اهمیت ویپیان برای کاربران ایرانی
ویپیان در واقع یک شبکه مجازی خصوصی است که بهعنوان روشی برای اتصال به اینترنت که در آن امنیت و حریم شخصی کاربر حفظ میشود مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش اطلاعات شخصی کاربر کدگذاری شده و از شبکهای عبور داده میشود که برای یک هکر غیرقابل ردیابی است.
اما درحالحاضر که فیلتر همه جانبهای هم از داخل کشور و هم از خارج، دسترسی کاربران را به بسیاری از سایتها محدود کردهاند، ویپیان برای ایرانیان معنا و کاربردی متفاوت یافته و به یکی از ضرورتها برای برقراری بسیاری از ارتباطات اینترنتی تبدیل شده است. زمانی فیلترینگ تنها ابزاری برای محدود کردن دسترسی کاربران به محتواهای غیراخلاقی یا مخرب بود، اما در سالهای اخیر بسیاری از سایتهای آموزنده و کاربردی نیز به دلایل اعمال نظرهای سلیقهای فیلتر شدهاند.
همین ضرورت در بهکارگیری ویپیانها، باعث شده تا سایتهای زیادی اقدام به فروش ویپیان کنند. در اسفند ماه سالجاری، وزیر ارتباطات ویپیانها را ابزاری برای خنثیسازی تحریمها دانست و گفت که مسدود کردن آنها ممکن نیست. همچنین با اشاره به فروش غیرقانونی ویپیانها گفته بود: «وضعیت طوری شده که ویپیان بهراحتی فروخته میشود و شماره حساب داخلی داده میشود و تراکنشها هم مشخص است و ما هم گزارش میدهیم، اما برخوردی نمیشود. یک نظام ساماندهی شده در پشت فروش ویپیان هست. ما اطلاع دادیم افرادی که اقدام به فروش فیلترشکن میکنند بنا بر همین فرآیندهای پایش عادی مشخص هستند.»
کسبوکارها، دسته مغفول برای دریافت ویپیان
یکی از ابهامات مهم اجرای طرح ویپیان قانونی که در چند روز اخیر و پس از اظهارات دبیر شورایعالی فضای مجازی مطرح شده آن است که چرا در دستهبندی ارائه شده، کسبوکارها جایی ندارند؟
بسیاری از تکنولوژیها و ابزارهای تخصصی مورد استفاده کسبوکارهای ایرانی، توسط شرکتهای خارجی ارائه میشود و دسترسی به بخش زیادی از این ابزارها برای IPهای ایران مسدود شده است. میلاد نوری، برنامهنویس و فعال استارتآپی، درباره وضعیت کسبوکارهای ایرانی در شرایط تحریمی اخیر میگوید: در سالهای اخیر تحریمهای متعدد بهصورت مستقیم برخی کسبوکارهای ایرانی را هدف قرار دادهاند و یکی از کاربردهای فیلترشکنها و ویپیانها برای ایرانیان، دور زدن این تحریمها است.
وی با تاکید بر اینکه ۱۰ سال است تحریمها، بهصورت گسترده کسبوکارها را نشانه گرفتهاند میافزاید: «برای مثال برنامهنویسها و دیجیتال مارکترها برای دانلود و استفاده از ابزارهای مناسب کسبوکارشان با پدیدهای به نام تحریم روبهرو هستند. اینترنت بدون فیلتر برای کسبوکار به معنی استفاده از اینترنت کمتر تحریم شده هم هست. درحالحاضر شاید این افراد از ویپیانهای مختلف استفاده کنند؛ اما زمانی که پورتهای ویپیانهای غیرقانونی بسته شوند، کسبوکارها هم دچار اختلال میشوند.»
نوری با بیان اینکه با وجود چنین شرایطی در فضای دسترسی اینترنتی کشور، صحبت درباره فیلترشکن قانونی یا غیرقانونی عجیب بهنظر میرسد میگوید: درحالحاضر پهنای باند به قدری دچار اختلال شده است که یک سایت عادی خارجی بدون فیلتر هم به سختی باز میشود.» نوری معتقد است، درحالحاضر میتوان گفت افزون بر دستهبندیهای نام برده شده، تمام کسبوکارها به اینترنت بدون فیلتر نیاز اساسی دارند.
بسیاری از کسبوکارهای حوزه دیجیتال، برای تعامل با شرکتهای همکار در خارج از کشور، نیاز اساسی به ارتباط بدون فیلتر و آزاد دارند. آزاد بهرامی، همبنیانگذار نوینهاب با اشاره به ماهیت فعالیتشان و ارتباط مستقیم آنها با انواع شبکههای اجتماعی میگوید: «با توجه به اینکه کار ما در ارتباط مستقیم با شبکههای اجتماعی است که بعضا تعدادی از آنها فیلتر است، ما بهصورت دائم از فیلترشکن استفاده میکنیم و برای کسبوکار ما بسیار لازم است.»
او معتقد است که این موضوع به قدری چالشبرانگیز است که به سختی میتوان راجعبه آن نظر داد. وی تاکید میکند: «ارائه چنین گروهبندیهایی، امری کاملا نامعقول است و مشخص است که تفکری پشت آن وجود ندارد؛ زیرا برای هر دسته شغلی، چه یک توسعهدهنده باشد یا وکیل و خبرنگار استفاده از اینترنت بدون فیلتر از واجبات آن کار به حساب میآید.»
ناصر غانمزاده، از فعالان اکوسیستم استارتآپی کشور نیز با اشاره به اینکه اعمال چنین محدودیتهایی کسبوکارها را با مشکلات زیادی مواجه خواهد کرد میگوید: ارائه ویپیانهای قانونی، عادلانه نیست و باید در دستهبندی طرح مذکور دقت بیشتری لحاظ شود. در نهایت آنها مجبور میشوند که کسبوکارها را در این دستهبندی قرار بدهند. وی میگوید: اجرای چنین طرحهایی چندان توجیه منطقی ندارد. وی تاکید میکند: بهنظر میرسد این کار در راستای تهیه یک وایتلیست باشد و این موضوع بسیار ناعادلانه است.»
غانمزاده با تصریح اینکه این کار به نفع کشور و مردم نیست میافزاید: «دغدغه اصلی من نبود کسبوکارها در این لیست نیست؛ چرا که کسبوکارها در صورت نیاز با رایزنیهای مختلف میتوانند این ویپیانها را دریافت کنند. اما اتفاق اصلی این است که تنها تعداد محدودی به اینترنت بدون فیلتر دسترسی خواهند داشت و بقیه مردم از آن محروم خواهند شد. در نتیجه در حق بسیاری از مردم ظلم خواهد شد.»
وی در ادامه میگوید: «فرض کنید که کسبوکارها را هم اضافه کردند، تکلیف افرادی که قصد راهاندازی یک کسبوکار جدید دارند و نیاز به سرچ کردن و استفاده از ابزارهای مختلف دارند، چه میشود؟» این فعال استارتآپی معتقد است اثر جانبی فیلتر کردن بسیار زیاد است. او با یادآوری فیلتر تلگرام توضیح داد: «زمانی که این شبکه اجتماعی را فیلتر کردند، بهخاطر اینکه بیشتر مردم از آن استفاده میکردند مجبور به استفاده از فیلترشکنهای نامعتبر و رایگان شدند که منجر به نصب بدافزار روی دستگاههای کاربران شد. این کار خسارت زیادی به مردم وارد کرد.»