مجسمه های موآی | راز پنهان در جزیره ایستر

[taranomi]

* توکوتوری (Tukuturi) 
یکی دیگر از مجسمه های موآی ویژه توکوتوری (Tukuturi) نام دارد که تنها موآیی است که پاها یش به صورت کامل تراشیده شده اند و همین نکته باعث تمایز آن از دیگر مجسمه ها شده است. توکوتوری به شکل نشسته و دو زانو ساخته شده است، در ضمن اگر به تصاویر توجه کنید می بینید که رنگ سنگ این موآی نیز کمی قرمز رنگ تر است، پس با آن که شکل کلی موآی ها تقریبا شبیه به هم است اما تفاوت هایی هم با یکدیگر دارند.

[taranomi]

تاریخچه مجسمه های موآی
داستان ساخت و زمان به وجود آمدن مجسمه های موآی پر از زوایای مبهم و تاریک است که هنوز هم چیزی درباره ی آن ها نمی دانیم و بیشتر مطالبی که در اینجا بیان می کنیم بر مبنای حدس و گمان و محتمل ترین نظریه های تاریخ دانان و باستان شناسان است.
زمان ساخت موآی ها را بین سال های ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰میلادی یا ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ میلادی برآورد کرده اند. تا به حال باستان شناسان زیادی روی این مجسمه ها تحقیقات انجام داده اند که در این بخش به شرح نتایج کاری آنان می پردازیم.
سازنده ی مجسمه های موآی را اقوام پولینزیایی (Polynesian people) می دانند، آن ها از دیرباز در مجمع الجزایر پُلی‌نِزی (Polynesia) زندگی می کردند و هنوز هم در همین جزایر مستقر هستند اما نمی توانند اطلاعاتی که ارزش تاریخی داشته باشد در اختیار ما قرار دهند تا کشف کنیم که این مجسمه چطور ساخته شده اند و چگونه به مکان مورد نظر حمل گشته اند. جزیره ی ایستر هم یکی از جزیره های پلینزی محسوب می شود.
پولینزیایی ها تنها در پاسخ به این که مجسمه ها چگونه به سواحل و تخته سنگ آهو حمل شده اند می گویند که آن ها خودشان با پاها ی خودشان حرکت کرده و جاهایشان را پیدا کرده اند. احتمال دارد که پولینزیایی ها از افرادی که استعمار کرده، بودند و از برده هایشان برای ساخت این آثار دست ساز راز آلود بهره برده باشند و علاقه ای به فاش کردن این راز نداشته باشند.
درباره ی این که مجسمه هایی که روی سکوی آهو قرار دارند هم چه جایگاه ویژه ای در عقاید بومیان داشته اند چیز زیادی نمی دانیم فقط می گویند که احتمالا آن ها به دستور حکام و افراد والا مقام ساخته شده اند زیرا اغلب آنان کلاه ها و تاج های استوانه ای خاصی هم به سر دارند که ساخت و حمل خود آن ها به تنهایی هزینه ی گزافی دارد و علاوه بر این سازندگان به معادنی نیاز داشته اند که سنگ های قرمز رنگ داشته باشد که در جزیره ی ایستر چنین معدنی وجود ندارد.
در سال ۱۹۱۴ میلادی در طی تحقیقاتِ باستان شناسی به نام راتلیج (Routledge)، مشخص شد که موآی ها خالکوبی هایی دارند که هر یک معنا و مفهوم خاصی دارد، با تحقیقات بیشتر روی آن ها متوجه شدند که موآی ها با خالکوبی های خارق العاده و سنتیشان پیوندی میان عقاید بومی ها و دین و عقدیشان ایجاد کرده اند زیرا این خالکوبی ها شامل نمادهایی هستند که در طی قرون مختلف توسط مبلغان ادیان مختلف سرکوب و ممنوع شده بود.
با تجزیه و تحلیل DNA موجود در بدن ساکنان بومی امروزی جزیره ی ایستر متوجه شدند که موآی ها متعلق به گروه خاصی از ساکنان آمریکای جنوبی بوده اند و خالکوبی های موجود روی مجسمه ها نیز راوی عقاید گروه خاصی بوده است.
در سال های اخیر با لطف محققین و باستان شناسان شاخص دنیا و مطالعات آن ها روی مجسمه های جزیره ی موآی، هم اکنون بیشتر محققان عقیده دارند که مجسمه ها در بین سال های ۱۲۵۰ تا ۱۵۰۰ میلادی ساخته شده اند و نماد قدرت و عظمت رهبران پلینزی در گذشته بوده اند. بدون شک هر مجسمه ای که روی آهو قرار می گرفت و بزرگ تر هم بود نشان دهنده ی قدرت و شکوه بیشتر حاکم و افراد بزرگی بوده که آن را سفارش داده است، به عبارت دیگر می توان گفت که رقابت بر سر هر چه بزرگتر بودن مجسمه ها در جزیره ی ایستر رواج داشته و هر گروهی سعی می کردند موآی بزرگتری بسازند.
اولین افرادی که به تحقیق و بررسی روی موآی ها پرداختند انگلیسی ها و اروپائیان بودند. وجود اروپائیان در جزیره ی ایستر به سال ۱۶۵۰ میلادی باز می گردد و تحلیلگران می گویند که پس از خروج آن ها از این جزیره، ایستر در تاریکی فرو رفت و تا مدتی کسی در پی کشف و بازدید از آن ها نبود و جزیره با جنگل و درختان انبوه پوشانده شده بود اما پس از مدتی دوباره کشف رموز موآی ها رونق یافت و باستان شناسان گوناگون در پی این موضوع رفتند.
در ادامه به چگونگی ساخت و حمل مجسمه های موآی در جزیره ی ایستر می پردازیم، همچنان همراه ما باشید تا سر از ساخت این غول های منحصر به فرد در آوریم. 

