پله؛ مروارید سیاه مستطیل سبز

[صنم بانو]

هفته نامه چلچراغ: ادسون آرانتس دو ناسیمنتو را هیچ کس نمی شناسد و هیچ اطلاعاتی هم درباره او ندارد. پس خیلی هم عجیب نیست که هیچ کس از خبر بیماری یا حتی مرگ او متاثر نشود. ادسون آرانتس دو ناسیمنتو ناشناخته ترین ستاره دنیای فوتبال است که همه چهره او را می شناسند، اما نامش را نمی دانند؛ جالب است چهره اش را می شناسند و نامش را نمی دانند. با کمترین اشاره به موفقیت، دستاوردها، عناوین و افتخارات باشگاهی، ملی و شخصی، فقط و فقط یک نام به ذهن همه فوتبال دوستان و هواداران خطور می کند و آن هم کسی نیست جز پله.

 

درست است، او پله بازیکن افسانه ای تاریخ فوتبال جهان است که کمتر کسی نامش را می داند، چون همه او را با لقبش می شناسند نه با نامش. این روزها پرافتخارترین فوتبالیست تمامی ادوار در بزرگ ترین نبرد زندگی اش، با بیماری دست و پنج نرم می کند و می خواهد این حریف را هم مثل همه رقبایش دریبل کند، به او گل بزند و شکست دهد...

 

نفس هایی که هرگز به شمار نمی افتند

ادسون آرانتس دو ناسیمنتو ملقب به پله، بازیکن سیه چرده و تکنیکی فوتبال برزیل با حضورش در میدان خیال همه را راحت می کرد؛ هم هواداران تیمش و هم هواداران تیم رقیب که با وجود پله به راحتی نتیجه پایان بازی را پیش بینی می کردند! در مسابقاتی که طلای سیاه برزیلی بازی می کرد، همه به فکر لذت بردن از تماشای عشق بازی و طنازی های پله با توپ بودند، گرچه ظاهرش هیچ تناسبی با ناز و عشوه نداشت. راه دلبری کردن از این همه هوادار را خیلی خوب بلد بود؛ همه را شیفته و سرگشته تکنیک ناب و فوتبال اصیل برزیلی می کرد، و فوتبال برزیل هم نه در یک جمله، که در یک کلمه و یک نفر، خلاصه می شد و آن هم کسی نبود جز پله.

 

سیه چرده برزیلی را می توان عصاره فوتبال برزیل نامید که خیلی از ستاره های نسل های بعدی، از او الهام گرفتند. کسی که الهام بخش بسیاری از ستارگان بزرگ فوتبال برزیل و جهان بود و بزرگ ترین رقبایش را از میدان به در کرد و چاره ای جز تسلیم شدن برای آنها نگذاشته بود، گرد پیری و ناتوانی بر چهره خود می بیند و پنجه در پنجه بیماری انداخته است. این بار مروارید سیاه فوتبال در مستطیل سبز نیست که بخواهد برای مردمانی از چندین نسل خاطره سازی کند، بلکه نحیف و ناتوان در بیمارستان بستری شده تا این بار در کارزار زندگی، و نه برای دیگران، که برای خودش خاطره بسازد تا روزهای بیشتری در این دنیا نفس بکشد. پله نیک می داند مادامی که او نفس می کشد، فوتبال برزیل هم نفس خواهدکشید، و نفس کشیدن فوتبال برزیل یعنی این که فوتبال جهان هرگز به نفس نفس نمی افتد.

 

‌

[صنم بانو]

فوتبال؛ زندگانی او و این بازی زیبا

شماره 10 طلایی پوشان برزیل بازیکنی فقط برای نسل خود و حتی کشور و قاره خود نبود، بلکه او برای تمامی ادوار تاریخ و حتی متعلق به دورترین سرزمین هایی بوده و هست که شاید تجمل، تکنولوژی، گرایش به کالای لوکس و مدرنیته راهی به آن جا نداشته باشند، اما فوتبال نقبی می زند به قلب این سرزمین ها که خاک آن ها برای پرورش پله و پله ها حاصلخیز است، گرچه پس از پنج دهه که از دوران بازی پله می گذرد، بسیاری از فوتبالیست های مطرح و سرشناس می خواستند به جایگاه او برسند. خیلی از ستاره های مطرح پس از دوران بازی پله توانستند به جایگاه بالایی برسند، اما هیچ یک پله نبودند و نشدند.

