امروز در تاریخ | 2 بهمن - 22 ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

[v.a.y]

برترین ها: امروز 2 بهمن برابر با 22 ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

1946 - از اعلام جمهوری در مهاباد تا اعدام شدن قاضی محمد

دوم بهمن 1324 (22 ژانويه 1946) قاضي محمد با اطمينان از حمايت نيروهاي شوروي كه (برغم پايان جنگ جهاني دوم و تعهدي كه استالين سپرده بود) هنوز شمال غربي ايران را در اشغال نظامي داشتند و كمك هاي مالي و سازماني آن دولت، در شهر مهاباد جمهوري اعلام و نخست وزير تعيين كرد. مصطفي بارزاني(که پسرش اینک رئیس اقلیم کُردستان عراق است) و با صدها فرد مسلح از طايفه خود از عراق آمده بود عملا فرمانده نيروهاي قاضي محمد بود. قاضي محمد كه قبلا يك سردفتر اسناد رسمي بود پس از ديدار با كنسول شوروي در تبريز و يك مقام ارشد آن كشور در باكو، در 24 آذر1324 (15 دسامبر 1945) خواهان خودمختاري و ايجاد ساويت در مهاباد شده بود. سران طوايف منطقه از اقدام قاضي محمد حمايت نكردند و به نوشته مورخان، حامي اصلی و محرّك او تنها شوروي بود كه براي خاورميانه صاحب نفت و اخراج غرب از اين منطقه مهم و حساس جهان نقشه ها درسرداشت.

قاضي محمد

درپي خروج نيروهاي شوروي از شمال غربي ايران (که تحت فشار بين المللي و توسل ایران به شوراي امنيت سازمان ملل صورت گرفت)، واحدهاي ارتش ايران كه نيروهاي شوروي قبلا در قزوين مانع حركت آنها به سوي شمال غربي وطن خود شده بودند پس از پايان دادن به غائله گروه جعفر پيشه وري در تبريز، 15 دسامبر 1946 (24 آذر 1325) وارد مهاباد شدند، مصطفي بارزاني (مُلّامصطفی) با جمعي از افرادش در امتداد مرز به سوي شوروي عقب نشيني كرد، قاضي محمد و تني چند از همدستانش (ازجمله سيف قاضي و صدر قاضي) دستگير شدند و بعدا پس از محاكمه در دادگاه سيّار نظامي، در23 دي ماه به جرم شورش مسلحانه و تجزيه گوشه اي از كشور محكوم به مرگ و سي ام مارس 1947 (دهم فروردين 1326) در ميدان اصلي شهر مهاباد اعدام شدند. قاضي محمد هنگام اعدام شدن پنجاه ساله بود. برخی از مورّخان قاضی محمد را رئیس وقت کومله و دیگر مورخان از اعضای حزب دمکرات کردستان و قبلا فعال در امور قضایی نوشنه اند. سران آن دسته از عراقي هايي هم كه پس از ورود ارتش به مهاباد به كشور خود بازگشته بودند در آنجا اعدام شدند.

پرچم جمهوری مهاباد

مصطفي بارزاني پس از رفتن به شوروي بيش از يك دهه در اين كشور بود و سپس به ميان طايفه خود در عراق بازگشت. او، سالها بعد پس از درگير شدن مسلحانه با دولت حزب بعث عراق به ايران پناهنده شد و با توافق دولت آمریکا و شاه، مدت ها در كرج سكونت داشت. مصطفي بارزاني پس از انتقال به آمريكا جهت درمان بيماري، در واشنگتن درگذشت و جنازه اش جهت تدفين به خاورميانه انتقال يافت.

مصطفي بارزاني

1552 - دوك سامرست (لُرد اول انگلستان) كه سالها مشاور پادشاه وقت انگلستان بود به جرم خيانت گردن زده شد.

1760 - درجنگي كه در هند ميان انگليسي ها و فرانسويها در گرفت فرانسويان شكست خوردند. هر دو دولت مي خواستند هند را مستعمره خود كنند و بر سر آن باهم رقابت مي كردند.

