مزاج شناشی

[آرنوشا]

مزاج‌شناسی

مزاج شناسی یکی از علومی است که از دیر زمان مورد توجه عام و خاص بوده است , همه ی انسان ها صرف نظر از میزان سواد و رشته تحصیلی و گرایش اجتماعی نسبت به مفاهیم مزاج شناسی واقف بوده و هر کدام به تناسب میزان فهمی که از آن داشتند در تمامی شئون زندگی از این علم بهره می بردند.

تمامی کارشناسان رشته های مختلف علوم اجتماعی , صنعتی , معماری و کشاورزی , طب و نجوم و تعلیم و تربیت و علوم سیاسی نیز به طور کامل از این علم در موضوعات مورد بحث خود استفاده می کردند و ساختار نظام علمی خود را بر مبنای مزاج شناسی استوار می ساختند .

اگر هر انسانی بر طبق طبع و مزاج خویش غذا میل کند، کم تر بیماری به سراغ او خواهد آمد. شناخت طبع بر هر فردی لازم و ضروری است و از طریق آن، می توان بسیاری از مشکلات که معمولاً برای انسان پیش می آید پیشگیری کرد.

انواع مزاج‌ها

براساس طبیعیات قدیم، جهان نظام طبیعت بر پایه 4 عنصر اصلی آفریده شده است که عبارتند از: آتش، هوا، آب و خاک. این چهار عنصر در بدن انسان به 4 خلط (اخلاط اربعه: صفرا، دم، بلغم و سودا) تبدیل می‌شوند و هر یک تاثیرات خاصی در بدن انسان ایجاد می‌کند.

بر اساس طب سنتی9 نوع مزاج کلی وجود دارد:

1. مزاج معتدل
   
2. مزاج سرد
   
3. مزاج گرم
   
4. مزاج تر
   
5. مزاج خشك
   
6. مزاج گرم وتر
   
7. مزاج گرم وخشك
   
8. مزاج سرد وتر
   
9. مزاج سرد وخشك

علائم مزاج گرم و تر (دموی)

افراد با این مزاج پوست نرم، مرطوب و گرمي دارند، منافذ پوستي درشتي دارند كه از علايم منافذ درشت خوب عرق كردن است. رگهاي دست آشكار و برجسته است، رنگ پوست گندم‌گون يا گلگون است رنگ چشم (سفيدي) با گرايش قرمز است ،رنگ مردمك ميشي تيره و سياه است موي سر: درشت و قابل انعطاف و داراي پيچ درشت است، رنگ مو: سياه خرمايي تيره و روشن و معمولاً پر مو هستند.

مزه دهان،‌ شيريني صبحگاهي است، دهانشان كم رطوبت است و كم تشنه مي‌شوند. اشتهاي زياد و خوراك خوبي دارند، توان هضم غذا بسيار بالاست نفخ معده ندارند، يبوست ندارند، گرايش به شيريني كم دارند و گرايش به شوري هم بسيار اندك است. گرايش به ترشي كم دارند. بوي بد دهان ندارند، بوي بد مدفوع ندارند، قار و قور شكم ندارند تمايل به سردي‌ها ندارند ولي تمايل به گرمي‌ها اندكي دارند.

افراد دموي بايد غذاهاي خنک و سردي مثل آش انار، آش آلو، آب زرشك خيار، مركبات و ماست و... مصرف كننده تا حرارت بدن تعديل شود. اگر فرد دموي همراه با غذاي گرم مثل شيريني‌جات از مواد و اغذيه سرد استفاده نكند دچار جوش و خارش بدن، گر گرفتگي، بيقراري، كهير، سوزش ادرار، سوزش سر دل، و آفت دهان خواهد شد.

علائم مزاج گرم و خشک (صفراوی)

افراد با این مزاج دارای پوستي خشك و بدون رطوبت، داراي منافذ پوستي درشت، رگهاي دست گاهي آشكار و گاهي پنهان هستند، رنگ پوست گرايش به زردي دارد، سفيدي چشم سفيد با گرايش زرد است، مردمك چشم ميشي روشن است، موي سر، خشك و ضخيم و برجسته است، رنگ مو، سياه و خرمايي است و صفراوي‌ها غالباً كم‌مو هستند.

مزة دهان تلخ صبحگاهي است، غالباً دهان خشك و تشنه است، افراد صفراوي كم اشتها هستند، توان هضم غذا بالاست، نفخ معده ندارند، يبوست ندارند، گرايش به شيريني و شوري هم ندارند. افراد صفراوي غالباً گرايش به ترشي دارند، بوي بد دهان ندارند، بوي بد مدفوع ندارند، قار و قور شكم ندارند، تمايل به سردي‌ها دارند و از گرمي‌ها گريزانند.

افراد صفراوي غالباً در اثر حجامت تعديل مزاج يافته و رنگ و رويي به مراتب روشن‌تر از قبل خواهند داشت، اشتهاي آنان با حجامت افزايش مي‌يابد و در صورت تكرار حجامت فربه و چاق خواهند شد.

