سیـ ـگار؛ تهدیدی که جدی گرفته نمی شود

[ملکه برفی]

‌

هفته نامه سلامت - ترجمه مریم سادات کاظمی: دخانیات عامل مرگ و میر نزدیک به 6 میلیون نفر در سال است که پیش بینی می شود تا سال 2030 به بیش از 8 میلیون نفر برسد. همچنین تهدیدی جدی برای همه صرف نظر از جنس، سن، نژاد، فرهنگ و آموزش است و باعث رنج، بیماری، مرگ، سست شدن بنیاد خانواده و تضعیف اقتصاد ملی می شود.

دخانیات هزینه هنگفتی بر اقتصاد جوامع دارد زیرا با درمان های گران و کاهش باروری همراه است. از طرفی، زمینه ساز نابرابری خدمات سلامت و فقر می شود زیرا افراد با درآمد پایین، امکانات آموزشی، بهداشتی و تغذیه پایین تری خواهند داشت چنان که حدود 80 درصد مرگ و میر زودهنگام ناشی از عوارض توتون و تنباکو مربوط به کشورهای ضعیف است.

سازمان بهداشت جهانی از همه کشورها خواسته نسبت به اولویت ها و تسریع تلاش های مقابله با دخانیات در چارچوب اقدامات برنامه توسعه پایدار 2030 تلاش کنند. اهداف این طرح کاهش یک سوم مرگ و میر زودهنگام ناشی از بیماری های غیرواگیر در دنیا، به خصوص ناراحتی های قلبی – عروقی، سرطان و عفونت ریوی مزمن است.

همه کشورها می توانند با اعمال سیاست های دقیق مقابله با دخانیات علاوه بر حفظ سلامت شهروندان در برابر آسیب های استعمال دخانیات، پیامدهای اقتصادی این مسئله را نیز کاهش دهند. سیاست های ضد دخانیات موجب کاهش پیامدهای محیطی منفی بر طبیعت، فرهنگ، زیرساخت ها، تجارت و البته کاهش آمار استعمال دخانیات می شود. چنین سیاست هایی در رفع چرخه باطل فقر، حذف گرسنگی، تامین کشاورزی پایدار و رشد اقتصادی و مقابله با تغییرات جوی موثر است. افزایش مالیات بر توتون و تنباکو همچنین می تواند به تامین مالی بهداشت جهانی و دیگر برنامه های دولت کمک کند.

 

سیاست های مقابله با سیـ ـگار در ایرلند

سیـ ـگار و زندگی کردن در ایرلند چندان با هم سازگار نیست! ایرلند نخستین کشوری است که مقرراتی برای مقابله با سیـ ـگار کشیدن غیرفعال اعمال کرد. در 29 ماه مارس 2004 قانونی در این کشور وضع شد که سیـ ـگار کشیدن را در همه اماکن از جمله اداره ها و کارگاه های بسته اعم از رستوران، کافه، ساختمان های عمومی و اداره های دولتی، همچنین در وسایل نقلیه عمومی ممنوع می کرد. هدف از این طرح که نخستین بار در اتحادیه اروپا اجرا شد، محافظت کارکنان از خطرات دود سیـ ـگار دیگران بود. این اقدام دولت ایرلند توجه رسانه های خارجی را جلب و دیگر کشورها را تشویق به اجرای چنین قوانینی کرد.

پس از ایرلند، نروژ در همان سال و ایتالیا و سوئد در سال بعد چنین قوانینی وضع کردند تا جایی که امروزه در نیمی از کشورهای اروپایی قانون ممنوعیت سیـ ـگار کشیدن در اماکن عمومی اجرا می شود.

