نمایش عروسکی-خیمه شب بازی

[!aryana!]

پيشينه نمايش عروسكي به قبل از ميلاد بازمي­گردد.

مردم ايران با هنر نمايش عروسكي آشنائي كامل دارند. رابطه آنها با اين هنر در نقاط مختلف مشاهده مي­شود، مثل تكم­گرداني عيد نوروز و چمچمه گلين در آذربايجان و كتراگيشه در گيلان.

سابقه نمايش عروسكي در ايران به قرن پنجم هجري قمري برمي­گردد، اما مسلماً قبل از آن هم وجود داشته است.شكل پيشرفته نمايش عروسكي، خيمه­شب بازي است كه ساده و بي­پيرايه و تأثيرگذار و جالب مي­باشد.

در خيمه­شب بازي صحنه صندوقي است كه يك طرف آن به سمت تماشاچيان باز مي­شود و نمايشگردان پشت صندوق مخفي مي­شود و عروسك را با نخ يا بال­هاي نازك تكان مي­دهد.

بر اساس نوع عروسك­ها و نحوه اجراي نمايش، خيمه­شب بازي به دو دسته كلي تقسيم مي­شود:در حالت اول عروسك­ها از كيسه ساخته مي­شوند. انگشتان دست عروسك­گردان در سر و دو دست عروسك جا مي­گيرد و آن را بالاي سر خود به حركت درمي­آورد. در حالت دوم عروسك­ها با نخ يا سيمي كه از بالا به آن وصل شده است حركت مي­كنند.

شخصيت­هاي مهم بين اين عروسك­ها پهلوانان كچل، ورور جادو، پهلوان پنبه، عروس و سياه (معمولاً به نام مبارك) بودند. اين شخصيت­ها، شخصيت­هاي عام هستند و قصه­ها نيز قصه­هايي عاميانه و شناخته شده.

در خيمه­شب بازي مردي به نام مرشد كنار خيمه مي­نشست و با تنبك موسيقي ضربي مي­نواخت. گفته­هاي عروسك­ها نامشخص و خنده­دار بود زيرا از سوتك­هايي كه در دهان عروسك­گردان­ها قرار داشت، توليد مي­شد. مرشد ضمن گفتگو با عروسك جمله او را نيز تكرار مي­كرد تا تماشاگران معني آن را بفهمند.

نوع ديگري از اجراي نمايش عروسكي به اين ترتيب است كه اندازه عروسك­ها بزرگتر است و عروسك­گردانان در زمينه سياه نمايش با پوششي كاملاً سياهرنگ عروسك­ها را حركت مي­دهند، مانند نمايش «حسن و خانوم حنا».