علائم مزاج سرد و تر (بلغمی)

افراد با این مزاج دارای پوستی نرم و مرطوب ، غالباً سرد ، با منافذ ريز ( تعرق كم ) و رگ های پنهان هستند ، رنگ پوست سفيد ، سفيدی چشم ، سفيد بی حال ، مردمک آبی و روشن دارای موهاي نرم و نازک و لخت با رنگ زرد ، بور و خرمايی روشن و سفيد و غالباً افراد بلغمي بی مو هستند.

دهانی بی مزه ، مرطوب و پر آب دارند ، اشتهای زياد و خوراک فراوان دارند ، توان هضم غذا در آنان كم است ، معده نفاخی دارند ، گاهی يبوست دارند و گرايش به شيرينی و شوری دارند به ميزان زياد.

گرايش به ترشی و بوی بد دهان ندارند ، بوی بد مدفوع ندارند ، قار و قور شكم دارند ، تمايل به سردی‌ها ندارند و در عوض تمايل به گرمی‌ها به شدت در آنان وجود دارد.

اگر بلغمی در سر اضافه شد بلاهت و حماقت ايجاد مي‌كند كه در اثر افزايش سردی در سر است ، تمام داروهای افزايش حافظه گرم هستند ، اوج سردی در مغز آلزايمر پديد می آورد. ( البته سرد و خشک ).

افراد بلغمی نبايد سردی‌جات را به تنهايی ميل كنند ( همراه با گرمی ميل شود ).

روغن نباتی ، كره گياهی ، نوشابه ، برنج ، گوشت گاو، سوسيس و كالباس و فرآورده‌های اين چنينی بلغم زا هستند و همه افراد به خصوص بلغمی‌ها باید از اين گونه مواد بايد پرهيز كنند.

علائم مزاج سرد و خشک (سوداوی)

افراد با این مزاج پوست خشک و بدون رطوبت و داراي منافذ متوسط، رگ هاي دست پنهان هستند، رنگ پوست تيره است، رنگ چشم (سفيدي) سفيد تيره است. رنگ مردمک ميشي و قهوه‌اي است. موي سر، خشک و ضخيم يا مجعد است، رنگ مو، سياه مات و جوگندمي است و فرد سوداوي معمولاً كم مو است

مزه دهان صبحگاهان شور مزه است و دهان، خشك و كم آب است، اشتها زياد، ولي خوراک كم است، توان هضم غذا بسيار كم است، نفخ معده فراوان دارند، يبوست دارند، گرايش به شوري و شيريني دارند، گرايش به ترشيي ندارند، بوي بد دهان ندارند، بوي بد مدفوع، ندارند، قار و قور شكم دارند، تمايل به سردي‌ها ندارند و تمايل به گرمي‌ها دارند.

سودا چون سرد و خشک است افراد سوداوي بايد از غذاهاي سرد و خشك پرهيز كنند و در عوض از غذاهاي گرم و تر مثل عسل استفاده نمايند. غذاهاي سرد و خشك مثل برنج كه بدن را با افت رطوبت مواجه مي‌كند، مهم ترين عامل يبوست است (به خاطر دفع رطوبت).

در کتاب هاي طبي قديمي چنين آمده است:«اگر طبيب بتواند شخص سوداوي مزاج را راضي کند هنر کرده است!»

سایر مزاج‌ها

علائم سایر مزاج‌ها ترکیبی از علائم بالاست. مثلا علائم مزاج سرد برآیندی از علائم مزاج «سرد و خشک» و مزاج «سرد و تر» است.

نرم‌افزار مزاج‌شناسی

از آنجا که وقوف بر همه تکنیک‌ها و فنون مزا‌ج‌شناسی انسان برای عامه جامعه دشوار است بر آن شدیم تا با ارائه یک نرم افزار مزاج‌شناسی این امر را تسهیل نماییم. این نرم‌افزار که در قالب یک سرویس تحت وب در سایت طبایع در اختیار کاربران قرار دارد، با طرح حدود 30 پرسش، مزاج شما را به همراه « غلبه‌های مزاجی» شما تشخیص می‌دهد. یکی از مزایای این نرم‌افزار نسبت به تشخیص‌های انسانی، این است که درجات شدت و ضعف مزاج را نیز تشخیص می‌دهد. مثلا ممکن است مزاج دو نفر سرد باشد، اما درجات سردی آن دو متفاوت باشد. این نرم‌افزار قابلیت آن را دارد که این تفاوت‌ها را نیز نشان دهد. در کتاب‌های قدیمی طب سنتی هر کیفیت (گرمی، سردی، تری و خشکی) را دارای 4 رتبه دانسته‌اند. این نرم‌افزار نیز از همان روش دسته‌بندی بهره می‌گیرد. لازم به ذکر است که این نرم‌افزار با بهره‌گیری ازدروس مزاج‌شناسی دکتر خیراندیش و کتاب مروری بر کلیات طب سنتی ایران نوشته دکتر ناصری و سایرین طراحی شده است. امید است که با این تلاش قدمی در راه گسترش طب سنتی برداشته باشیم.

[Lisa]

مرسى