 

ستاره سابق تیم ملی برزیل خالق عبارتی جدید و زیبا در فوتبال شد؛ بازی زیبا توصیف پله از فوتبال است که پس از گذشت چندین دهه، این عبارت همچنان در ادبیات فوتبال جهان به کار برده می شود. پله که علاقه مندان و دوست داران زیادی در سراسر جهان داشته و دارد، پس از درخواست های مکرر تصمیم گرفت تا زندگی نامه خود را به صورت کتاب چاپ کند. این کتاب با نام «زندگانی من و این بازی زیبا» (My life and the Beautiful game) در بیش از 120 کشور جهان ترجمه و چاپ شد و استقبال به شدت زیادی از آن صورت گرفت.

 

مهارت های تکنیکی پله؛ تمام آن چه خوبان همه دارند

برخورداری پله از این همه توانایی و مهارت به راستی جای تعجب دارد؛ پربیراه نیست که اگر در مورد مهاجم برجسته برزیلی گفته شود: آن چه خوبان همه دارند، پله تنها داشت. تماشای بزای های پله بسیار لذت بخش و البته تعجب برانگیز بود. شاید مهم ترین دلیل برای کسب این همه عناوین و افتخارات باشگاهی، ملی و شخصی این بود که به معنای واقعی کلمه، فوتبال در خون پله بود. تکنیک فوق العاده، دریبل زنی، ضربات سر محکم و دقیق با وجود داشتن قامت نه چندان بلند، قابلیت شوت زنی با هر دو پا، سرعت بالا، ارسال پاس های دقیق و هوش و ذکاوت فوق العاده در بازی خوانی حریف از جمله ویژگی های مهم بازی پله بود و همین مسئله هم باعث شد تا به عناوین و موفقیت های واقعا دست نیافتنی در دوران حرفه ای خود برسد.

 

یکی از مربیان باشگاهی پله نقل می کند: خوشبخت ترین مربی دنیا در آن زمان کسی بود که پله را در اختیار داشت؛ برخی باشگاه ها واقعا حاضر بودند در ازای به خدمت گرفتن پله، چهار یا پنج بازیکن طراز اول خود را واگذار کنند. هرگاه از او می پرسیدم کدام پست بازی می کند، جوابش این بود: فرقی ندارد، هر پستی که کمک بیشتری به تیم می کند. چه در باشگاه و چه در تیم ملی، او در همه پست های خط حمله بازی کرد، چون تا پایان دوران فوتبالش، واقعا هیچ کس نفهمید پله ذاتا راست پا است یا چپ پا.

[صنم بانو]

پله برترین بازیکن تاریخ فوتبال

آرژانتین مهم ترین حریف برزیل، ستارگان برجسته بسیار زیادی را به فوتبال جهان معرفی کرد؛ بزرگ ترین آن ها دیه گو مارادونا بود که تنها یک بار موفق به فتح جام جهانی شد. پس از مارادونا همواره کارشناسان و هواداران فوتبال این کشور در پی امیدی واهی (البته تا زمان فعلی) مارادوناهای بعدی را کشف و معرفی می کردند، اما هیچ یک از آن ها نه تنها مارادونا نشدند، بلکه در سطح یک بازیکن بین المللی هم ظاهر نشده و زودتر از آن چه تصور می شد، فراموش شدند. اما داستان فوتبال برزیل کاملا متفاوت از آلبی سلسته بود؛ آن ها فقط یک بازیکن را می شناسند که نه فقط در برزیل که در تاریخ فوتبال جهان برترین است. همه جامعه فوتبال برزیل او را به عنوان بهترین بهترین ها پذیرفته و از این انتخاب هم جانانه دفاع می کنند.

