كمك هاي اوليه مسموميتهاي تزريقي

[.مليكا.]

عقرب گزيدگي

عقرب ها (Scorpion)
وابسته به عنكبوتيان هستند . در دنيا گونه هاي متعددي عقرب وجود دارد كه تنها تعدادي محدود براي انسان خطر ناك هستند .عقرب بيشتر در آب هواي گرم و شب ها فعال هستند و به اين علت رعايت نكات ايمني در مورد جلوگيري ار عقرب گزيدگي به خصوص در مناطق گرمسيري و به هنگام تاريكي هوا اهميت دارد . (مثل پوشيدن جوراب ، شلوار و كفش مناسب ، تكان دادن كفش و لباس قبل از پوشيدن و غيره )


سم يكنوع عقرب به نام سنتروروئيد اسكالپچراتوس (Centruroides Sculpturatus) شديداً كشنده است (عقزب كوچك و زرد رنگ با يك توبركول كوچك روي پشت , و به طول 2.5 تا 7.5 سانتي متر , كه به آن عقرب جرار نيز گفته مي شود ) .

نكته : خطرناك ترين عقرب در ايران عقربي است به نام گارديم كه محل زيست آن خوزستان است .

علايم و نشانه ها

پس از چند دقيقه از گزش عقرب كه عموماً در اندام ( دست و پا ) اتفاق مي افتد علايم زير مشاهده مي شود:

• درد , تاول , قرمزي , تورم

با گذشت چند ساعت از گزش ، ممكن است علايم زير در فرد مشاهده شود :

• تند شدن نبض
  
• بالا رفتن فشار خون
  
• سرگيجه ، حالت تهوع و استفراغ
  
• بي اختياري ادرار و مدفوع
  
• تنگي نفس
  
• تشنج
  
• افزايش ترشح بزاق

عقرب گزيدگي اغلب خطر ناك نيست و تنها باعث بروز علايم و نشانه ها موضعي در محل گزش مي گردد. با اين وجود بايد كمك هاي اوليه ضروري را براي مصدومين انجام داد و خطر ناك بودن يا نبودن عقرب و شدت مسموميت را به كادر درماني و پزشك واگذار كرد .

كمك هاي اوليه

• ارزيابي صحنه حادثه ، دور كردن يا پرهيز از خطر ، در خواست كمك در صورت لزوم
  
  
• ارزيابي اوليه مصدوم و انجام مراحل ABC و ديگر كمك هاي اوليه ضروري در صورت لزوم
  
  
• بي حركت نگه داشتن مصدوم و ثابت نگه داشتن عضو گزيده شده
  
  
• كمپرس سرد ( نكته از گذاشتن يخ به صورت مستقيم بر روي اندام خود داري كنيد . )
  
  
• استفاده از دستگاه مكنده مخصوص جهت خارج كردن سم ( در صورت عدم وجود دستگاه مكنده مخصوص , استفاده از ساكشن و يا مكيدن محل گزش توسط دهان مي باشد ).
  
  
• انتقال سريع به مركز درماني
  

در برخي موارد و در صورت شديد بودن مسموميت در مراكز درماني از پادزهر سم عقرب براي خنثي سازي سم و درمان فرد استفاده مي شود .البته اين كار بايد با دستور پزشك و تحت نظارت مستقيم او انجام شود . در مورد بريدن و مكيدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضي صاحب نظران با اين كار مخالف هستند و عده اي استفاده از اين روش را مجاز مي دانند . در برخي از كتب بستن بالاي محل گزش با هدف تاخير در جذب سم توصيه شده است . براي اين كار بايد :
1- از پارچه , باند يا يك وسيله ي مناسب ديگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتي متر استفاده كنيد . 2- پارچه , باند يا وسيله مورد نظر را حدود پنج سانتي متر بالاتر از محل گزش ( يعني قسمتي از اندام كه به تنه مصدوم نزديك تر است ) ببنديد . 3- پارچه يا باند بايد به حدي محكم بسته شود كه تنها باعث كندشدن جريان لنف و خون سياهرگي در اندام مربوطه گردد . توجه داشته باشيد كه اين كار به هيچ وجه نبايد باعث اخلال در جريان خون سرخرگي اندام مبتلا گردد . به اين منظور , پارچه يا باند بايد به صورتي بسته شود كه يك انگشت به راحتي از زير آن عبور كند و همچنين باعث قطع نبض در نقاط انتهايي اندام مبتلا نگردد. توجه : در صورت نزديك بودن مراكز درماني بهتر است بدون فوت وقت و انجام اقدامات اضافي مصدوم را هر چه سريعتر به مراكز درماني منتقل كنيد . گزيدگي عقرب در افراد پير , كودكان , نوزادان و افراد مصدوم خطرناك تر است . همچنين اگر گزش متعدد يا نزديك سر و صورت يا گردن مصدوم باشد , خطزناك تر از گزش اندام ( دست و پا ) خواهد بود . به ياد داشته باشيد كه علايم گزيدگي با عقرب " گارديم " در ابتدا بسيار خفيف و ناچيز است و همين مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراكز درماني مي گردد . اما مراجعه به مراكز درماني لازم و ضروري است و تاخير مي تواند منجر به بروز علايم مختلف مسموميت , از بين رفتن بافت هاي بدن در محل گزش يا حتي در موارد شديد منجر به مرگ فرد گردد .

