آندره ژید چرا نویسنده عجیبی است؟

[صنم بانو]

برترین ها - محمودرضا حائری: ژید نویسنده عجیبی است. در حالی که بیشتر نویسندگان در پی به کارگیری افسون هایی هستند تا خواننده را به دنبال خود بکشند؛ ژید در مائده های زمینی از خواننده خواهش می کند که کتاب او را دور بیاندازد! شوق به کشف لذت های زندگی، تجربه ی رهایی و مواجه شدن با حقیقت خویشتن برای او بسیار مهم تر از خواندن آثار ادبی است.

آندره ژید از بزرگ ترین نویسندگان فرانسوی قرن بیستم و برنده جایزه ادبی نوبل در سال 1947 در سال 1869 در پاریس متولد شد. پدرش حقوقدانی پروتستان و مادرش از بورژواهای کاتولیک نورماندی بود. او در محیط خشک و سرشار از تعصب مذهبی پرورش یافت. پس از درگذشت پدرش، هنگامی که او یازده ساله بود، در محیطی زنانه بزرگ شد. سخت گیری های مادرش او را به ستوه آورده بود. در نوجوانی عاشق دختر خاله اش شد و این عشق منجر به ازدواجی شد که علی رغم تمایلات دیگرگونه ی ژید تا زمان مرگ همسرش دوام آورد.

از آنجا که آندره ژید برای زندگی احتیاج به کار کردن نداشت. خیلی زود در بیست و دو سالگی فعالیت ادبی خود را آغاز کرد. در ابتدای فعالیت های ادبی اش ژید تحت تأثیر سمبولیست ها بود اما پس از مدتی سمبولیسم را رها کرد و زندگی درونی انسان برایش اهمیت پیدا کرد و کوشید پرده از پیچیدگی ها روح انسانی بر دارد.

در بیست و چهار سالگی در حالی که به شدت بیمار بود به تونس سفر کرد و پس از دو سال که از افریقا برگشت تحول روحی بزرگی در او پدید آمده بود. پس از این دوره بود که او «مائده های زمینی» را نوشت. این کتاب که شاید محبوب ترین و پر خواننده ترین اثر ژید در ایران و خارج از ایران باشد: رساله ای است در ستایش لذت جویی.

در مائده های زمینی راوی «منالک» از مخاطبانش می خواهد که از مواهب زمینی بهره ببرند.این اثر تلاشی است برای رسیدن تعادل در جسم و روح. ژید در مقدمه ای که در سال 1927 بر این کتاب می نویسد آن را چنین توصیف می کند: «برخی نمی توانند یا نمی خواهند در این کتاب چیزی جز ستایش امیال یا غرایز ببینند. به گمان من چنین نظری تا حدی ناشی از کوته بینی است. من خود هرگاه این کتاب را می گشایم، بیش از هر چیز در آن ستایشی از وارستگی می بینم. این است آنچه با ترک دیگر مطالب کتاب نگاه داشته ام و دقیقاً به همین است که هنوز وفادار مانده ام.»

«ژید استاد نثر فصیح است و از این جهت از نفوذ عظیمی برخوردار بوده و به قول آندره مالرو، نویسنده ی مهم نسلی گشته که میان 1920 تا 1935 زندگی معنوی و احساسی خاص داشته اند. ژید همچنین از منتقدان بزرگ ادبی به شما می آید. او هرگز از جستجوی از آزادی اخلاقی و اجتماعی و رهایی از قیود سنت دست نکشید و از پیروزی جستن بر ریاکاری باز نایستاد.»

آندره ژید در سال 1951 درگذشت.‌

[صنم بانو]

از مهم ترین آثار او می توان به سکه سازان، در تنگ، دخمه های واتیکان، بازگشت از شوروی و... اشاره کرد.

برشی از مائده های زمینی( ترجمه مهستی بحرینی)

من با شراب مرد افکن مسافرخانه ها که طعم بنفشه دارد و خواب سنگین نیمروز را بر می انگیزد، آشنا بوده ام. با مستی شبانگاه، آن دم که گویی سراسر زمین تنها در زیر بار اندیشه ی نیرومندتان به لرزه درآمده است، آشنا بوده ام.

ناتانائیل، با تو از مستی سخن خواهم گفت.

ناتانائیل، اغلب کمترین ارضاء شدنی برایم در حکم مستی بود، از بس که پیشاپیش هوس ها مست بودم. و آنچه در جاده ها جست و جو می کردم، بیش از آن که مسافرخانه ای باشد، گرسنگی ام بود.

مستی ها، مستی از روزه، آنگاه که از سپیده ی صبح راه پیموده ایم و گرسنگی دیگر اشتها نه که سرگیجه ای است. مستی از عطش، آنگاه که تا غروب راه پیموده ایم.

در آن هنگام، هر خوراک سبکی در نظرم همچون سورچرانی افراط آمیز می نمود. و من، شوریده حال، احساس تند هستی را تجربه می کردم. آنگاه مساعدت لذت بخش حواسم در تماس با هرچیزی، گویی آن را برایم به خوشبختی ملموسی بدل می کرد.

من آن مستی را شناخته ام که شکل اندیشه ها را اندکی دیگرگون می کند. روزی را به خاطر دارم که اندیشه هایم همچون لوله های دوربین کوچک و باریک می شدند. آن که یکی مانده به آخر بود، همیشه ظریف تر از همه جلوه می کرد. سپس از همان اندیشه، باز هم اندیشه ای هر چه ظریف تر به در می آمد.

روزی را به یاد می آورم که اندیشه هایم چنان گرد بودند که به راستی چاره ای نبود جز آن که رهایشان کنم تا بر زمین بغلتند. روزی را به یاد می آورم که چنان انعطاف پذیر بودند که هر یک پی در پی شکل دیگران را به خود می گرفت. دفعات دیگر، دو اندیشه بودند که گویی می خواستند به موازات هم، تا اعماق ابدیت نشو و نما کنند.

آن مستی را شناخته ام که آدمی را وا می دارد تا خود را بهتر، بزرگ تر ، محترم تر، پرهیزگارتر، توانگرتر، ... از آنچه هست بپندارد.

گزیده آثار آندره ژید به فارسی

سکه سازان، ترجمه ی حسن هنرمندی، نشر ماهی، چاپ اول: 1385

در تنگ، ترجمه ی رضا سید حسینی و عبدالله توکل، انتشارات نیلوفر، چاپ اول: 1373

اگر دانه نمیرد، ترجمه ی همایون نوراحمر، انتشارات نیلوفر، چاپ اول: 1372

مائده های زمینی و مائده های تازه، ترجمه ی مهستی بحرینی، انتشارات نیلوفر، چاپ اول: 1381

دخمه های واتیکان، ترجمه ی سیروس ذکاء، انتشارات یزدان، چاپ اول: 1372