 

 

زیکو، مربی و ملی پوش سابق برزیلی، در خصوص مناقشه طولانی و بی نتیجه «پله بهترین بازیکن تاریخ یا مارادونا»، می گوید: حتی مطرح کردن این سوال مسخره و خنده دار است. این سوال فقط یک پاسخ دارد؛ پله. شاید میشل پلاتینی به واسطه ماجراهایی که در دوران پس از فوتبال و در سطح مدیریت یوفا درگیر آن ها شد، فردی موجه و دارای جایگاه اجتماعی شناخته نشود، اما به لحاظ فنی، کاپیتان سابق تیم ملی فرانسه که سه بار عنوان بهترین بازیکن سال جهان را به دست آورد، از برترین بازیکنان تاریخ فوتبال شناخته می شود. پلاتینی فوتبالیست که خیلی ها او را در سبک بازی، تکرار نشدنی خطاب می کنند، پله را این گونه توصیف می کند: بازی کردن مثل پله یعنی بازی کردن مثل خدا.

چه کسی از این مناقشه سود می برد؟

مناقشه پله یا مارادونا، بیشتر از سوی هواداران و کارشناسان و اهالی فوتبال آرژانتین مطرح می شود تا به نوعی نام اسطوره فوتبال خود را هم‌طراز طلای سیاه برزیل نگه دارند، و البته با بی نتیجه ماندن این بحث و عدم انتخاب رسمی یکی از این دو ستاره بزرگ، بهانه و دستاویزی برای نپذیرفتن پله بر بام بازیکنان تاریخ ساز و ماندگار فوتبال جهان داشته باشند. اما شاید بتوان حرکت مارادونا و اظهارنظرش در مورد پله را نقطه پایانی بر این مناقشه دانست که به طور تلویحی پله را برترین فوتبالیست تمامی ادوار توصیف می کند:

 

دیگر هیچ بازیکنی در فوتبال جهان مانند پله نخواهدآمد. تکرارنشدنی یعنی این که پله دیگر تکرار نمی شود. افسوس از این که ما در دو دوره زمانی مختلف بازی می کردیم و فرصت بازی کردن در زمان پله را نداشتم.

مارادونا که در دوران بازی و پس از آن رابطه چندان خوبی با پله نداشت، مصاحبه های تندی علیه سلطان فوتبال برزیل و جهان داشت. اما سال گذشته در پاریس، در مراسمی به مناسبت صلح جهانی آن ها با یکدیگر آشتی کردند و کایپتان سابق آلبی سلسته حسابی از پله تعریف و تمجید کرد و او را بازیکنی تکرارنشدنی در تاریخ خواند. مارادونا با این اظهار نظر و رفتار فوق العاده احترام آمیز با پله، به نوعی مقبولیت و جایگاه مردمی و فوتبالی خود را تا اندازه ای دوباره به دست آورد؛ البته در این مراسم، مارادونای ماندگار هم به واسطه پله مقبول واقع می شود. به جز بزرگانی که به نام آنها اشاره شد، یوهان کرایوف فقید که از بازیکنان مطرح و برجسته و از مربیان و تئوریسین های تاثیرگذار در تاریخ باشگاه بارسلونا به شمار می رود، جمله فوق العاده زیبا و با معنایی در مورد پله دارد:

 

مارادونا و پله

 

پله تنها بازیکن تاریخ است که توانسته همه مرزهای منطق و استدلال را پشت سر بگذارد. این توصیف از سوی یکی از بزرگان تاریخ فوتبال جهان بیانگر آن است که تکنیک و شیوه بازی، گل زنی و حتی پاس های ارسالی او برای هم تیمی هایش، گاهی به طور حیرت انگیزی زیبا، عجیب و فرای تصور بود. ژوست فونتین فرانسوی، فرانس پوشکاش، دی استفانو و بابی مور برخی از ستارگان بزرگ و برجسته فوتبال جهان هستند که همگی پله را تنها مرد بی بدیل در فوتبال جهان و بهترین بازیکن تمامی دوران ها توصیف کرده اند. بابی چارلتون، اسطوره فوتبال انگلیس، در یکی از برنامه های تلویزیونی در پاسخ به این سوال مجری برنامه که پرسید «پله را چگونه می نویسند؟»، گفت: «خدا!»

