جشنواره فیلم فجر ۳۹؛ آن چه باید بدانید

[صنم بانو]

 

 

متفاوت‌ترین دوره جشنواره فیلم فجر، حالا با نمایش تنها ۱۶ فیلم در بخش مسابقه، چگالی تمایز با دوره‌های قبلی خود را بیشتر کرده است.

روزنامه فرهیختگان: متفاوت‌ترین دوره جشنواره فیلم فجر، حالا با نمایش تنها ۱۶ فیلم در بخش مسابقه، چگالی تمایز با دوره‌های قبلی خود را بیشتر کرده است. درحال حاضر آنچه مسجل است اینکه جشنواره از ۱۲ تا ۲۲ بهمن در تهران و احتمالا مراکز استان‌ها برگزار خواهد شد. تعداد سینم ا‌های مردمی در تهران، به نسبت سالیان گذشته، بیشتر خواهند بود. سینم ا‌ها نیز مجاز هستند تنها تا ۳۰ درصد ظرفیت خود بلیت‌فروشی داشته باشند.در ادامه، نگاهی خواهیم انداخت به جزئیات هریک از فیلم‌های بخش سودای سیمرغ، غایبان و پرکارترین بازیگران مرد و زن جشنواره امسال.

 

تنوع ژانر این فهرست کم‌حجم

 

از ۱۶ فیلم جشنواره امسال، هفت فیلم، تجربه نخست کارگردانان‌شان محسوب شده و دو فیلم هم تجربه دوم به حساب می‌آیند. نکته جالب‌توجه اینکه تمام کارگردانان حاضر در جشنواره امسال، جوان و زیر ۵۰ سال سن دارند که این اتفاق تاکنون در هیچ یک از دوره‌های جشنواره فجر رخ نداده بود.

 

از این تعداد فیلم، هشت فیلم در زمره سینم ای اجتماعی تعریف می‌شوند، دو فیلم دیگر کمدی و اجتماعی هستند، سه فیلم در رابطه با دفاع مقدس حضور دارند، یک فیلم با محوریت تریلر جاسوسی و امنیتی، یک فیلم با محوریت وحشت و یک فیلم رومنس و عاشقانه در جشنواره امسال حضور دارند که تنوع ژانری این دوره را به نسبت دوره‌های قبل که با فیلم‌های بیشتری همراه بود، گسترش داده‌اند. گرچه «یدو» فیلمی با محوریت دفاع مقدس تعریف شده، اما قهرمانان داستان، نوجوانانی هستند که می‌توانند نماینده‌ای از طرف ژانر کودک و نوجوان تعریف شوند؛ گرچه فیلم در جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان نیز حضور داشت و موفقیت‌هایی را در آنجا به دست آورد.

 

[صنم بانو]

 

مانند ادوار اخیر جشنواره، بیشترین ژانر حاضر، اجتماعی است که در ادامه به هریک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

 ابلق

 

پنجمین ساخته «نرگس آبیار» مانند کار‌های دیگر کارگردان، فضایی زنانه دارد و داستان زنی (الناز شاکردوست) را روایت می‌کند که با همسر و فرزند خود در حاشیه تهران زندگی کرده، اما اتفاقی، آن‌ها را به شمال این شهر می‌کشاند. آبیار، برخلاف ساخته‌های قبلی خود، این فیلم را در سکوت کامل خبری جلوی دوربین برد و هنوز هم اطلاعات چندانی راجع به آن در دسترس نیست.

 

 

فیلمی که چند تن از بازیگران و کسانی که اثر را بعد از مراحل فنی تماشا کرده‌اند، از آن به‌عنوان برجسته‌ترین ساخته فیلمساز تا امروز نام برده‌اند که در عین تاثیرگذاری فضای فیلم، بازی‌های درخور توجهی را به خود می‌بیند. به‌خصوص بازی بهرام رادان که به گفته کسانی که فیلم را دیده‌اند، تاکنون در کارنامه این بازیگر دیده نشده است. آبیار در تمام این سال‌ها نشان داده کارگردان جسوری است و مخاطبانش را با هر ساخته خود غافلگیر می‌کند. به‌طوری که نمی‌توان او را در زمره یکی از سه کارگردان زن موفق دهه ۹۰ سینم ای ایران نام نبرد.

---

بی‌همه‌چیز

 

سومین ساخته سینم ایی محسن قرایی در گرمسار جلوی دوربین رفت. قرایی که یک تجربه فیلمنامه‌نویسی موفق را با محمد داوودی در «قصر شیرین» پشت‌سر گذاشته بود، در این فیلم نیز با داوودی به همکاری پرداخت و طبق شنیده‌ها، داستان ملتهب و جذابی را به تصویر کشیده است. قرایی تلاش کرد مانند ساخته قبلی خود (سدمعبر)، فیلم را در سکوت خبری جلوی دوربین ببرد، اما چند حاشیه سبب شد این اتفاق رخ ندهد.