[taranomi]

نمادگرایی در مجسمه های موآی
بسیاری از باستان شناسان بر این موضوع که مجسمه های موآی نماد قدرت و اقتدار هستند متفق القول هستند و اعتقاد دارند که مجسمه ها هم از نظر مذهبی مهم بوده اند و هم از منظر سیاسی. حتی احتمال دارد که این مجسمه ها نماد و سمبل پادشاهان قدرتمند پلینزی گذشته باشند.
نظریه ی دیگری هم وجود دارد که طبق آن مجسمه های موآی به دلیل آزاد شدن روح مقدس ساخته شده اند و به طور کلی جوهره ای معنوی در ورای آن ها پنهان شده است. برخی دیگر از باستان شناسان نیز می گویند که موآی ها تندیس اجداد پنهانی و خیالی پولینزی ها بوده اند.
به دلیل این که باستان شناسان متعددی طی سال های مختلف روی این مجسمه ها مطالعه کردند و هنوز هم راز آن ها را کشف نکرده اند باعث شده تا برخی وجود مجسمه های موآی را به مانا (mana) نسبت بدهند. مانا یک اسطوره ی پلینزیایی است که کارش مرتبط کردن جهان مرئی و نامرئی با یکدیگر می باشد. در واقع مانا چیزی شبیه به جادو، با قدرتی ماوراء الطبیعه است. در همین راستا عقیده ی دیگری هم وجود دارد که طبق آن می گویند ۷ مرد، منتظر حکومت پادشاه محبوبشان بوده اند و به خاطر بازگشت وی و نشان دادن حمایتشان از آن شخص واحد دست به ساخت چنین مجسمه هایی زده اند.
درباره ی مجسمه های رمزآلود موآی افسانه ی دیگری نیز وجود دارد که طبق آن زنی به نام ناشاین پکیا اوری (Nushine Pīķa 'Uri) می زیست، او چهار فرزند داشت که هرچهارتای آن ها او را رها کرده و به سوی زندگی خود رفته بودند به همین خاطر ناشاین بسیار خشمگین بودو با این خشم خود می توانست مجسمه های موآی را کنترل کند و همین زن سبب حرکت مجسمه های موآی بود. هنوز هم مردمانی در جزیره ی ایستر وجود دارند که عقیده دارند این افسانه درست است.

[taranomi]

داستان سرنگونی مجسمه های موآی
در سال ۲۰۰۴ میلادی یک محقق کنجکاو که برای دیدن این مجسمه های راز آلود به جزیره ی ایستر رفته بود گزارش داد که همه ی مجسمه های این جزیره سرنگون شده اند با بررسی های انجام شده پس از این گزارش صحت این موضوع مشخص شد.
بومیان منطقه عقیده داشتند که یک موآی بزرگ در هنگام شب همه ی موآی های دیگر را کشته و از بین برده است اما نظریه های علمی بر این عقیده اند که زلزله علت اصلی سرنگون شدن مجسمه ها بوده است. متاسفانه بسیاری از موآی ها در هنگام سقوط شکستند و بیشترشان هم از ناحیه ی گردن آسیب دیدند. پس از این حادثه تقریبا ۵۰ موآی سالم باقی مانده بود که امروزه دوباره به حالت اول و ایستاده قرار گرفتند.
در راستای موضوع آسیب دردن موای ها باید بگوییم که در سال ۱۸۶۲ میلادی هم بسیاری از بومیان منطقه ی ایستر به عنوان برده از جزیره خارج شدند و به استعمار کشورهای قدرتمند در آمدند به همین خاطر از آن پس افرادی که در جزیره باقی مانده بودند اغلب افرادی بیمار و ناتوان بودند و نتوانستند در برابر ظلم تازه واردان از مجسمه های موآی محافظت کنند و در این زمان هم موآی ها آسیب زیادی دید. حتی برخی می گویند خالکوبی هایی هم که روی موآی ها دیده می شود متعلق به همین دورانی است که به بومیان جزیره ی ایستر ظلم زیادی می شد. متاسفانه در این دوران مقدار زیادی از بناها، آثار تاریخی و آثار مقدس و مذهبی اهالی بومی این جزیره از بین رفت و نابود شد. حتی بومیان را مجبور می کردند که زمین های آبا و اجدادیشان را رها کنند و به مناطق دورافتاده کوچ کنند تا از زمین های آن ها برای مقاصد کشاورزی استفاده شود همین اتفاقات به مرور باعث کم شدن جمعیت ایستر و اهمیت ندادن به مجسمه ها طی سال های متوالی شد اما خوشبختانه امروزه آرام آرام جمعیت توریست ها و ساکنان این جزیره رو به افزایش است.

[taranomi]