1905 - وقوع حادثه يكشنبه خونين مسكو و آغاز انقلاب ماركسيستي شوروي

در طي سال‏هاي 1904 - 5م جنگ‏هاي روس و ژاپن به وقوع پيوست و بر اثر پيروزي فرماندهان ژاپني و رشوه‏گيري اُمراي روسي، ژاپن به پيروزي دست يافت. نارضايتي از حكومت استبدادي تزاري روسيه، تمام طبقات مردم را فرا گرفته بود. اوضاع بد اقتصادي روسيه در اوايل قرن بيستم و شكست نظامي روسيه در جنگ با ژاپن و از دست دادن منطقه منچوري، هم‏چنين رشد نارضايتي كارگران از شرايط كاري، وضعيت نابساماني را ايجاد كرده بود. در اين زمان، موج اعتصابات كارگري به اوج خود رسيد و كارگران خود را براي حركتي ضد سلطنتي آماده مي‏كردند. در نهايت در روز يكشنبه 22 ژانويه 1905م، هزاران كارگر اعتصابي به طرف قصر زمستاني تزار راه‏پيمايى كردند و خواهان پذيرفتن نمايندگان خود از طرف تزار شدند. اما قزاق‏ها و نيروي سواره نظام گارد امپراتوري، در نزديكي قصر، راه را بر آنها سد كردند. جمعيت، بي‏اعتنا به حضور اين نيروها به حركت خود ادامه داد و در اين لحظه، سربازان به طرف آنها آتش گشودند. دراين واقعه كه به يكشنبه خونين معروف شده است، هزاران نفر كشته و زخمي شدند. اخبار مربوط به حوادث يكشنبه خونين به سرعت در سراسر روسيه منتشر شد و به احزاب و گروه‏هاي چپ و انقلابي كه با توسعه صنعتي كشور، امكان فعاليت بيشتري يافته بودند امكان داد كه موج اعتصاب را در سراسر روسيه گسترش دهند. پس از اين حادثه كه سرآغازي برانقلاب 1905م روسيه بود، تزار در 19 اوت آن سال با صدور بيانيه‏اي، صريحاً وعده آزادي‏هاي مدني و پارلماني به مردم داد. با اين حال، يكشنبه خونين و انقلاب 1905م، مقدمه‏اي بود كه با شروع جنگ جهاني اول، آخرين ضربه را به رژيم تزاري روس وارد ساخت و آن را در سال 1917م، سرنگون كرد.

1946 - تاسیس سازمان سیا

در چنین روزی در سال 1946 C.I.A (سیا) تاسیس شد. این عبارت مخفف عبارت مطول سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا است . سازمان سیا یکی از مخوف ترین سازمان های اطلاعاتی جهان است که مردم آمریکا نیز براین امر تاکید دارند . این سازمان با تشکیلات گسترده خود به عنوان ید اطلاعاتی دولت آمریکا سردمداران این کشور را در انجام دخالت های مختلف سیاسی و نظامی در امور سایر کشورها یاری می دهد . سازمان یاد شده تا کنون موجبات انجام چندین کودتای نظامی در کشور های مختلف را فرام آورده است . کودتای بیست و هشتم مرداد 1332 ایران نیز محصول همکاری دو سازمان اطلاعاتی سیا وام آی شش انگلستان بوده است . سپس از واقعه 11 سپتامبر 2001 میلادی که منجر به ویرانی برج های دو قلو درنیویورک شد سیا ماموریت رسمی و علنی پیدا کرد که مخالفان آمریکا را در سراسر جهان بدزدد یا ترور کند.

1341 ش - تحريم رفراندوم فرمايشي رژيم محمدرضا پهلوي توسط امام خميني (ره)

پس از اعلام لوايح شش‏گانه شاه به عنوان انقلاب سفيد و تعيين روز ششم بهمن 1341 جهت برگزاري رفراندوم عمومي، حضرت امام خميني، در پاسخ به استفتاء گروهي از مردم مسلمان ايران، با انجام اين همه‏پرسي مخالفت و آن را خلاف شرع اسلام و قانون اساسي ايران اعلام كردند. شاه در روز نوزدهم دي ماه 41، لوايحي را براي اصلاحات ارضي، ملي كردن جنگل‏ها، فروش سهام كارخانجات دولتي، سهيم كردن كارگران در منافع كارگاه‏هاي توليدي و صنعتي، اصلاح قانون انتخابات و ايجاد سپاه دانش اعلام كرده و خواستار برگزاري همه‏پرسي در اين زمينه شده بود. اما حضرت امام باتوجه به پيش‏بيني نشدن همه‏پرسي در قانون اساسي، مبهم بودن لوايح و بي‏اطلاعي مردم از محتواي آنها و نيز نبودن آزادي و توسل مأموران رژيم به تهديد و تطميع مردم، همه‏پرسي درباره لوايح شش گانه شاه را خلاف شرع و قانون اساسي، اعلام نمودند. در دوم بهمن 41، پس از انتشار اعلاميه امام درباره تحريم همه‏پرسي شاه، مردم تهران با تعطيل كردن بازار، در خيابان‏ها به تظاهرات پرداختند. در اوج تظاهرات، سخنان تند انتقادآميزي عليه دولت توسط حجت‏ الاسلام شيخ محمدتقي فلسفي ايراد گرديد كه به حضور پليس و درگيري با مردم انجاميد. در قم نيز بازار تعطيل شد و روحانيان و مردم مسلمان اين شهر، بر ضد لوايح شش گانه شاه به تظاهرات پرداختند.