 

 

نخست، نام فیلم بود که در ابتدا «بدون همه‌چیز» بود که به «بی همه‌چیز» تغییر یافت. دوم، انصراف علی مصفا از جمع بازیگران این فیلم بود که به دلیل تغییر در شروع فیلمبرداری که با شیوع کرونا با تاخیر همراه شد، قید حضور در این فیلم را زد. حاشیه سوم، به مراتب پررنگ‌تر از دو مورد قبلی بود و حسابی رسانه‌ای شد: شهاب حسینی که یکی از بازیگران اصلی این فیلم بود، پس از چند روز حضور مقابل دوربین، از بازی در این فیلم انصراف داد تا هادی حجازی‌فر به جای او بازی کند. البته تمام این حواشی، شامل پیش‌تولید تا روز‌های ابتدایی فیلمبرداری بود و قرایی توانست پس از آن، به خوبی تیم را مدیریت کرده و اثرش را از فضای حاشیه به دور نگه دارد.

[صنم بانو]

 

چهارمین ساخته آیدا پناهنده، سال گذشته تماما در استان گیلان جلوی دوربین رفت. «تی‌تی» در زبان گیلکی به معنای شکوفه درخت است. داستان عجیب فیلم درباره استادی است که قصد دارد تا پایان‌نامه خود را راجع به پایان عمر جهان به اثبات برساند و در این مسیر با مادری مواجه می‌شود که می‌خواهد لیاقت انسانیت را داشته باشد.

 

 

از همین داستان تک‌خطی می‌توان متوجه شد فضای داستانی فیلم جدید پناهنده با سه اثر قبلی او (ناهید، اسرافیل و پائیز نیکایدوها) به‌کلی فرق دارد. پناهنده، فیلمنامه این کار را با همراهی ارسلان امیری (که در همین دوره، فیلم اولش را با عنوان «زالاوا» در بخش مسابقه دارد) به نگارش درآورده است.

---

خط‌فرضی

 

سینم ادوستان، به‌خوبی با نام فرنوش صمدی آشنا هستند. صمدی که نخستین ساخته بلند سینم ایی را با «خط فرضی» تجربه کرده است، پیش از این، چندین فیلم کوتاه موفق ساخته و جوایزی، چون نخل طلای کن و جایزه بزرگ ساندنس را به دست آورد. البته آنچه پیش از ساخت فیلم اولش، نام وی را حسابی بر سر زبان‌ها انداخت، عضویت دائمی وی در آکادمی اسکار بود که در سال ۲۰۱۸ محقق شد.

 

 

داستان «خط فرضی» درمورد زنی به نام ساراست که باید با همسر و دخترش به یک عروسی در شمال بروند، اما همسر او بنا به دلایلی نمی‌تواند آن‌ها را در این سفر همراهی کند. همین تصمیم، سبب می‌شود چالشی بزرگ در زندگی این زوج به وجود بیاید. اطلاعات چندانی از این فیلم به بیرون درز نکرده، اما طبق شنیده‌ها، مخاطب با یک بازی غافلگیرکننده از سوی سحر دولتشاهی مواجه می‌شود و البته یک نقش‌آفرینی متفاوت هم از پژمان جمشیدی می‌بیند.

[صنم بانو]

 

ساخت این فیلم، آرزوی چندین‌ساله حمیدرضا آذرنگ بوده است. حداقل از زمانی که وی نمایشنامه این کار را در سال ۸۴ روی صحنه سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر برد و با اقبال قابل‌توجهی از جانب مخاطبان و جشنواره مواجه شد. حالا این چهره شناخته‌شده، تصمیم گرفته در نخستین تجربه کارگردانی خود، داستان متفاوت یک خانواده را در سال ۸۱ جلوی دوربین ببرد.

 

 

داستان فیلم در آخرین روز سال رقم می‌خورد. وقتی که یک خانواده پنج‌نفره حین خرید نوروزی خود، متوجه وضعیت بد مصیب شده و آنجا متوجه می‌شوند که وی معتاد است، اما این رمزگشایی، مقدمه‌ای است برای آغاز یک غافلگیری بزرگ. شنیده‌ها حاکی از نقش‌آفرینی‌های قابل‌توجه معتمدآریا و تنابنده در این فیلم است.

---

روشن

 

جشنواره فیلم فجر در بخش داوری، عمدتا در برابر فیلم‌های روح‌الله حجازی، بی‌تفاوت است، اما شنیده‌های ما از «روشن» گواه آن است که با متفاوت‌ترین فیلم کارنامه حجازی مواجه هستیم. سوژه متفاوت در کنار نقش‌آفرینی خوب رضا عطاران از «روشن»، فیلم کنجکاوی‌برانگیزی ساخته که می‌تواند غافلگیری‌هایی برای مخاطبش داشته باشد.

