﺟﺮ ﺑﻪ
ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﺟﻨﮕﻞ ﺩﺍﺭﺩ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﯿﺎﻧﺮﻭﺩﺍﻥ،ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﭼﻨﺪ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺗﺮﮐﻤﺎﻥ ﻭ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﺎﻡ
ﮐﻮﭼﯿﺪﻧﺪ . ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﮔﻮﺭﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺎﺧﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﮐﻮﭼﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺻﻔﻮﯼ ﺩﺭ
ﺁﺫﺭﺁﺑﺎﺩﮔﺎﻥ ﺑﺨﺸﯿﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭﻫﺎ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﺎﺯﻧﺪﮔﺎﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﺷﺪﻧﺪ.
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺍﺷﺎﻗﻪ ﺑﺎﺵ ﻭ ﯾﻮﺧﺎﺭﯼ ﺑﺎﺵ ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺎﻻ - ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ - ﻭ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ
ﭘﺎﯾﯿﻦ - ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ) ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﯿﺮﻭﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ
ﺑﺨﺸﺪ . ﺑﺮﺍﯼ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﯿﺪ .
ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻣﺎﺩﺭﺑﺰﺭﮒ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﯿﻮﻩ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺯ
ﻭﯼ ﺑﺎﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻋﻼﻗﻪ ﺯﯾﺎﺩ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﻭﯼ، ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻓﻐﺎﻧﻬﺎ، ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﺍﻥ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﻓﺮﺍﺭﯼ
ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ ﺯﻭﺟﯿﺖ ﭘﺪﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ . ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﭘﺪﺭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ، ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ
ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ، ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﻭ ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﯼ ﻭ
ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ .
ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺎ ﺩﻧﯿﺎﯼ ﻏﺮﺏ ﺁَﺷﻨﺎ ﮔﺮﺩﯾﺪ . ﺍﻭﻟﯿﻦ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺍﻧﺒﻮﻩ، ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺍﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ، ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ، ﺗﻠﻔﻦ، ﭼﺮﺍﻍ ﺑﺮﻕ،
ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﯼ ﻣﺪﺭﻥ، ﺭﺍﻫﺴﺎﺯﯼ ﻣﺪﺭﻥ، ﺧﻂ ﺁﻫﻦ، ﺳﺎﻟﻦ ﺍﭘﺮﺍ (ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺍ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﺗﻌﺬﯾﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺎﺭﺑﺮﯼ ﺩﺍﺩ) ، ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﻣﺪﺭﻥ( ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ
ﺩﺍﺭﻟﻔﻨﻮﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺍﻣﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮔﺮﺩﯾﺪ ) ، ﻭ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺩﺭ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯼ ﻃﺐ ﻭ
ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ .
ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﺍﺭﺗﺶ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﻣﺸﻖ ﻭ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ - ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺍﺵ ﺑﺎ
ﻧﺎﭘﻠﯿﻮﻥ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ - ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ .
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﯿﻦ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ، ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﺠﻠﺲ ( ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ) ﺷﺪ ﻭ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ
ﻗﺪﺭﺕ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮔﺮﺩﯾﺪ .
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﻌﺘﺪﺩ ﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﯾﺎ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﻓﺪﺭﺍﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ « ﮐﺸﻮﺭ» ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺯﯾﺮ ﯾﮏ ﭘﺮﭼﻢ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ . ﺭﻧﮕﻬﺎ ﻭ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﭘﺮﭼﻢ ﮐﻨﻮﻧﯽ
ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﯿﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﺳﺖ .
ﺍﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ( ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ) ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۲۱ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﺑﺪﻭﻥ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰﯼ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺪﯾﺪ
ﺳﭙﺮﺩ . ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍ ﻭ ﺳﻔﺮﺍﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺍﺯ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ
ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺣﺮﻓﻪﺍﯼ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ( ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ) ﻧﯿﺰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ.
ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ
ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ
ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ
ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﺗﺒﺎﺭ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺷﺨﺼﯽ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ
ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺍﻭ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺷﺎﻫﻘﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮﺯﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ . ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ
ﺑﺎﺭﻓﺮﻭﺵ ( ﺑﺎﺑﻞ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ) ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮﺩ. ﺍﯾﻨﺎﻥ ﺷﯿﻌﻪ
ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮﺩﻧﺪ . ﻧﺪﺭﻗﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻦ ﻓﺘﺢ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﻗﯿﺐ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺑﯿﻊ ﻃﻮﺱ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻌﯽ ﻭ ﺗﻼﺵ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ
ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ .
ﺭﯾﺸﻪﻫﺎﯼ ﻗﺪﺭﺕﯾﺎﺑﯽ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺍﺻﻠﯽ : ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﻗﺪﺭﺕ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﯼ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﺩﺩ؛ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺪﻟﯿﻞ
ﮐﻤﮏﻫﺎﯼ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺻﻔﻮﯼ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩﻧﺪ، ﻗﺪﺭﺕ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺘﻪﺍﯼ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺷﺖ ﮔﺮﮔﺎﻥ
ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ . ﻧﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻗﺘﻞ ﭘﺪﺭ ۱۲ ﺳﺎﻝ
ﺑﯿﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﯾﻮﺧﺎﺭﯼﺑﺎﺵﺍ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺑﺎﻻﺩﺳﺖ ﺭﻭﺩ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺷﮑﺎﻑ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﯿﺎﻥ
ﻃﻮﺍﯾﻒ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﻧﺎﺁﺭﺍﻣﯽﻫﺎﯼ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﺷﺎﻗﻪﺑﺎﺵﻫﺎ ﺯﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮔﺮﺩﻧﺪ .
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﯽ
ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ۶ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ ﮔﺮﺩﯾﺪ؛ ﺁﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺷﺎﻫﺮﺥ ﻋﻠﯽ ﺭﻏﻢ ﻣﯿﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺍﺵ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻼﺵ ﻣﯽﮐﺮﺩ. ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻨﮓ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﯾﻮﺧﺎﺭﯼ ﺑﺎﺵﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪ ﻭ
ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻗﺸﻮﻥ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺑﺎﺷﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﻃﺮﺡ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺑﺴﺖ . ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎﺭﯼ ﺣﺎﮐﻢ
ﻃﺒﺲ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﮐﻨﺎﺭ ﺷﺪﻭ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﯿﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮔﺸﺖ . ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ
ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻦ ﯾﺎﺯﺩﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﺟﺬﺍﺑﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺍﺟﮕﺎﻥ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﯼ ﻋﺎﺩﻟﺸﺎﻩ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺸﻬﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻌﺎﺷﻘﻪ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮ ﻭ ﯾﮑﯽ
ﺍﺯ ﻫﻤﺴﺮﺍﻥ ﻭﯼ ﺩﯾﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﻋﺎﺩﻟﺸﺎﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﻧﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ( ﺑﺮﻭﺍﯾﺘﯽ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ ﻧﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ) ﺍﺧﺘﻪ ﮔﺮﺩﯾﺪ.
ﮐﺮﯾﻢﺧﺎﻥ ﻭ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ
ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﻭ ﺑﺎﻧﻈﻢ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ . ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﺑﺎ ﻗﺠﺮﯼﻫﺎ
ﮔﺸﺖ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻣﯿﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ .
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ .
ﭘﺴﺮﺍﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻨﺨﺎﻥ ﺍﺳﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ
ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﺎﺭﯼ ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﭘﺪﺭﺷﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎﯼ ﭘﺎﺭﺗﯿﺰﺍﻧﯽ ﺯﺩﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺍﯾﻦﻫﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻭﯾﮋﻩ
ﻧﺒﻮﺩ ﺗﺎ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺧﺮﺍﺝ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﻗﺖ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﺸﺖ . ﻫﻤﯿﻦ ﺍﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻧﺰﻧﺪ ﻭ
ﺍﻭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺩﺳﺘﮕﯿﺮ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﺍﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﯿﭻ
ﮐﺲ ﺑﺮﺍﯼ ﯾﮏ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺭﺯﺷﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺗﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻣﺮ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺫﺧﯿﺮﻩ ﺁﺧﺮﺕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺒﯽ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ .
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﺩ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﻮﺭﺧﯿﻦ ( ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ) ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻥ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﯿﮑﺮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﯿﺮﺍﻥ ﻭﯾﺴﻪ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﯿﻨﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﻭﯼ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻣﯿﮑﺮﺩ .
ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮﺯ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﺎﻏﯽ ﮔﺮﯼ ﺯﺩ . ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ
ﮐﺮﯾﻤﺨﺎﻥ ﻣﻮﺍﺧﺬﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺑﯿﻢ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﯾﺶ ﺩﺭ ﺣﺮﻡ ﺣﻀﺮﺕ ﺷﺎﻫﭽﺮﺍﻍ ﺑﺴﺖ ﻧﺸﺴﺖ ﻭﻟﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺳﺎﻃﺖ ﺍﻃﺮﺍﻓﯿﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ
ﻋﻔﻮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ.
ﺑﻨﯿﺎﻥ ﻧﻬﺎﺩﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ
ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ۱۳ ﺻﻔﺮ ﺳﺎﻝ ۱۱۹۳ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ( ﺭﻭﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ )، ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻍﻫﺎﯼ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ
ﺑﻮﺩ، ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﻋﻤﻪﺍﺵ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺷﺎﻩ ﺯﻧﺪ ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎﺧﺖ، ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺭﺍﻣﯿﻦ ﻣﺪﻋﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮ
ﺍﯾﺮﺍﻥ ﮔﺸﺖ . ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺎﺭﯼ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺮﺍﻥ ﺍﺷﺎﻗﻪﺑﺎﺵ، ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﯼ ﺯﻧﺪﯾﻪ ﻭ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﻃﺮﺍﺣﯽ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻭﻻﯾﺎﺕ
ﮔﺮﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﮔﯿﻼﻥ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ . ﻭﯼ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ
ﺣﺘﯽ ﯾﮑﺒﺎﺭ ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﻣﺮﮒ ﺭﻓﺖ ﻭﻟﯽ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﭘﯽ ﻧﺠﺎﺕ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺭﯼ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺗﺎﺝ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺯﺭﮔﺮﺍﻥ ﺳﺎﺭﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮔﺸﺖ
ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺎﺭﯼ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺟﺸﻦ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻭﯼ ﺑﺎ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺕ ﺑﺮﮔﺬﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮ
ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻭ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺩﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ. ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﯼ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ . ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ
ﻗﻮﻝ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺂﺛﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ( ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺯﺍﻕ ﺩﻧﺒﻠﯽ) ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺍﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺯﺍﻧﯿﺪ. ﺍﯾﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ
ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻋﻤﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﻣﺪﻋﯿﺎﻥ ﭼﯿﺮﻩ ﮔﺸﺖ ﻭﻟﯽ ﻋﻤﺮ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﺯﮐﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﮐﻮﻧﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ
ﺯﻧﺪﯾﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺳﺘﯿﺰ ﻣﺒﺎﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭﻟﯽ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻟﻄﻒ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﺎﺭﯼ ﺣﺎﺝ ﺍﯾﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﺎﻥ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺷﯿﺮﺍﺯﯼ ﺑﺮ
ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ . ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎﻩ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺗﻠﺨﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺖ، ﺍﺯ ﯾﺎﺩ ﻧﻤﯽﺑﺮﺩ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۱۵
ﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ - ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺠﺎﻉ ﺍﻣﺎ ﺑﯽﺗﺠﺮﺑﻪ - ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻭ ﮔﺮﯾﺰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺍﯾﻦ ﻧﺒﺮﺩﻫﺎ، ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺑﺎﺧﺎﻥ
ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻤﯿﺮﻡ ﻭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۲۰۸ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ
ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺍﻣﺎ ﻭﺯﯾﺮ ﻭﯼ ﺣﺎﺝ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﺎﻥ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺑﻮﯼ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ
ﺷﺪ ..
ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﮐﺮﻣﺎﻥ
ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ﻗﺸﻮﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﮔﺸﺖ . ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻋﻘﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺸﻮﻥ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ
ﺳﺮﻣﺎﯼ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺩﻭﺍﻡ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺁﻥ ﺩﯾﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺍﺑﺮﻭﺝ ﮐﺮﻣﺎﻥ
ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻌﺮ ﻣﯽﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﻓﺤﺶﻫﺎﯼ ﺭﮐﯿﮑﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻗﺠﺮ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﯽﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽﺩﺍﺩﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﻓﺤﺶﻫﺎ ﺧﺎﻥ
ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺗﺮ ﮐﺮﺩ . ﻭﯼ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺍﺯ ﺑﺒﺮﻭﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﻨﺪ، ﺣﻤﻠﻪ
ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺑﺎﺭ ﻗﺒﻞ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ
ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎﻥ ﺭﻭﯼ ﺩﺍﺩ، ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﮐﻮﻫﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺯ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﭘﯿﺶ ﺭﻭﯼ ﻭﯼ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ. ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﻭﯼ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﺍﻥ
ﺷﻬﺮ ﮐﻮﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﻔﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺷﺪ. (ﺳﺮ ﭘﺮﺳﯽ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﺍﯾﻦ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﺎﺩﻫﺰﺍﺭ ﺟﻔﺖ
ﻣﯿﺨﻮﺍﻧﺪ ) ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﺁﺯﺍﺩ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺭﺍ ﺭﻗﻢ ﺯﺩ . ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﺑﺮﺩﻩ
ﺷﺪ ﻭ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ .
ﺍﻣﺎ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻢ ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻗﺼﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﯽ ﺑﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻢ ﺩﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﯾﻦ ﺑﻪ
ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﻋﺬﺍﺏ ﺩﺍﺩ . ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯼ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺮ
ﻃﻨﺎﺏ ﻭ ﺳﺮ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺒﯽ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﻭﯼ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻭ ﻣﺎﺳﻪﻫﺎﯼ ﺩﺍﻍ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻭﻋﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻋﻤﻠﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻭﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﺯﯾﺪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﻓﻦ
ﮐﺮﺩﻧﺪ .
ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ
ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻨﻮﺏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻘﺮ ﺣﮑﻢ ﺭﺍﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﻬﺎﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻭﯼ ﻫﻨﻮﺯ ﺳﺎﺭﯼ ﺑﻮﺩ؛ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﯼ
ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﯽ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻮﺷﯿﺪ ﻭ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﮑﺎﻥ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻭﯼ ﮐﻠﯿﻤﯿﺎﻥ ﻣﻘﯿﻢ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻨﺸﻪ ﻭ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ
ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺁﺳﻮﺩﮔﯽ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎﯼ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮﺑﺪﮐﺪﻩ ﻭ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﺯﺭﺗﺸﺘﯿﺎﻥ . ﭘﺎﯾﮕﺎﻩ
ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﻮﯼ ﺩﺭ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺭﻭﺩ ﮐﻦ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﯼ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺩﻭﻻﺏ ﺭﺍ ﻣﺮﻣﺖ ﮐﺮﺩ
ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻋﺎﺯﻡ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﺣﺎﮐﻤﺎﻥ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎﺯﺩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ ﺧﺎﻥ ﺟﻮﺍﻧﺸﯿﺮ
ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮﺷﯽ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺭﻓﺖ . ﻫﺮﺍﮐﻠﯿﻮﺱ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ
ﮔﺮﯾﺨﺖ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩﻥ ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺎﺭﺩﯾﮕﺮ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻭﯼ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﻭﺯ
ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺳﺖ ﺯﺩﻧﺪ . ﺗﻤﺎﻡ ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎﯼ ﺷﻬﺮ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﯿﻮﻥ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺩﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺁﻏﺎ
ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﺣﺘﯽ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ . ﺍﯾﻨﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﻮﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ
ﺟﻨﺴﯽ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺮﺩﮔﯽ ﺑﻪ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ .
ﺭﻭﯾﮑﺮﺩ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻭﺭﺍﯼ ﻧﻬﺮ ﻭ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﯼ ﺍﻓﺸﺎﺭﯾﺎﻥ
ﺑﻌﺪ ﺍﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪ ﻭ ﺷﺎﻫﺮﺥ ، ﭘﺴﺮ ﻧﺎﺩﺭ ﺭﺍ ﮐﻪ ﮐﻮﺭ ﻭ ﭘﯿﺮ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﯾﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﮐﺸﺘﻦ
ﻓﺘﺤﻌﻠﯽﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﮕﯿﺮﺩ . ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻓﺸﺎﯼ ﻣﺤﻞ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻭﯼ ﺩﺭ ﺯﯾﺮ
ﺍﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﺟﺎﻥ ﺳﭙﺮﺩ . ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﻒ ﻣﺤﻞ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺕ ﻧﺎﺩﺭ، ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﻭﯼ ﺳﻔﺮﻩ ﮔﺴﺘﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺷﺪﺕ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻃﻼ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ،
ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﻏﻠﺘﯿﺪ . ﻭ ﺳﭙﺲ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺭﺍ ﻗﺼﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺱﻫﺎ ﺩﯾﮕﺮ ﺧﻄﺮﯼ ﻧﯿﺴﺖ . ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﮐﻤﺎﻥ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ
ﺭﻭﺱ ﺁﻥ ﺩﯾﺎﺭ ﺭﺍ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﺮﻭ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﺯﺑﮑﺎﻥ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺍﻟﺤﻤﺎﯾﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ
ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺩﯾﺎﺭ ﺑﺎ ﻭﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﺯﺍﺭﯼ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻭﯼ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﺎﺩﺭﻗﻠﯽ
ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺎ ﮐﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭﻟﯽ ﻧﺎﺩﺭﻗﻠﯽ ﺩﺭ ﮐﻮﻩﻫﺎﯼ ﻫﯿﻤﺎﻟﯿﺎ ﺩﺭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻣﮑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻐﯿﯿﺮ
ﻣﯽﺩﺍﺩ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﺯ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻭﯼ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻠﺦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ۵۰۰ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﮑﻪ ﻃﻼ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ؛ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ
ﺧﺎﻥ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻫﺪﻑ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻭ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕﺗﺮﯾﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ
ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺭﯼ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺯﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎﻩ ﻏﺎﺯﯼ (ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺍﺛﺮﯼ
ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ) ، ﮔﻨﺠﯿﻨﻪﻫﺎﯼ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭﯾﻪ - ﮐﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ
ﻭ ﻧﻮﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﻭ ﺷﺪ - ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮐﺮﺩ.
ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺑﺎﻍ ﻭ ﺑﺪﺭﻭﺩ ﺯﻧﺪﮔﯽ
ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻪ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ . ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺁﻧﺎﻥ ﻋﺎﺯﻡ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺷﺪ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺗﺰﺍﺭ ﺭﻭﺱ
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻭ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻭﯼ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺩﺍﺩ . ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺎﺩﻣﺎﻥ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ
ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺷﻬﺮ ﺷﻮﺷﯽ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻭﯼ ﻧﯿﻔﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ . ﺷﻬﺮ ﺷﻮﺷﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ
ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﺑﺪﻭﻥ ﺧﻮﻥ ﺭﯾﺰﯼ ﺷﻮﺷﯽ ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺑﺎﻍ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ۳ ﺭﻭﺯ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﯽﮔﺬﺷﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ۲۱ ﺫﯼﺍﻟﺤﺠﻪ،
۱۲۱۱ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻬﺎﻭﻧﺪﯼ ﻭ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﮑﺮ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﺘﺒﺎﺕ
ﻋﺎﻟﯿﺎﺕ ﺑﺨﺎﮎ ﻣﯿﺴﭙﺮﺩﻧﺪ، ﻭﯼ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﺠﻒ ﺍﺷﺮﻑ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﻭﻝ ﺷﯿﻌﯿﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﭙﺎﺭﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻠﺖ ﻣﺮﮒ ﻭﯼ
ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﻧﻮﮐﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﯾﮏ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺟﺰﺋﯽ ﻗﻮﻝ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﻓﺮﺩﺍ ﺍﻋﺪﺍﻣﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺐ
ﺁﺯﺍﺩﺷﺎﻥ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻭﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻭﯼ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ .
ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ
ﻣﺮﺩﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﺮﻕ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ؛ ﺭﻣﺎﺗﯿﺲ؛ ﻓﺸﺎﺭ ﺧﻮﻥ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮﺩ ﻭ ﯾﮏ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۲۰۵ ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺏ
ﺳﮑﺘﻪ ﮐﺮﺩ ﻭﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺰ ﺩﮐﺘﺮﻫﺎ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻣﻮﺭﺩ ﻭﺑﺎ ﺧﻔﯿﻒ ﺩﺭ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ؛ ﺭﺳﻢ ﺟﻨﮓ ﺁﻭﺭﯼ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺪﺭ ﻭ
ﺭﺳﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺳﺮ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻭﯼ ﭘﺨﺶ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﯿﮑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﺣﺘﯽ ﺩﺭ ﺳﺘﯿﺰﻫﺎ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ
ﺷﺐ ﺁﺧﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ ﺍﺯ ﺷﺐ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺍﻧﺶ ﺑﻮﺩ.
ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻭ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ ﻭ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﺪ . ﻭﯼ ﻋﮑﺲ ﭼﻨﮕﯿﺰ
ﺧﺎﻥ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻋﮑﺲ ﺍﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﮔﻮﺭﮐﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﺩ ﻧﺼﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺷﻮﻣﯽ ﺭﺍ ﭘﺎﯾﻪ
ﺭﯾﺰﯼ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻃﻐﯿﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺑﯿﺮﺣﻤﺎﻧﻪ
ﮐﯿﻔﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ.
ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻣﺮﺩﯼ ﺭﺷﯿﺪ ﻭ ﻣﻘﺘﺪﺭ، ﺷﺠﺎﻉ ﻭ ﺳﯿﺎﺱ ﺑﻮﺩ . ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﯽ ﺭﺣﻢ ﻭ ﺑﯽ ﺍﻧﺼﺎﻑ، ﺧﻮﻧﺮﯾﺰ ﻭ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭ ﺑﻮﺩ . ﺩﺭ ﻃﻮﻝ
ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﺰﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺑﺮ ﻣﯽﺁﻣﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻧﻤﯽﺑﺮﺩ. ﭘﺸﺘﮑﺎﺭ ﻭ ﺟﺪﯾﺘﯽ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ. ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺧﺴﯿﺲ
ﻭ ﻣﺎﻝ ﺍﻧﺪﻭﺯ ﻣﯽﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﯾﯽ ﺑﯽﻫﻤﺘﺎ ﺑﻮﺩ.
ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﻭﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﻭﯼ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺩﻧﯿﺎ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﻭ ﺭﻭﺳﯽ ﺭﺍ
ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺁﻣﻮﺧﺖ؛ ﻭﯼ ﻓﺮﺩﯼ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻭ ﺧﺸﮏ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺭﻭﺣﺎﻧﯿﻮﻥ ﺩﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﯿﮑﺮﺩ . ﺷﺒﻬﺎ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ
ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺯﯾﺎﺩ ﻧﻤﺎﺯ ﺷﺒﺶ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﻋﻠﯽ ﺭﻏﻢ ﺍﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﯼ ﻭﯼ ﺯﻧﻬﺎﯾﯽ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺮﯾﻢ
ﺧﺎﻧﻢ ﻭ ﮔﻠﺒﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻮﺩ . ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻨﺞ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ؛ ﻭﯼ ﺩﺭ ۱۷ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﭘﺪﺭ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ
ﺷﯿﺮﺍﺯ ﺑﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩﯾﺖ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺑﻮﺩ .
ﺣﮑﺎﯾﺎﺗﯽ ﺍﺯ ﺑﯽﻋﺪﺍﻟﺘﯽﻫﺎﯼ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ
ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ
ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺷﻬﺮ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﺳﺮﺑﺎﺯﯼ ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎﺭ ﺟﺎﻥ ﻭﯼ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ
ﻭ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻣﺎﺟﺮﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﺎﺩ ﺧﺎﻥ ﺑﯿﺎﻭﺭﺩ . ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻧﯿﺰ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎﯼ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﯿﺎﻭﺭﻧﺪ .
ﮐﺸﻒ ﯾﮏ ﮐﻮﺩﺗﺎ
ﺭﻭﺯﯼ ﺍﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﯼ، ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﯽ ﺳﺎﻥ ﺑﺒﯿﻨﺪ ... ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ
ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺣﺎﺿﺮ، ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﮐﺮﺩ ... ﻭ ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺻﺤﺒﺖ ﺩﺍﺷﺖ ...
ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺭﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺭﻧﮓ ﭘﺮﯾﺪﮔﯽ ﻣﺮﺩﻩ ﻭﺍﺭ ﺳﯿﻤﺎﯾﺶ ﻣﻮﯾّﺪ ﺍﻇﻬﺎﺭﺵ ﺑﻮﺩ . ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻭﺯﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮﺩﻥ
ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺑﺮﮔﻤﺎﺷﺖ ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻪ ﺣﺎﻝ ﺳﺎﻥ ﺩﯾﺪﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ .
ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺩﺍﺩ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﻭ ﻧﺰﺩﯾﮑﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺍﺗﺎﻕ ﻫﺎﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺮﻩ ﭼﻮﺧﺎﻫﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻭ
ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎ ﻭﯼ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮﺩ ... ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﻓﺴﺮﺍﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺎﺯﺟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺗﺎﻻﺭ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﯾﻮﺍﻧﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎﻭﺭ ﻣﻨﺘﻈﺮ
ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎﯼ ﻋﻤﻮﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ. ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺯﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ : ﺍﻓﺴﺮﯼ ﮐﻪ ﺯﯾﺮ ﮔﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺭﻓﯿﻘﺎﻥ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺩﺍﺭﺩ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﮑﺸﺪ ...ﻣﻦ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺯﺟﻮﯾﯽ ﺩﻗﯿﻖ ﮐﺮﺩﻡ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﺎ ﺍﻓﺴﺮ ﻣﺘﻬﻢ
ﺩﺷﻤﻨﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﭘﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ... ﺣﺎﻻ ﭘﺴﺮ ﺟﺎﻥ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺧﻮﺍﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ ﺑﮕﻮ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪﻩ
ﺗﻮ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮﺩ؟ ﺟﻮﺍﻧﮏ ﺑﺎ ﺷﻮﺭ ﺳﺎﺩﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪﺍﯼ ﮔﻔﺖ : ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻔﺘﺮﯼ ﺭﺍ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮐﺴﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﻬﺘﺎﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺩﺍﺩ.
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ : ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮ ﺩﺳﺘﻮﺭﯼ ﻣﯽ ﺩﺍﺩﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻌﻘﻮﻝ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺎﻥ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ . ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﻭ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻦ ﺑﺎﺵ ...
ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺎﻻﺭﯼ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ . ﻭﯼ ﭼﯿﺰﯼ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﻭﺣﺸﺖ ﺧﻮﻥ ﺩﺭ ﺭﮔﻬﺎﯾﺶ ﺑﻨﺪ
ﺁﻣﺪ ...ﻧﻌﺶ ﭼﻨﺪ ﺍﻓﺴﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﯾﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﯿﺎﻥ، ﻣﻔﺘﺮﯼ، ﻣﺘﻬﻢ ﻭ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮔﻮﺍﻩ ﺑﺎﺯﭘﺮﺳﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺑﺎﺯﺷﻨﺎﺧﺖ .
ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺩﭼﺎﺭ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺪﻡ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﺭﺍ ﺭﻭﯾﺎﺭﻭﯼ ﮐﺮﺩﻡ. ﺭﻭﯼ ﺍﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺤﺚ ﺷﻮﺩ، ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ
ﺍﻃﺮﺍﻓﯿﺎﻥ ﺷﺎﻩ ... ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺷﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺸﺎﻥ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ... ﻣﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﮐﺮﺩﻡ
ﭼﺎﺭﻩﺍﯼ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ، ﭘﺎﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﺸﺎﻧﯿﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪ !!!
ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ
( ۱۷۷۱ - ۱۸۳۴ ) ﺩﻭﻣﯿﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ۱۷۹۷ ﺗﺎ ۱۸۳۴ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﯾﯽ ﮐﺮﺩ. ﻭﯼ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺣﺴﯿﻦﻗﻠﯽﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ
ﺟﻮﺍﻧﺘﺮ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻋﻤﻮﯾﺶ، ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ . ﻟﻘﺐ ﺍﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ
ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮﺩ ( ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ 25 ﺳﺎﻝ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻗﺮﻥ ﻣﯽﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ. )
ﻧﺎﻡ ﺍﺻﻠﯽ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ،ﺧﺎﻥ ﺑﺎﺑﺎ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﯼ ﻧﺎﻡ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﻧﯿﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩ
ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ .ﺟﻨﮓﻫﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﻬﺎﯼ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﺯ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ. ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ
ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﻧﺪ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﻩ ﺷﺪﻥ ﺧﺎﮎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺍﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ .ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺍﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﻻﻭﺭﯼ
ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ. ﻭﻟﯽ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻣﺮﺩ؛ﭘﺲ ﭘﺴﺮ ﺍﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﺑﺮﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ .
ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ۱۵۸ ﻫﻤﺴﺮ ﻭ ۲۶۰ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ
ﻧﻮﻩٔ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺑﻮﺩ .ﻭﯼ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ .ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﯽ ﺑﺮﺍﯼ
ﻣﻬﺮ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮔﺶ ﭘﺴﺮﺵ ﺭﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ . ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﮔﻤﻨﺎﻡ ﻭ ﮐﻢ ﺍﻫﻤﯿﺘﯽ ﺍﺳﺖ .
ﭘﯿﺶ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﻭ ﺭﺥ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ
ﻧﺸﺴﺖ. ﻣﻬﺪ ﻋﻠﯿﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﭘﺴﺮﺵ ﺑﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ .
ﻣﺮﮒ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼ ﻧﻘﺮﺱ ﺑﻮﺩ .
ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦﺷﺎﻩ
ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺷﺎﻩ ﺷﻬﯿﺪ ، ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ .
ﻭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1247 ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﺪﻧﯿﺎ ﺁﻣﺪ . ﻣﺎﺩﺭ ﺍﻭ ﻣﻬﺪ ﻋﻠﯿﺎ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ. ﺧﺒﺮ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﭘﺪﺭﺵ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۴۹
ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮﺩ ﺷﻨﯿﺪ، ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﯾﺎﺭﯼ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻃﺎﻭﻭﺱ ﻧﺸﺴﺖ . ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺎﺯﭘﺲﮔﯿﺮﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ
ﺷﺮﻗﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ، ﺑﻪﻭﯾﮋﻩ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮﺩ ﻭﻟﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻭﺍﭘﺲﻧﺸﯿﻨﯽ
ﺷﺪ .
ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ 1873 ﻣﯿﻼﺩﯼ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺳﻔﺮ ﮐﺮﺩ. ﺍﻭ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﮐﺮﺩ . ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ
ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﻭﺳﺖ .
ﺩﺭ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1313 ﻗﻤﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺭﺿﺎﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺣﺮﻡ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﯿﻢ ﺗﺮﻭﺭ ﺷﺪ .
ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ
ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ .
ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﭘﺪﺭﺵ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﺑﻮﺩﻥ،ﺷﺎﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ .
ﺍﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﺑﺎ ﻭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻫﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺭﻓﺖ. ﺩﺭ ﺟﺮﯾﺎﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﺮﺧﻼﻑ
ﮐﻮﺷﺶﻫﺎﯼ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ﻩﺍﯾﺶ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻋﻠﯽ ﺍﺻﻐﺮﺧﺎﻥ ﺍﻣﯿﻦ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ( ﺍﺗﺎﺑﮏ ﺍﻋﻈﻢ ) ﻭ ﻋﯿﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ، ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ
ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﮐﺮﺩ .
ﺍﻭ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎﯼ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ .ﻭﯼ ﻓﺮﺩﯼ ﺑﯿﻤﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﯿﻦ ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ
ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺩ .
ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ
ﺷﺸﻤﯿﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ 1285 ﻫﺠﺮﯼ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪﯼ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺳﯿﺪ . ﺍﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ .
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﭘﺪﺭﺵ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ . ﺍﯾﻦ ﺭﻭﯾﺪﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﺧُﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﮕﯽ ﯾﺎ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺻﻐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ
ﺧﻮﻧﺮﯾﺰﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻫﻢ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﯾﻦ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﮕﯽ ﺍﺵ ﺑﺎﺧﺖ .
ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺗﻮﭖ ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﯼ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﯼ ﭘﺴﺮﺵ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻨﯿﻦ ﮐﻮﺩﮐﯽ ﺑﻪ
ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪ .
پایان رمانتون رو اینجا اعلام کنین
http://forum.iranroman.com/showthread.php?tid=129070&pid=782078#pid782078
http://forum.iranroman.com/showthread.php?tid=129070&pid=782078#pid782078