ساخت و انتقال مجسمه های موآی | معمای حل نشدنی تاریخ
در قسمت معرفی اشاره کردیم که جنس مجسمه ها اغلب از سنگ های آتش فشانی است، محققان با کند و کاو بسیار دریافتند که در جزیره ی ایستر و در پارک ملی راپا نویی (Rapa Nui) یک دهانه ی آتشفشانی به نام رانو راروکو (Rano Raraku) وجود دارد که احتمالا تامین کننده ی سنگ های مجسمه های موآی بوده است.
با بررسی معدن مشخص شد که حدود ۵۰۰ سال از معدن سنگ آتشفشانی رانو راروکو استفاده شده و این استخراج سنگ ها هم مربوط به پیش از شروع قرن هجدهم بود. جنس سنگ ۹۵ درصد مجسمه های موآی با سنگ های موجود در این دهانه ی آتشفشانی مطابقت دارد پس احتمالا مجسمه ها را از سنگ های همین دهانه ساخته اند. بنابر تاریخ شفاهی و حرف و حدیث هایی که به صورت دهان به دهان از صدها سال پیش تا کنون روایت شده اند معدن رانو راروکو به قسمت های مختلفی تقسیم می شده و هر بخش مربوط به یک قبیله بوده است.
اما این معدن تا سکوی آهو فاصله ی زیادی دارد و بنابر تحقیقات متوالی مشخص شده که مجسمه ها در کنار ساحل جزیره ی ایستر ساخته می شده اند و پس از تکمیل شدن به مکان مورد نظرشان انتقال پیدا می کردند اما چطور صدها سال پیش مجسمه های چند تُنی را از جایی به جای دیگر انتقال می دادند؟
این موضوع یکی از بزرگ ترین سوالاتی است که هنوز هم ذهن باستان شناسان را به خود درگیر کرده است، نظریه های مختلفی در رابطه با چگونگی حرکت دادن موآی ها وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
اما نکته ی حائز اهمیت دیگری هم درباره ی ساخت مجسمه های موآی وجود دارد و آن هم ابزاری است که سازندگان این مجسمه های عجیب از آن ها استفاده کرده اند. سنگ هایی که مجسمه های موآی از آن ها ساخته شده اند از جمله برترین سنگ های جزیره ی ایستر است و کنده کاری روی آن کار دشواری می باشد اما با تحقیقات به عمل آمده امروزه اینطور به نظر می رسد که مجسمه های موآی با استفاده از ابزارهای ابتدایی دستی تراشیده شده اند و همین موضوع هم یکی از جالب ترین نکات درباره ی مجسمه های اسرار آمیز موآی است. این موضوع زمانی برایتان جذاب تر خواهد شد که بدانید در این جزیره فلزی وجود نداشته تا با آن ابزار حکاکی بسازند و حتی محققین عقیده دارند چوبی نیز نبوده و سازندگان تنها توسط ابزارآلات سنگی به خلق چنین مجسمه هایی پرداخته اند. 

[taranomi]