 

 

در این فیلم، با مرد میانسال عشق فیلمی به نام «روشن» (با بازی عطاران) مواجه هستیم که نمی‌تواند خانه ثبت‌نامی‌اش را تحویل بگیرد و به همین دلیل تلاش می‌کند تا این نقش را بازی کند.«روشن» یکی از نخستین پروژه‌هایی بود که در آخرین روز‌های فیلمبرداری‌اش به موج نخست شیوع کرونا خورد و با آنکه تنها چند سکانس بیرونی از فیلم باقی‌مانده بوده، ضبط اثر متوقف شد و در اردیبهشت ماه از سر گرفته شد.

[صنم بانو]

 

هاتف علیمردانی فیلم را اواخر پاییز سال گذشته در آمریکا به پایان رساند و برای آغاز مراحل فنی آن، به ایران بازگشت که با توجه به طولانی‌شدن مسیر پست‌پروداکشن، فیلم به جشنواره سال گذشته نرسید.هاتف علیمردانی که یکی از فیلمسازان مستقل سینم ای ایران است، همواره آثارش در جشنواره فجر نمایش داده شده و علی‌رغم اقبال از سوی مخاطب، چندان از سوی هیات‌داوران تحویل گرفته نشده است.

 

 

حالا علیمردانی پس از ساخته عجیب قبلی‌اش (کلمبوس)، قدم در همان سینم ای همیشگی‌اش گذاشته و توانسته باز هم فیلم خود را در بخش مسابقه جشنواره ببیند.فیلمی که زوج «کلمبوس» (فرهاد اصلانی و شبنم مقدمی) را این‌بار هم درکنار چند بازیگر آمریکایی، روبه‌روی هم می‌بیند.

---

مامان

 

مشاور کارگردانی نخستین ساخته آرش انیسی، مجید برزگر است که همین، بزرگ‌ترین مشوق فیلم برای دنبال شدن از جانب مخاطب است.

 

 

فیلم، داستان زنی است که پس از فوت شوهرش با مخالفت‌هایی از جانب خانواده‌اش مواجه شده و در این بین کار او (رانندگی تاکسی)، اتفاق‌هایی را برایش رقم می‌زند.با توجه به خط داستانی فیلم و تجربه فیلمسازی و سلیقه سینم ایی مجید برزگر باید با فیلم متفاوتی در جشنواره امسال مواجه باشیم.

[صنم بانو]

 

جشنواره امسال با وجود کم‌تعداد بودن آثار بخش مسابقه، ۳ فیلم در گونه دفاع‌مقدس دارد که در نوع خود، آمار خوبی محسوب می‌شود. در ادامه نگاهی خواهیم انداخت به این سه فیلم.

 

تک‌تیرانداز

 

علی غفاری درصدد است تا خاطرات موفق خود با «استرداد» را حالا با «تک‌تیرانداز» تکرار کند.

 

 

فیلمی که با محوریت عبدالرسول زرین به‌عنوان بهترین تک‌تیرانداز جنگ تحمیلی ساخته شده و طبق شنیده‌ها، تاثیرگذاری فیلم با یک بازی درخورتوجه از کامبیز دیرباز بیشتر هم شده است.

---

منصور

 

نام قبلی فیلم، «اوج ۱۱۰» بود. نخستین ساخته سینم ایی سیاوش سرمدی، مستندساز معروف، بخش‌هایی از زندگی شهید ستاری را شامل می‌شود. طبق پیش‌بینی‌ها قرار بود فیلم در جشنواره سال گذشته رونمایی شود که کار تصویربرداری فیلم طول کشید.

 

 

در ادامه قرار بود بخش‌هایی از فیلم در خارج از کشور تصویربرداری شود که کرونا اجازه چنین کاری را نداد.اما نباید فکر کرد که با یک فیلم زندگینامه‌ای صرف مواجه هستیم. آنچه سبب جذابیت فیلم شده، فارغ از تصویرگری بخش‌هایی از زندگی شهید ستاری در سال‌های پایانی جنگ، نمایش ناگفته‌هایی از این دوران و البته بازیگرانی در شمایل آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است.

[صنم بانو]

 

همین که «یدو» جدیدترین ساخته کارگردان «۲۳ نفر» است، خود بزرگ‌ترین اصل تشویقی برای دنبال کردن این فیلم است. مهدی جعفری در این فیلم نیز سراغ کودکان و نوجوانان و تقابل آن‌ها با دوران جنگ رفته و داستان آبادان درحال سقوط را به تصویر کشیده است.