[صنم بانو]

این افتخارات متعلق به یک نفر است

شاید این سوال به ذهن خطور کند که مگر پله چه دستاوردی برای فوتبال داشت، یا چه عناوین قهرمانی و موفقیتی کسب کرده که او را تا این اندازه از سایر بازیکنان، حتی ستاره های بزرگ، متمایز می کند. عناوین قهرمانی و رکوردهای عجیب پله بهترین شاهد برای ماورایی بودن استعداد و توانمندی های طلای سیاه هستند و برخی ممکن است از دیدن این فهرست شوکه شوند، اما بعد از آن سخت به پله ایمان خواهندداشت. عجیب که همه این عناوین فقط و فقط به پله تعلق دارد؛ افتخاراتی که حتی برخی از ستاره های بزرگ فوتبال در حسرت به دست آوردنش ماندند:

کسب 3 قهرمانی در جام های جهانی 1958 و 1968 و 1970
کسب عنوان بهترین بازیکن سال جهان
انتخاب به عنوان ورزشکار برتر قرن از سوی کمیته بین المللی المپیک
انتخاب به عنوان یکی از صد چهره برتر و تاثیرگذار قرن بیستم
انتخاب به عنوان یکی از چهره های برتر برای 10 شخصیت برتر ورزشی از سوی جامعه خبرنگاران و رسانه ها
انتخاب در تیم منتخب قرن از سوی فیفا
بهترین بازیکن قرن از سوی فیفا

 

این ها بخشی از افتخارات سلطان فوتبال جهان یا همان مروارید سیاه برزیلی است که در 17 سالگی در فینال جام جهانی به میدان رفت و نام خود را به عنوان جوان ترین گل زن در تمامی فینال های تاریخ جام جهانی به ثبت رساند. آمار گل زنی های پله به طرز عجیبی باورنکردنی و فرای تصور است؛ این مهاجم در 1366 بازی خود در دوران فوتبال حرفه ای توانست 1281 بار توپ را به جایی بفرستد تا فریاد شادی میلیون ها هوادارش را بشنود. پله در حالی 1281 گل در زمان بازی به ثمر رساند که برخی از مهاجمان فوتبال جهان در این سال ها با آمار گلزنی کمتر از یک پنجم این تعداد، به عنوان گلزنان قهار شناخته می شوند.

در روزهایی که کریستیانو رونالدو و لیونل مسی، با آگاهی از تمامی جزییات آماری و عملکرد خود و رقیب، رقابت شدیدی برای ثبت رکورد هت تریک دارند، در حال حاضر رقابت آن ها روی حدود 50 هت تریک ادامه دارد. و شاید باورنکردنی است که در سال هایی که هیچ بازیکنی از آمارهای خود اطلاع دقیقی نداشت و همه جزییات بازی ها به صورت امروزی منتشر نمی شد، بازیکنی به نام ادسون آرانتس دو ناسیمنتو بازی می کرد که 92 هت تریک در دوران فوتبال حرفه ای به ثبت رساند.

 

حتی مروارید سیاه برزیل در جام جهانی 1958 در حالی که حدود 17 سال و 200 روز بیشتر نداشت، در مرحله نیمه نهایی هت تریک کرد و از آن زمان تاکنون که 59 سال می گذرد، همچنان درخشش او تکرار نشدنی باقی مانده؛ هرچند در مورد رکوردهای ورزشی هرگز نمی توان با قطعیت حرف زد، اما به نظر می رسد پله تا زمانی نامعلوم جوان ترین بازیکنی خواهدبود که در جام جهانی هت تریک کرده است.

 

زندگی تا ابد؛ پله با مرگ نمی میرد

پله جزو آن دسته از چهره ها و ورزشکاران بزرگ و تاثیرگذار در تاریخ فوتبال و ورزش جهان شناخته می شود که متعلق به هیچ زمان و مکانی نیست و از مرزهای زمان عبور کرده است. او تا زمانی که هست، خواهدبود و زمانی هم که مرگ سلطان فوتبال جهان را دریبل کند، باز هم خواهدبود. این را همه هواداران و عاشقان ستاره بی همتای برزیلی سخت باور دارند. آن ها که سال های زیادی از عمر خود را با خاطرات او سپری کردند، آن ها که زندگی شان بر پایه عشقی استوار بود که شاید معشوق از این همه جنون عاشقانش چیزی نمی دانست، زیرا او نمی توانست بازی چشم نواز و دلبرانه سلطان فوتبال جهان را ببیند و عاشقش نشود. پله هرگز بازی خود را ندید...