۱۸-۱۲-۹۶، ۰۷:۴۱ ق.ظ
روزنامه شرق - پوريا ناظمي: فارغ از اینکه درباره مراسم سالانه اهدای جوایز آکادمی هنرها و علوم تصاویر متحرک ایالات متحده یا اسکار چه فکر میکنید، این یکی از مهمترین رویدادهای سینم ایی جهان در هر سال بهشمار میرود. برخی از منتقدان نسبت به ارزشهای هنری یا معیارهای داوری این مراسم نگاه منفی دارند. برخی دیگر آن را بیشتر نماینده جنبه صنعتی سینم ا میدانند تا بخش هنری آن و گروهی دیگر آن را جایزهای پرزرقوبرق میخوانند که ابزاری تبلیغی برای سیاستهای فرهنگی ایالاتمتحده است.
ساختار آکادمی اسکار به دلیل ماهیت و طرز فکری که در آن وجود دارد، به طور سنتی و طبیعی روی چندان خوشی به فیلمهای ژانر علمی-تخیلی و فانتزی و آثار الهامگرفته از داستانهای مصور نشان نمیدهد. این در حالی است که برخی از این فیلمها نهتنها از داستانهای مهم و تأثيرگذاری برخوردارند که بسیاری از آنها در رده الهامبخشترین فیلمهای سال قرار دارند. از سوی دیگر در شرایطی این داستانهای تصویری با بیمهری روبهرو میشوند که بخش عمدهای از درآمد و بازار سینم ا بر دوش این آثار است. این آثار هستند که چرخ اقتصاد استودیوهای فيلمسازی را میچرخانند و در دنیایی که بهطور جدی سینم ا با رقیب تازه خود و دنیای دیجیتال و شبکههای اشتراکی آنلاین در حال رقابت است، فرصتی فراهم میکنند تا این تولیدکنندهها بتوانند روی فیلمهای خاص خود که مخاطب کمتری دارند، سرمایهگذاری کنند. از سوی دیگر فیلمهای علمی-تخیلی و فانتزی موتور پیشران صنعت سینم ا هستند.
فناوریهایی که برای ساخت این فیلمها توسعه داده میشود، بهتدریج به بخشی از بدنه فيلمسازی مدرن تبدیل میشوند. تکنیکهای نو عمدتا از دل این فیلمهاست که کمال مییابند و امکان روایت داستانهای متعددی را به فيلمسازان میدهند. نکته مهم دیگر این آثار تأثيری است که بر ذهن مخاطبان خود و بهویژه کودکان و نوجوانان میگذارند. آثار علمی-تخیلی عمدتا بهانهای برای علاقهمندشدن آنها به دنیای شگفتانگیز علم و فناوری است و آثار فانتزی و الهامگرفته از کتابهای مصور ذهن آنها را در برابر سؤالها و چشماندازهای تازهای باز میکند و به قدرت تخیل آنها امکان پرواز میدهد تا به کاوش جهانهایی فراسوی دنیای روزمره اطراف ما بپردازند. ایام فرصت مناسبی برای مرور برخی از فیلمهای مهم سال در ژانر علمی-تخیلی و فانتزی است که بد نیست آنها را در فهرست تماشای خود قرار دهید. اگرچه سعی شده این فهرست با درنظرگرفتن نظر منتقدان رسانههای مختلف سینم ایی تهیه شود، اما درنهایت سلیقه شخصی نیز در آن نقش بازی کرده است و شاید تعدادی از فیلمهای مهم از آن جا مانده باشند.
شکل آب
فیلم شکل آب را نمیتوان خیلی ساده در یکی از ژانرهای رایج قرار داد. گیلرمو دلتورو که تخیل ناآرام و ذهن مهارنشدنی و خلاق خود را پیشتر در آثار متنوعش به ظهور رسانده است، در این داستان عاشقانه مرزهای ژانری را درمینوردد و اثری میسازد که از یکسو علمی-تخیلی دوران جنگ سرد را روایت میکند و از سوی دیگر ژانر هیولایی را به تصویر میکشد و در میان همه اینها داستانی عاشقانه و دراماتیک را بیان میکند؛ داستانی که در این میان اما به دردهایی میپردازد که دردهای امروز ما هم هست؛ از اختلاف طبقاتی تا تبعیض نژادی. از مصرفگرایی افراطی تا فساد نهادی اداری. از تبعیض جنسیتی تا زیستن دائم در وحشت پروپاگاندای توطئه و درنهایت خطکشیدن به دور خود و دیگری را دشمن دیدن. تلاش برای رامکردن بهجای فهمیدن و درنهایت ویرانکردن دیگری. داستان درباره مرکزی تحقیقاتی در ایالات متحده در دوران جنگ سرد است که هیولایی آبزی را به آنجا میآورند تا روی آن تحقیق کنند تا شاید به ابزاری برای برتریگرفتن بر دشمن خود، شوروی، بدل شود.
هیولای وحشی اما در این میان نشان میدهد که دشمنی خونخوار نیست و وقتی خدمتکار ناتوان از سخنگفتن مرکز با او به معاشرت میپردازد، او رام میشود. داستان این هیولا و این رابطه، داستانی عاشقانه است که مرزهای وحشت و فانتزی و علمی-تخیلی را با هم میآمیزد و اثری خیرهکننده خلق میکند؛ آنقدر چشمگیر که حتی داوران آکادمی اسکار که معمولا روی خوشی به این دنیای به قول آنها غیرواقعی نشان نمیدهند، چنان تحتتأثير قرار میگیرند که این فیلم را در ١٣ رشته نامزد جایزه اسکار کردهاند. فیلم شکل آب در برخی از سکانسهای خود شبیه بازسازی تصویری اشعار عرفای قدیم میشود و مخاطب خود را در فراسوی مرزهای زبانی و جغرافیایی پیدا میکند.
از یهـ جاییـ بهـ بعدـ اگر نریـ خـــــری !