۰۷-۱۱-۹۶، ۱۰:۴۳ ق.ظ
محمدعلی فروغی سیاستمداری که در تاریخ معاصر ایران بهعنوان نجات دهنده رژیم پهلوی در شهریور 1320 شناخته شده، دارای دو شخصیت متفاوت و متمایز از یکدیگر است.
روزنامه خراسان: محمدعلی فروغی سیاستمداری که در تاریخ معاصر ایران بهعنوان نجات دهنده رژیم پهلوی در شهریور 1320 شناخته شده، دارای دو شخصیت متفاوت و متمایز از یکدیگر است. او از یک سو، سیاستمداری کهنه کار و مؤثر در روزگار خود محسوب می شود که بسیاری از مشاغل مملکتی را تجربه کرد و از سوی دیگر، با تألیف و ترجمه آثار متعدد و غور در آثار ادبی و فلسفی، در قالب یک اندیشمند، ادیب و فیلسوف خودنمایی میکند.
به گزارش پایگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، فروغی در عالم سیاست نیز، تمامی مراحل رشد را در هرم قدرت تجربه کرده بود. وی اولین و آخرین نخستوزیر رضاخان به شمار میآید و علاوه بر آن، مشاغل مهمی مانند رئیس مجلس شورای ملی، وزارت خارجه، دارایی، جنگ، عدلیه، سفارت، وزارت دربار، رئیس مدرسه عالی حقوق، رئیس دیوان عالی کشور و همچنین، مشاغل متعدد دیگری را در کارنامه خود دارد. فروغی در قامت یک اندیشمند و ادیب نیز، به ترجمه آثار زیادی دست زد. بهعنوان نمونه، تاریخ جهان را ترجمه و تلخیص و در مدارس عالی آن دوران، تدریس کرد و در روزگار کنارهگیری از قدرت، از سال 1312 تا 1320 که رضاخان به اجبار دوباره به او پناه آورد، مهم ترین کارهای علمی و ادبی خود را بهانجام رساند.
نظریهپرداز رژیم سلطنتی
نقش فروغی در تثبیت پادشاهی پهلوی اول تا روز تاج گذاری وی در 15 خرداد 1305 و نیز، نقشی که وی در شهریور 1320 در بقای سلطنت خاندان پهلوی ایفا کرد، سبب شده است که وی را در تاریخ معاصر، یکی از اندیشهپردازان سلطنت پهلوی به شمار بیاورند. در شهریور 1320 و بهدنبال اشغال ایران، زمانی که نمایندگان شوروی و انگلیس خواستار تغییر حکومت به جمهوری شدند، فروغی تغییر حکومت را سبب هرج و مرج میپنداشت و بر همین اساس، تنها از گزینه جانشینی ولیعهد رضاخان یعنی محمدرضا حمایت میکرد. محمدعلی فروغی در 28 آذر 1304، ریاست نخستین دولت را در رژیم پهلوی عهدهدار شده بود که این مأموریت وی، در 15 خرداد 1305، با تاج گذاری رضاخان و در پی درخواست تیمورتاش از وی برای استعفا، به پایان رسید. کابینه دوم فروغی در 26 شهریور 1312 (17 سپتامبر 1932) تشکیل شد.
مهم ترین مأموریت فروغی، همگامی وی با علایق جدید رضاخان، یعنی تدارک سفر به ترکیه و مسئله کشف حجاب بود. فروغی که سفارت ترکیه و تلاش برای بهبود روابط پرچالش تاریخی میان ایران و ترکها را در کارنامهاش داشت، جانشین مخبرالسلطنه ای شده بود که به دلیل بیعلاقگی به تجدد، با علایق رضاخان برای کشف حجاب همگام نبود. اما واقعه مسجد گوهرشاد که در همین دوره نخستوزیری فروغی رخ داد، بار دیگر رابطه فروغی و رضاخان را تیره کرد. اعدام محمدولیخان اسدی که پدر داماد فروغی بود، باعث این ماجرا شد.
با وجود این، کنارهگیری فروغی، چه با استعفای وی صورت پذیرفته باشد چه با عزل رضاخان، در سرنوشت پهلوی اول بسیار تأثیرگذار بود؛ چرا که پس از عزل فروغی، رضاخان سیاست خارجی را با همه پیچیدگیها و ظرایف آن به دست گرفت و با ساده انگاشتن جنگ جهانی و زدوبندهای پیچیده روابط و تعاملات بینالمللی میان قدرتهای بزرگ درگیر جنگ و امید به پیروزی هیتلر، بهانههای لازم را به انگلیس و شوروی داد تا با تصرف ایران، مقدمات خروج مفتضحانه وی را از کشور فراهم کنند.
از یهـ جاییـ بهـ بعدـ اگر نریـ خـــــری !