1357 ش - شاه و فرح مصر را ترک کردند و به سوی مراکش پرواز کردند.

1991 - ارتش عراق در جريان جنگ با آمريكا بر سر كويت بارديگر به سوي شهر تل اويو در اسراييل موشک فرستاد.

زادروزها

۱۲۶۳ - ابن تیمیه، دانشمند و متکلم ترک (م. ۱۳۲۸)
۱۵۵۲ - والتر رالی، نجیب‌زاده، نویسنده، شاعر، سرباز، درباری، جاسوس و کاشف انگلیسی (م. ۱۶۱۸)
۱۵۶۱ - فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی (م. ۱۶۲۶)

لرد بایرون

۱۷۲۹ - گوتهولد افرایم لسینگ، فیلسوف و نویسنده آلمانی (م. ۱۷۸۱)
۱۷۸۸ - لرد بایرون، نویسنده انگلیسی (م. ۱۸۲۴)
۱۸۹۱ - آنتونیو گرامشی، فیلسوف و سیاستمدار ایتالیایی (م. ۱۹۳۷)
۱۹۰۸ - لو لانداو، فیزیک‌دان روس، برنده جایزه نوبل فیزیک (م. ۱۹۶۸)
۱۹۰۹ - او تانت، دیپلمات میانماری و سومین دبیرکل سازمان ملل متحد (م. ۱۹۷۴)

او تانت

۱۹۲۰ - آلف رمزی، فوتبالیست و مدیر انگلیسی (م. ۱۹۹۹)
۱۹۳۶ - آلن هیگر، شیمی‌دان آمریکایی، برنده جایزه نوبل شیمی
۱۹۴۰ - جان هارت، بازیگر آمریکایی.

خسرو گلسرخی

۱۹۴۴ - خسرو گلسرخی، نویسنده، روزنامه‌نگار و فعال ایرانی (م. ۱۹۷۴)
۱۹۵۳ - جیم جارموش، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس آمریکایی
۱۹۵۵ - تامس دیوید جونز، فضانورد آمریکایی
۱۹۶۲ - سیروس قایقران، فوتبالیست ایرانی (م. ۱۹۹۸)

جیم جارموش

۱۹۷۲ - گابریل مچ، بازیگر آمریکایی
۱۹۷۷ - هیدتوشی ناکاتا، فوتبالیست ژاپنی
۱۹۸۱ - ویلا فورد، خواننده، شاعر و بازیگر آمریکایی

سیروس قایقران

مرگ‌ها

۱۶۶۶ - شاه جهان، امپراتور گورکانیان (ت. ۱۵۹۲)
۱۹۰۱ - ملكه ویکتوریا بریتانیا (ت. ۱۸۱۹)
۱۹۲۲ - بندیکت پانزدهم، پاپ (ت. ۱۸۵۴)

ملكه ویکتوریا

۱۹۶۸ - دوک کاهاناموکو، شناگران آمریکایی (ت. ۱۹۰)
۱۹۷۳ - لیندون بی. جانسون، سیاستمدار آمریکایی، ۳۶مین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا (ت. ۱۹۰۸)

لیندون بی. جانسون

۱۹۹۳ - کوبو آبه، نمایش‌نامه‌نویس و عکاس ژاپنی (ت. ۱۹۲۴)
۲۰۰۰ - آن ابر، نویسنده و شاعر کانادایی (ت. ۱۹۱۶)
۲۰۰۸ - هیت لجر، بازیگر و کارگردان استرالیایی (ت. ۱۹۷۹)
۲۰۱۰ - جین سیمونز، بازیگر انگلیسی-آمریکایی (ت. ۱۹۲۹)

هیت لجر

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون