۲۰-۱۱-۹۵، ۰۷:۰۲ ب.ظ
بختک ها
![[عکس: 39923140872202517249_279310_719.jpg]](http://up.vbiran.ir/uploads/39923140872202517249_279310_719.jpg)
بَختَک حالت اختناق و سنگینی است که گاهی در خواب به انسان دست می دهد، رؤیای وحشتناک توأم با احساس خفقان و سنگینی بدن که انسان را از خواب می پراند. خفتک، خفتو، برفنجک، درفنجک و فرنجک و فدرنجک و برغفج و برخفج و خفج و فرهانج و کرنجو ، سکاچه و تپتپو هم گفته شده به عربی کابوس می گویند.
عوام احساس سنگینی را که گاه اوقات به شخصی که خوابیده دست می دهد به وسیله آن توجیه می کنند. پدیده پزشکی فلج خواب در واقع همان بختک است.
افسانه ها و باور عامیانه
بَختَک در افسانه ها و باور عامیانه ایرانی نام موجودی تخیلی است که شبها قصد خفه کردن افراد در خواب را دارد. برخی منابع نیز بختک را با کابوس هم معنی دانسته اند. البته بختک با کابوس هم معنا نیست، بختک موجودی نامریی است که شب هنگام بر بدن انسان چیره می شود و تمام بدن را در اختیار گرفته و قفل می کند، درین حالت انسان فقط نظاره گر ناتوانی خود است. ترسی بدون دلیل وجود انسان را در بر می گیرد و انسان توان کوچک ترین واکنشی نسبت به این ترس ندارد. در برخی باورهای قدیمی معتقدند که بختک روی سینه افراد می نشیند و تمام وجود انها را فلج می کند. شاید ترس انسان گرفتار از این موجود نیز بدلیل این است که حضور انرا بر روی خود احساس می کند ولی نمی تواند انرا ببیند. برخی دیگر بر این باورند که بختک در درون انسان رخنه می کند و بدن را در اختیار می گیرد. اصطلاح «بختک روی زندگیش افتاده» نیز ازین جا وارد ادبیات فارسی شده است.
بختک یا فرنجک، به عقیده عوام، کنیز اسکندر بود. هنگامی که کلاغ به مشک محتوی آب حیات که اسکندر با خود از ظلمات آورده بود منقار زد و آن را دزید و آب حیات بر زمین ریخت، این کنیز بی درنگ مشتی از آن آب را برداشته نوشید و اسکندر که سخت خشمگین شده بود به ضرب شمشیر بینی او را بینداخت، و فرنجک از گِل، و به قولی از خمیر، بینی ئی برای خود ساخت. فرنجک که به سبب نوشیدن آن آب عمر جاودانه یافته است چون کسی را به پشت خفته ببیند بر سینه او می جهد. اگر در آن حال خفته بیدار شده چنگ در بینی او اندازد فرنجک از بیم آن که بینیش کنده شود گنجی از گنجهای اسکندر را که می شناسد رشوت خواهد داد تا دست از بینیش بردارد. بختک که به سبب همین افسانه بینی گلی، دماغ گلی و خمیری نیز خوانده می شود به عقیده عوام در تاریکی و بخصوص زیر درخت ها و در جنگل ها و باغ ها می گردد. ظاهرأ این اعتقاد از ناآگاهی عوام به گاز کربنیکی که شب*ها از گیاهان متصاعد می شود و کسی را که در جنگل یا در زیر درخت خفته باشد به خفقان می افکند ناشی شده است.برخی افراد معتقدند، در صورتی که بتوان گلو یا دماغ بختک را گرفت، می توان هر آرزویی کرد تا بختک آن را برآورده کند.
سازوکار علمی ایجاد پدیده
در طی خواب در مرحلهٔ حرکات سریع چشم (rem)، یعنی مرحله ای که فرد خواب (رویا) می بیند، مغز انتقال پیام های عصبی به سوی عضلات اسکلتی (به استثنای عضله دیافراگم و عضلات چشم) را متوقف می سازد، تا انسان رویاهای خود را برون ریزی نکند (یعنی مثلا وقتی در خواب می بیند می دوید، از رختخواب بلند نشوید و شروع به دویدن نکنید).
هنگامی که شما قصد دارید از خواب بیدار شوید، مغز مجدداً کنترل عضلات را به دست می گیرد. اما گاهی اوقات، قبل از اینکه مغز کنترل عضلات اسکلتی را به دست گیرد و عضلات از حالت فلج بودن خارج گردن د، انسان هوشیاری خود را باز می یابید که نتیجهٔ آن احساس ترس آور فلج بودن بدن خواهد بود.