البته از سال 1970 دولت ایرلند مجموعه ای از اقدامات سختگیرانه را در مورد منع تبلیغ سیـ ـگار در رادیو، تلویزیون و رسانه های مکتوب تصویب کرد. همچنین مالیات های سنگینی بر سیـ ـگار و دیگر دخانیات وضع شد چنان که سیـ ـگار و توتون در این کشور بسیار گران است. ممنوعیت تنها راهکار در این کشور نیست، بلکه برنامه های آموزشی نیز از طرف وزیر بهداشت ایرلند برای افرادی که مایل به ترک سیـ ـگار هستند، اجرا می شود. در سال 1994، توافقی میان دولت ایرلند با گروه های اجتماعی مبنی بر ممنوعیت اختیاری سیـ ـگار کشیدن در اماکن شغلی انجام گرفت. تا پیش از سال 1975 حدود نیمی از مردم این کشور سیـ ـگار می کشیدند اما با اعمال این مقررات این آمار در سال 1996 به 33 درصد و در سال 2002 به 27 درصد تقلیل یافت.

از آنجا که به رغم این اقدامات هنوز هم شمار مبتلایان به بیماری های مرتبط با سیـ ـگار زیاد بود، کمیته مشترک سلامت و کودک در پارلمان این کشور، برنامه ای جامع مبتنی بر تغییر نگرش افراد نسبت به دخانیات و اجرای دقیق تر قوانین، محافظت هر شهروند از دود سیـ ـگار دیگران، محافظت و حمایت از افراد مایل به ترک سیـ ـگار و اعمال مقررات سختگیرانه تر نسبت به کارخانه های تولید سیـ ـگار تصویب کرد.

یکی از مهم ترین دلایل موفقیت این طرح ها را می توان اجرای دقیق و فوری قوانین دانست، به طوری که تخلف مدیران رستوران ها و ... نه تنها منجر به لغو مجوز فعالیت آنها می شد، بلکه پرداخت جریمه ای 3 هزار یورویی را نیز در پی داشت. گرچه اوایل اجرای طرح برخی معتقد بودند نتیجه مثبتی ندارد اما درخواست سیـ ـگار در رستوران ها و کافه ها به تدریج جای خود را به استقبال از خرید غذا و میان وعده داد. یک سال پس از آن حدود 93 درصد از مردم ایرلند رضایت خود را از طرح اعلام کردند که 80 درصد آنها سیـ ـگاری ها بودند و 96 درصد نیز معتقد بودند قانون ضد سیـ ـگار یک موفقیت بزرگ است.

سیـ ـگار بی نام و نشان در استرالیا!

استرالیا، نخستین کشور دنیاست که لوگو، برند و تصاویر تبلیغی روی پاکت های سیـ ـگار در آن ممنوع است و سازمان بهداشت جهانی دیگر کشورها را به اعمال این طرح دعوت می کند. از سال 2012 قانون جدیدی در این کشور وضع شد که سازندگان سیـ ـگار را به فروش محصولات خود در بسته بندی هایی با رنگ یکسان و بدون هیچ طرح و تبلیغی ملزم می کند. در عوض طرح ها و تصاویر بزرگ و جالب توجه سرطان های مرتبط با سیـ ـگار و متون مربوط به کمپین ممانعت دولت در برابر توتون و تنباکو چاپ شد. نام تجاری سیـ ـگار در پایین بسته و با یک فورمت ساده و غالبا کوچک درج شد.

گرچه استرالیا نیز مانند کشورهای نروژ، ایرلند، ایسلند و یونان با قوانین جدی منع سیـ ـگار کشیدن در محافل عمومی و قیمت بالای سیـ ـگار توانسته آمار مربوط به این عادت مضر را کاهش دهد اما نخستین کشوری است که چنین مقررات سختگیرانه ای در مورد تبلیغات و ظاهر سیـ ـگار دارد. این قوانین در کاهش افراد سیـ ـگاری بسیار موثر بود و شمار افراد سیـ ـگاری از 24 درصد در سال 1998 به 16.6 درصد در سال 2013 تقلیل یافت.

در واقع سیاست های مقابله با دخانیات از سال 1976 با ممنوعیت کلی تبلیغات در رادیو، تلویزیون و رسانه های مکتوب آغاز شد. به علاوه دولت استرالیا مالیات سیـ ـگار را از سال 2013 تا 25 درصد افزایش داد. در حال حاضر سیـ ـگار کشیدن در استرالیا تفریحی واقعا لوکس است و این کشور جزو 5 کشور گران برای سیـ ـگاری هاست زیرا هر پاکت سیـ ـگار 25 تایی حدود 11.55 یورو قیمت دارد.

نروژ؛ طلایه دار مقابله با سیـ ـگار در دنیا

نروژ یکی از کشورهای پیشرو در مقابله با مصرف سیـ ـگار است و بیش از 35 سال است قوانین ممنوعیت سیـ ـگار در اماکن عمومی و محدودیت سنی بالاتر از 16 سال برای خرید سیـ ـگار را به طور جدی اعمال می کند. در واقع، بسیاری از کشورهای اروپایی این قوانین را از نروژ الگوبرداری کردند.

در سال 1988 کنار اقدامات پیشین، «قانون هوای پاک» نیز اجرا شد که سیـ ـگار کشیدن را در اماکن عمومی، وسایل حمل و نقل عمومی، سالن های کنفرانس و محیط های کاری یا هر جایی که دو نفر حضور داشته باشند، ممنوع می کرد. البته این ممنوعیت رستوران ها، کافه ها و هتل ها را شامل نمی شد اما این اماکن نیز باید به تدریج قسمت هایی را برای سیـ ـگاری ها در نظر می گرفتند.

در سال 2004، نروژ دومین کشور دنیا بعد از ایرلند بود که سیـ ـگار کشیدن را در همه اماکن عمومی و همچنین تمامی اماکنی که به تهیه غذا و نوشیدنی مربوط می شد، ممنوع کرد اما اقدامات مبارزه با دخانیات در نروژ فقط به این موارد خلاصه نمی شد تا جایی که از ابتدای سال 2010، قانون محدودیت دسترسی به دخانیات در سوپرمارکت ها اجرایی شد که هدف آن دور شدن از دسترس مردم و کاهش تقاضا بود. فروشگاه های مجاز به فروش سیـ ـگار تنها باید این اقلام را در قفسه های غیر شیشه ای یا دستگاه های خرید خودکار که هیچ نشانی از برند و تبلیغات سیـ ـگار دیده نمی شود نگه دارند.

با این حال، مقامات دولتی تنها قوانین ضد سیـ ـگار را کافی نمی دانند و اطلاع رسانی، آموزش و کمک به افراد مایل به ترک سیـ ـگار را نیز در دستور کار خود دارند. از ده ها سال پیش، وزارت بهداشت نروژ اقدامات موثری برای ترک سیـ ـگار و اطلاع رسانی در مورد خطرات آن به ویژه میان جوانان داشته است. آموزش های لازم به طور جدی در برنامه های تحصیلی کودکان جا دارد. از طرفی، افراد مایل به ترک سیـ ـگار از کمک و حمایت منابع عمومی، نهادهای محلی و سازمان ها برخوردارند. البته مالیات سنگین بر دخانیات و قیمت بالای سیـ ـگار را نیز نباید نادیده گرفت.

این قوانین در کاهش تمایل به سیـ ـگار موثر بوده چرا که آمار 29 درصدی سیـ ـگاری های 16 تا 74 ساله در سال 2002 به 21 درصد در سال 2009 رسیده است.

تنها کشوری که فروش سیـ ـگار در آن ممنوع است!

بوتان کشوری نه چندان پهناور بین تبت و هند است که کوه های هیمالیا آن را در بر گرفته است. جمعیت این کشور کمی بیشتر از 1.7 میلیون نفر است که 800 هزار نفر آنها بومی هستند. از اواخر سال 2004، پادشاه جوان این کشور قانون منع فروش سیـ ـگار را وضع کرد و اولین و تنها کشور در این باره در دنیا مطرح شد. البته شهروندان بوتان می توانند سیـ ـگار بکشند؛ فقط در اماکن خصوصی، خرید از کشورهای دیگر و پرداخت صددرصد مالیات.