انتقال مجسمه های موآی | قدرت انسان یا نیروهای فرازمینی؟
عقل و منطق بشر نمی پذیرد که مجسمه های سنگی غول پیکر با صدها کیلو وزن خود به خود نقل مکان کرده باشند و یا حرف برخی محلیان راجع به دخالت خدای توو کوی هه (Tuu Ku Ihu) درست باشد، آن ها می گویند این خدا با قدرت خارق العاده اش مجسمه ها را جا به جا می کرده است؛ به همین خاطر حرکت آن ها از مهم ترین دغدغه های دانشمندان بوده است. چندین محقق مختلف با بررسی جوانب گوناگون نظریه هایی را بیان کردند که در این بخش به آن ها می پردازیم تا ثابت کنیم که داستان های اسطوره ای و دست داشتن آدم فضایی ها در ساخت و انتقال مجسمه های موآی توهمی بیش نیست و در ورای غول های موآی دلایلی علمی نهفته است. علت هر چه باشد شواهد نشان می دهند که مجسمه ها از دهانه ی معدن تا پایین تپه ی رانو راروکو (Rano Raraku) حمل شده اند.
نظریه هایی که در ادامه توضیح می دهیم همه توسط باستان شناس معروف تری هانت (Terry Hunt) تایید شده است، توضیح این نظریه ها کمی دشوار می باشد و اگر در انتها نتوانستید روش ها را تصور کنید می توانید به تماشای ویدئو بپردازید.
الف) نظریه تور هایردهال (thor heyerdahl)، سال ۱۹۵۵ میلادی:
طبق این نظر مجسمه هایی که حدود ۵ تن وزن داشتند را به صورت افقی روی تخته چوبی می خواباندند، سپس با طناب هایی که به تخته چوب بسته شده بود، مجسمه را روی زمین می کشیدند، برای این کار چیزی حدود ۵۰ تا ۱۵۰ نفر کارگر نیاز بود و مطمئنا باید از طناب هایی استفاده می شد که بسیار محکم و با استقامت بودند.
ب) نظریه ویلیام مولوی (william mulloy)، سال ۱۹۷۰ میلادی:
در این روش طنابی دور گردن مجسمه های غول پیکر می بستند و انتهای طناب را به چوبی که به صورت دو سر به هم وصل شده بود متصل می کردند و با حرکت دادن چوب که به صورت جناق ساخته شده بود به سمت جلو، کل مجسمه نیز به سمت جلو حرکت می کرد. ولی مشکل این روش این بود که برای هر متر جلو و عقب بردن مجسمه باید چوب را دوباره بر سر جای خود استوار می کردند. جالب است بدانید که در اطراف راه های خاکی این جزیره حفره هایی پیدا شده که می تواند استفاده از این نظریه و وجود چوب ها را تصدیق کند.
ج) نظریه پاول پاول (Pavel Pavel)، سال ۱۹۸۶:
در این روش برای حرکت دادن مجسمه های غول آسا به دو طناب نیاز بود، یک طناب را به سر مجسمه می بستند و طناب دیگر را به پای آن. یک بار طناب اول را از پشت می کشیدند و بار دوم طناب دوم را به جلو، اینگونه مجسمه ها به صورتی حرکت می کردند که گویا خودشان در حال قدم زدن به صورت آرام هستند.
خ) نظریه چارلس لاو (Charles Love) سال ۱۹۸۷:
این نظریه همان نظریه ی استفاده از الوار های لغتان است، مجسمه را اینگونه به جلو هدایت می کردند که آن را به صورت ایستاده روی تخته چوبی قرار می دادند که زیر آن الوارهایی از چوب درختان قرار داشت. سپس یک طناب به سر مجسمه و یک طناب به پاها ی آن می بستند تا تعادلش در هنگام حرکت حفظ شود و همچنین با کشیدن طناب ها مجسمه نیز به جلو برود. در این نظریه عقیده بر آن است که برای حرکت هر غول سنگی باید ۱۵۰۰ نفر به صورت هم زمان مجسمه را می کشیدند که کاری منطقی به نظر نمی آید.
د) نظریه خود تری هانت (Terry hunt) در سال ۲۰۱۱ میلادی:
بر اساس نظریه ی باستان شناسان نامی، تری هانت و کارل لیپو (Carl Lipo)، برای حرکت دادن این مجسمه ها تنها به ۳ گروه کوچک کارگر نیاز بود. این روش اینگونه است که مجسمه به صورت ایستاده قرار می گیرد و سپس یک طناب به سر مجسمه بسته می شود، این طناب دو سر است و امکان کشیدن از چپ و راست مجسمه را دارد. علاوه بر این طناب یک طناب دیگر هم به بدن مجسمه وصل می شود و از پشت سعی می کند تا تعادل موآی را حفظ کند.
حرکت موآی اینگونه است که یکبار گروه سمت چپ طناب را می کشند و یکبار گروه سمت راست و اینگونه مجسمه آرام آرام به جلو هدایت می شود. هم اکنون باستان شناسان به این نظریه اعتقاد دارند و صحت آن را آزموده اند.
*جالب است بدانید که تحلیلگران عقیده دارند که افرادی که این مجسمه ها را حرکت می دادند آوازهای خاصی می خواندند تا حرکتشان با هم هماهنگ باشد و مجسمه تعادلش را از دست ندهد.

* اولین تصویری که در ادامه مشاهده می کنید نقاشی یک جغرافی دان به نام  فرناندو جی. بپتیستا (FERNANDO G. BAPTISTA) می باشد که چگونگی حرکت مجسمه های موآی را توسط دو گروه نشان داده است، ادعا می شود که با استفاده از این روش چیزی حدود ۱۸ کیلومتر مجسمه های موآی را جا به جا کرده اند.

