۰۵-۱۲-۹۶، ۰۹:۵۳ ب.ظ
زبان مادری، زبان فرزندان
روزنامه همدلی - مسعد سلیتی: در یکی از روزهای سرد زمستان سال2008 «ماری اسمیت جونز» آخرین بازمانده که میتوانست به زبان «ایاک» سخن بگوید. او ساکن جنوب آلاسکا آمریکا بود و در سن 90سالگی درگذشت. با مرگ او یک زبان دیگر هم در دنیا از بین رفت علیرغم اینکه او دارای هفت فرزند بود اما آنها قادر به سخن گفتن به زبان مادری خود نبودند زیرا که در آلاسکا زبان آنها ممنوع بوده و مردم بومی مجبور بودهاند فقط به انگلیسی صبحت کنند، سازمان ملل متحد پیشبینی میکند که زبانهای زیادی در دنیا سرنوشت مشابهی همچون سرنوشت زبان بومیان ایاک خواهند داشت سازمان ملل و یونسکو هر ساله برنامههای متعددی را برای نجات و حفظ این زبانها برگزار میکنند
و دولتها را برای حفظ تنوع زبانی و ترویج چند زبانی تشویق میکنند امسال سازمان یونسکو سازماندهی جشن روز جهانی زبان مادری را تحت عنوان«حفظ تنوع زبانی و ترویج چند زبانی برای حمایت از اهداف توسعه پایدار» در روز چهارشنبه 21فوریه سال 2018مصادف با ۲اسفندماه ۱۳۹۶ در دفتر مرکزی یونسکو با فعالیتهای مختلفی جهت ارتقای آموزش زبان مادری و آموزش چند زبانه برگزار میکند. حقوق زبانی جزئی از حقوق فرهنگی است که خود بخشی از حقوق شهروندی، شهروندان ایرانی است. به موجب اصل نوزدهم قانون اساسی، نظام جمهوری اسلامی تنوع قومی و مذهبی را مورد پذیرش قرار داده است و دراصل پانزدهم این قانون عالی حقوق زبانی را با این صراحت که استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است را مورد پذیرش قرار داده است.
همچنین قانونگذار با آگاهی از اهمیت حقوق زبانی به موجب بند هفتم ماده10 قانون تعیین اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش در بیان وظایف این وزارت تالیف، طبع و توزیع کتب درسی و نشریات کمک آموزشی بر اساس برنامهریزیهای زمانبندی شده در چهارچوب نظام آموزشی با رعایتاصل15 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با رعایت بافت متناسب زندگی روستایی، عشایری وشهری را مقرر کرد.
آموزش زبان مادری؛ حقوق اولیه انسان
در این میان جامعه بینالمللی نیز با درک اهمیت و ضرورت آموزش زبان مادری آن را به عنوان یکی از حقوق اولیه انسان به رسمیت شناخته و با تصویب معاهدهها و اعلامیهها حقوق زبانی اشخاص درزمینه آموزش زبان مادری با تعهدات مثبت و منفی دولتها شناسایی و مورد تاکید قرار داده است. کنوانسیون حقوق کودک مصوب۱۹۸۹ مجمع عمومی سازمان ملل مواد مختلف از جمله ماده ۳۰ این کنوانسیون بیان میکند: «کشورهایی که پیروان بومی، مذهبی یا زبانی یا افرادی با منشا بومی وجود دارند کودک متعلق به اینگونه پیروان یا کودکی که بومی است، نباید از حق برخورداری از فرهنگ خود، برخورداری از مذهب خود و اعمال آن یا استفاده از زبان خود به همراه سایر اعضای گروهش محروم شود.»
همچنین دراعلامیه حقوق افراد متعلق به پیروان قومی، ملی، مذهبی و زبانی مصوب۱۹۹۲ مواد مختلف از جمله بندهای2 و۳ و ۴ ماده ۴ این اعلامیه مقرر میکند دولتها باید راهکارهایی را اتخاذ کنند که شرایط مطلوب جهت امکان و توانایی افراد متعلق به اقلیتها برای نشان دادن ویژگیهای فرهنگی، زبانی، سنتها و نیز آداب و رسومشان را فراهم آورد، جز در مواردی که اعمال خاص آنان ناقض قوانین ملی و در تضاد با هنجارهای جهانی باشد، در بند 3 دولتها باید در حد امکاناتشان، تدابیری را اتخاذ کنند تا افراد متعلق به اقلیتها امکان فراگیری یا آموزش به زبان مادری خود را داشته باشند و بند4 این ماده دولتها در صورت مقتضی باید تدابیری در عرصه آموزشی اتخاذ نمایند تا آگاهی از تاریخ، سنتها، زبان و فرهنگ اقلیتهایی که در قلمرو سرزمینی آنها به سر میبرند را ترویج کنند. افراد متعلق به اقلیتها نیز باید امکان یادگیری و شناخت جامعه در تمامیت آن را داشته باشند.
برای هر دردی دو درمان است:
سکوت و زمان
سکوت و زمان