گزش حشرات :

حشرات در گزش بدن انسان چون معمولاً علائم حادي را ايجاد نمي كنند و فقط موجب قرمزي، خارش، سوزش و تورم محل گزش، به طور جزئي مي گردد، لذا اقدامات ما فقط منحصربه درآوردن نيش حشره (اگر در محل گزش مانده باشد) و گذاشتن يك كيسه يخ روي محل گزش محدود مي گردد تا از درد و التهاب آن كاسته شود . در صورت شديد بودن علائم فرد را هرچه سريعتر بايد به پزشك يا مركز درماني مجهز رساند . البته لازم به تذكراست كه در مورد حشرات خطرناك مثل رتيل وعقرب بايد همچون مارگزيدگي كه توضيح آن در پي مي آيد برخورد كرد .

---

زنبور گزيدگي

بسيار شايع است ولي معمولاً خطرناك نمي باشد . اما در صورت متعدد بودن تعداد نيش ها يا بروز حساسيت هاي شديد ( آنا فيلاكسي ) مي تواند كشنده باشد . سابقه گزش در افراد حساس يك نكته منفي است و خطر بروز حساسيت هاي شديد ( آنا فيلاكسي ) را افزايش مي دهد . همچنين گزيدگي در ناحيه سر و صورت نيز خطرناك است و مي تواند باعث ايجاد تورم در اين نواحي و انسداد راه هاي هوايي گردد .

علايم و نشانه ها
- مشاهده ي سوراخ محل نيش و گاهي خود نيش در محل گزش - وجود درد ، سوزش ، قرمزي يا تورم در محل گزش - بروز علايم مسموميت مثل كاهش فشار خون ، كهير ، ... كمك هاي اوليه - ارزيابي صحنه حادثه ، دور كردن يا پرهيز از خطر و درخواست كمك در صورت لزوم - ارزيابي اوليه مصدوم ، انجام مراحل ABC و ديگر كمك هاي اوليه ضروري در صورت لزوم - در صورت وجود نيش در محل گزش آن را به آرامي خارج كنيد . براي اين كار از موچين ، پنس ، منقاش يا وسايل مشابه استفاده كنيد زيرا فشار اعمال شده در حين كار مي تواند باعث خروج باقيمانده سم از نيش و ورود آن به بدن بيمار گردد . - محل گزش را با آب سرد و صابون بشوييد . - زيور آلات ، ساعت ، لباس هاي تنگ و ... از اندام مبتلا خارج كنيد . - كمپرس آب سرد باعث كاهش درد ، تورم و قرمزي محل گزش مي گردد . - گذاشتن خمير درست شده از جوش شيرين و آب نيز مي تواند باعث كاهش درد در محل گزش گردد. در صورت مشاهده علايمي كه دلالت بر شديد بودن و اكنش هاي حساسيتي دارند ، مثل كهير منتشر بدن ، نفس تنگي ، كاهش فشار خون , خس خس سينه ، كبودي لب ها (سيانوز ) و ... بايد مصدوم را هرچه سريع تر به نزديك ترين مركز درماني منتقل كنيد .

---

رطيل ها

بعضي از سموم رطيلها مانند سم رطيل بيوه سياه , روي انتقال عصبي – عضلاني اثر مي كنند . در حاليكه برخي ديگر فقط منجر به نكروز نسجي مي شوند .

سم رطيل بيوه سياه , باعث افزايش آزاد شدن استيل كولين در محل تماس عصبي عضلاني مي شود . اين رطيل به رنگ سياه زغالي براق با شكم قرمز ( به شكل ساعت شني ) , به طول 1 تا 5 سانتي متر است .

تظاهرات باليني شامل درد بي حس كننده و مبهم در اندام گرفتار , سفتي عضلات اندام آسيب ديده , سردرد , سرگيجه , خيزپلك , التهاب ملتحمه , بثورات و خارش جلدي , تهوع و استفراغ , تعريق و جاري شدن بزاق , ضعف و در موارد شديد , افت فشار خون و تغييرات الكتروكارديوگرام مشابه مسموميت با ديگوكسين است . جهت درمان و رفع سفتي عضلات , بايد از 10 تا 20 ميلي متر محلول گلوكونات كلسيم 10 % استفاده نمود .