[taranomi]

 

[taranomi]

ساخت مجسمه های موآی طبق نظریه بردمن
بِردمن (Birdman) یا مرد پرنده ای نام فرقه ای است که نظری خاص درباره ی پدید آمدن مجسمه های موآی دارند و ما به دلیل این که احتمال صحت نظر آن ها زیاد است به این دیدگاه می پردازیم.
طبق نظریه ی بردمن سالها پیش چندین خان یا بزرگ در جزیره ی ایستر حکمرانی می کردند و هر یک طرفداران و قبلیه های خود را داشتند. سطح قدرت این حاکمان توسط مقدار سربازان جنگجویشان ارزیابی می شد اما با همه ی این تفاصیل آن ها بسیار مسالمت آمیز در کنار هم زندگی می کردند تا این که فرقه ای جدید در ایستر ظهور کرد که آیین و مذهبی نو داشتند، همه روزه طرفداران این فرقه ی نو ظهور بیشتر و بیشتر می شد به همین خاطر بزرگان قبایل برای حفظ قدرت خود گرد هم آمدند و نقشه ی ساخت مجسمه های موآی را کشیدند.
بر طبق این نظر گفته می شود که چهره هایی که مجسمه های آن ها روی سکوی آهو قرار گرفته چهره ی همان بزرگان قبایل را نشان می دهند، آنها با این کار قصد داشتند که عظمت و قدرتشان را به اهالی جزیره گوش زد کنند.
در راستای همین نظریه گفته می شود که فرقه ی نو ظهور جزیره ی ایستر فرقه ای بوده که در آن موجوداتی نیمه انسان و نیمه پرنده نقش مهمی داشته اند، این فرقه از روستای سنگی اوروگو (Orongo) در سمت جنوب غربی جزیره ی ایستر ظهور کرده بود و آثاری از تفکرات آن ها هنوز هم در این روستا قابل مشاهده است. 

[taranomi]

حفاظت و ترمیم مجسمه های موآی
مجسمه های جزیره ی ایستر هم اکنون به عنوان میراثی جهانی شناخته می شوند به همین خاطر تلاش های زیادی برای حفظ و نگهداری آن ها انجام می گیرد، یکی از مهم ترین بازسازی و ترمیم هایی که در مورد مجسمه های موآی صورت گرفته به سال های ۱۹۵۵ تا ۱۹۸۷ میلادی باز می گردد. در این زمان باستان شناسی آمریکایی به نام ویلیام مالولی (William Mulloy) به تحقیقاتی گسترده روی مجسمه های موآی پرداخت و از همه ی زوایا این مجسمه ها را بررسی کرد و درباره ی آن ها مقالاتی مختلف منتشر نمود، اطلاعات وی برای بازسازی و مرمت مجسمه ها بسیار مفید بود.
باید توجه داشته باشید که امروزه جزیره ی ایستر به شدت محافظت می شود و اگر کسی قصد خروج مجسمه ها یا وارد کردن آسیب به آن ها را داشته باشد مجرم شناخته می شود، برای مثال در سال ۲۰۰۸ میلادی توریستی فنلاندی به دلیل همراه داشتن اجزای یک مجسمه و سعی در خارج کردن یک موآی از جزیره دستگیر شد، وی برای این کار  ۱۷،۰۰۰ دلار جریمه گشت و تا سه سال هم حق ورود به ایستر را نداشت.
*بالا رفتن از مجسمه ها ممنوع است و پیگرد قانونی دارد.
 
 تفریح در جزیره ایستر
مطمئنا اغلب گردشگرانی که برای گذراندن تعطیلات به جزیره ی ایستر می روند قصدشان از این سفر تماشای مجسمه های خارق العاده ی این جزیره است اما تفریحات دیگری هم در این ناحیه وجود دارد که به صورت مختصر به معرفی آن ها می پردازیم.
-تماشای مجسمه های موآی
-قدم زدن و پیاده روی در طبیعت دلفریب جزیره
-عکاسی از مناظر زیبای جزیره ی ایستر
-قایق سواری
-تپه نوردی
-تماشای گاو و اسب های وحشی

[taranomi]