فروش سیـ ـگار در این کشور کاملا غیرقانونی است و جریمه ای بالغ بر 220 دلار برای متخلف اعمال می شود. در زمان وضع این قانون کمتر از 7 درصد جمعیت سیـ ـگار می کشیدند که طی 10 سال اخیر به کمتر از 1 درصد رسیده است. عدم دسترسی راحت به توتون و تنباکو تا حد زیادی در کاهش مصرف دخانیات در این کشور تاثیر داشته اما بیشتر مردم این کشور به دلیل منع مصرف سیـ ـگار در آموزه های بودائیسم از این قانون استقبال کردند.

سیـ ـگار کشیدن در آسیا رکورد زد!

سیـ ـگار کشیدن در خیابان و کافه های مملو از دود در کشورهای آسیایی اصلا عجیب نیست که به تبع آن باید به شیوع سرطان های مرتبط نیز توجه کرد. حدود 60 درصد جمعیت جهان در آسیا زندگی می کنند که برنامه های مقابله با دخانیات چندان جدی در این کشورها، به خصوص کشورهای کمتر توسعه یافته و با سطح درآمد پایین و متوسط مانند هند و چین اجرا نمی شود.

 

بر اساس تحقیقات، عدم شناخت مردم از مضرات سیـ ـگار کنار تبلیغات گسترده سیـ ـگار باعث شده آمار سیـ ـگار کشیدن در کشورهای آسیایی بسیار بالا باشد. حتی در کشورهای پیشرفته این قاره مانند ژاپن و کره جنوبی نیز که در گذشته بیش از 85 درصد مردان سیـ ـگار می کشیدند، مقامات خیلی دیر به فکر اجرای قوانین مقابله با دخانیات افتادند.

از مدت ها پیش، سیـ ـگار کشیدن عادت مردان کره ای برای مقابله با استرس دنیای صنعتی بود اما زمانی که دولت قصد افزایش مالیات سیـ ـگار را داشت، بعضی از مقامات به دلایل سیاسی از جمله تغییر نظر مردم در انتخابات رئیس جمهوری مخالفت کردند، اما این نگرش تغییر کرد و برنامه سلامت مردم به عنوان اولویت مطرح شد.

مسئولان بیمه ها از 3 کارخانه تولید سیـ ـگار داخلی و خارجی مستقر در این کشور شکایت کردند و صرف 39.9 میلیارد یورویی آن را برای مراقبت از بیماران خواستار شدند. در ژاپن که 30 درصد جمعیت آن سیـ ـگاری هستند برای نخستین بار طی حدود 20 سال گذشته، مالیات بر پاکت های سیـ ـگار را افزایش دادند. قانون ممنوعیت کشیدن سیـ ـگار در اماکن عمومی از سال 2013 در کره جنوبی اعمال شد اما تا سال 2015 برای رستوران ها و کافه ها به تعویق افتاد.

به طور کلی، آمار سیـ ـگار کشیدن در دنیا از سال های 1980 کاهش یافت اما رشد جمعیت در کشورهایی مانند چین و هند، هنوز هم با شمار بالای سیـ ـگاری ها همراه است.

مطالعات نشان می دهد سالانه 1.2 میلیون نفر در چین و یک میلیون نفر در هند به دلیل عوارض سیـ ـگار جان خود را از دست می دهند که رقم قابل توجهی است. بروز بیماری های ناشی از استعمال دخانیات زمینه ساز مشکلات زیادی در این کشورها خواهد شد و پیش بینی می شود 50 میلیون فوت در فاصله سال های 2012 تا 2050 میلادی در چین به این دلیل باشد.