نقطهٔ مقابل این عارضه زمانی است که برخی افراد هنگام دیدن رویا، دست ها و پاها ی خود را تکان می دهند و یا در موارد شدید تر دچار خوابگردی (راه رفتن در حین خواب) می شوند.
عوام احساس سنگینی را که گاه اوقات به شخصی که خوابیده دست می دهد به وسیله آن توجیه می کنند. پدیده پزشکی فلج خواب در واقع همان بختک است.
افسانه ها و باور عامیانه
بَختَک در افسانه ها و باور عامیانه ایرانی نام موجودی تخیلی است که شبها قصد خفه کردن افراد در خواب را دارد. برخی منابع نیز بختک را با کابوس هم معنی دانسته اند. البته بختک با کابوس هم معنا نیست، بختک موجودی نامریی است که شب هنگام بر بدن انسان چیره می شود و تمام بدن را در اختیار گرفته و قفل می کند، درین حالت انسان فقط نظاره گر ناتوانی خود است. ترسی بدون دلیل وجود انسان را در بر می گیرد و انسان توان کوچک ترین واکنشی نسبت به این ترس ندارد. در برخی باورهای قدیمی معتقدند که بختک روی سینه افراد می نشیند و تمام وجود انها را فلج می کند. شاید ترس انسان گرفتار از این موجود نیز بدلیل این است که حضور انرا بر روی خود احساس می کند ولی نمی تواند انرا ببیند. برخی دیگر بر این باورند که بختک در درون انسان رخنه می کند و بدن را در اختیار می گیرد. اصطلاح «بختک روی زندگیش افتاده» نیز ازین جا وارد ادبیات فارسی شده است.
بختک یا فرنجک، به عقیده عوام، کنیز اسکندر بود. هنگامی که کلاغ به مشک محتوی آب حیات که اسکندر با خود از ظلمات آورده بود منقار زد و آن را دزید و آب حیات بر زمین ریخت، این کنیز بی درنگ مشتی از آن آب را برداشته نوشید و اسکندر که سخت خشمگین شده بود به ضرب شمشیر بینی او را بینداخت، و فرنجک از گِل، و به قولی از خمیر، بینی ئی برای خود ساخت. فرنجک که به سبب نوشیدن آن آب عمر جاودانه یافته است چون کسی را به پشت خفته ببیند بر سینه او می جهد. اگر در آن حال خفته بیدار شده چنگ در بینی او اندازد فرنجک از بیم آن که بینیش کنده شود گنجی از گنجهای اسکندر را که می شناسد رشوت خواهد داد تا دست از بینیش بردارد. بختک که به سبب همین افسانه بینی گلی، دماغ گلی و خمیری نیز خوانده می شود به عقیده عوام در تاریکی و بخصوص زیر درخت ها و در جنگل ها و باغ ها می گردد. ظاهرأ این اعتقاد از ناآگاهی عوام به گاز کربنیکی که شب*ها از گیاهان متصاعد می شود و کسی را که در جنگل یا در زیر درخت خفته باشد به خفقان می افکند ناشی شده است.برخی افراد معتقدند، در صورتی که بتوان گلو یا دماغ بختک را گرفت، می توان هر آرزویی کرد تا بختک آن را برآورده کند.
سازوکار علمی ایجاد پدیده
در طی خواب در مرحلهٔ حرکات سریع چشم (rem)، یعنی مرحله ای که فرد خواب (رویا) می بیند، مغز انتقال پیام های عصبی به سوی عضلات اسکلتی (به استثنای عضله دیافراگم و عضلات چشم) را متوقف می سازد، تا انسان رویاهای خود را برون ریزی نکند (یعنی مثلا وقتی در خواب می بیند می دوید، از رختخواب بلند نشوید و شروع به دویدن نکنید).
هنگامی که شما قصد دارید از خواب بیدار شوید، مغز مجدداً کنترل عضلات را به دست می گیرد. اما گاهی اوقات، قبل از اینکه مغز کنترل عضلات اسکلتی را به دست گیرد و عضلات از حالت فلج بودن خارج گردن د، انسان هوشیاری خود را باز می یابید که نتیجهٔ آن احساس ترس آور فلج بودن بدن خواهد بود.
نقطهٔ مقابل این عارضه زمانی است که برخی افراد هنگام دیدن رویا، دست ها و پاها ی خود را تکان می دهند و یا در موارد شدید تر دچار خوابگردی (راه رفتن در حین خواب) می شوند.
رمز شب ...!
دوست دارم هایت هست
این را که بگویی
خوابم می برد
![[عکس: 17376140872216036079_1329324317.jpg]](http://up.vbiran.ir/uploads/17376140872216036079_1329324317.jpg)