 

 

یدو به نسبت فیلم قبلی کارگردان، از پروداکشن سنگین‌تر برخوردار بوده و طبق شنیده‌ها به فیلم گرم و جذابی تبدیل شده که می‌تواند مخاطبانش را راضی نگه دارد.

[صنم بانو]

کمد‌های اجتماعی

 

«کمدی» اگرچه پس از درام، بیشترین سهم در تولیدات سالیانه سینم ای ایران را به خود اختصاص داده، اما جشنواره فجر در امتداد سایر جشنواره‌های معتبر جهانی، شانس چندانی را برای حضور و داوری آثار کمدی درنظر نگرفته است. به همین دلیل سینم ای کمدی در اغلب سال‌ها، نماینده‌ای در میان فیلم‌ها ندارد. امسال اما، این شانس در گونه کمدی وجود دارد که پذیرای دو اثر در این حوزه باشد.

 

شیشلیک

 

فیلم جدید محمدحسین مهدویان، آخرین فیلمی بود که فرم حضور در جشنواره را پر کرد. در ابتدا خبر‌هایی مبنی‌بر عدم‌حضور فیلم در جشنواره مطرح شد، اما مهدویان که جشنواره، همواره توجه خوبی به او و آثارش داشته، این‌بار با کمدی اجتماعی خود هم قید جشنواره را نزد تا ببیند آیا این‌بار نیز می‌تواند با اثری متفاوت، با دست پر از اختتامیه بیرون بیاید. شیشلیک که تابستان امسال جلوی دوربین رفت، یکی از فیلم‌های آماده جشنواره امسال بود. نام فیلم زمانی بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد که معلوم شد در چرخه ممیزی‌ها قرار گرفته است.

 

 

از یک هفته پیش تاکنون، جو رسانه‌ای سنگینی حول این فیلم به وجود آمده و رسانه‌ها از ممیزی‌های بسیار روی این فیلم خبر داده‌اند. ممیزی‌هایی که برخی رسانه‌ها تعداد آن را تا ۲۰ مورد نیز عنوان کرده‌اند و تعداد دفعاتی که سازندگان فیلم را برای شورای پروانه نمایش آماده کرده‌اند ۲ تا ۳ بار قلمداد کرده‌اند. بااین‌حال، شیشلیک که گفته می‌شود بیشتر ممیزی‌هایش مربوط به دیالوگ‌هاست، آخرین فیلمی بوده که برای هیات داوران نمایش داده شده و توانسته خود را در فهرست مسابقه قرار دهد.

---

گیج‌گاه

 

نخستین ساخته سینم ایی عادل تبریزی سال گذشته در چنین روز‌هایی جلوی دوربین رفت. طبق شنیده‌ها، «گیج‌گاه»، فیلم خوش‌ساختی است که توانسته با وجود تم کمیک خود، نظر هیات داوران را برای حضور در بخش مسابقه جلب کند. تبریزی که تجربه ساخت فیلم کوتاه و دستیاری کارگردانان بزرگی را در کارنامه خود دارد، از زمان شروع فیلمبرداری، با استقبال رسانه‌ای مواجه شد.

 

 

تصاویری که از فیلم منتشر شده، حکایت از یک کمدی اجتماعی پرطراوت و جذاب برای مخاطب دارد که باید ببینیم در مقایسه با دیگر رقیب خود (شیشلیک) در جشنواره این دوره، تا چه اندازه مورد اقبال داوران و مخاطبان قرار خواهد گرفت.

[صنم بانو]

 

در این ۴۰ سال سینم ای ایران، مقاومت خاصی در برابر تولید آثار عاشقانه و رومنس داشته است. معدود آثار ساخته‌شده هم اقبال چندانی در مسیر ورود به جشنواره و افتخارآفرینی به دست نیاورده‌اند. امسال هم جزء معدود سالیانی است که این‌گونه محبوب، نماینده دارد.

 

رمانتیسم عماد و طوبا

 

دومین ساخته کاوه صباغ‌زاده پس از «ایتالیا ایتالیا»، در همان حال‌وهوا روایت می‌شود و فضای عاشقانه عجیبی دارد که می‌تواند به‌عنوان تنها نماینده ژانر عاشقانه، در جشنواره این دوره، کنجکاوی‌های بسیاری برای مخاطبان به‌همراه داشته باشد.

 

 

داستان این فیلم مانند «ایتالیا ایتالیا»، داستان رویارویی دو جوان برای نخستین‌بار است که در این بین، علاقه‌مندی‌هایی میان آن‌ها شکل می‌گیرد. فیلمی که فارغ از فضای عاشقانه، رگه‌هایی از کمدی و فانتزی را به‌صورت توامان در خود دارد. البته که فیلمنامه این کار با اقتباسی آزاد از رمان «آلن دوباتن» به رشته تحریر درآمده است

[صنم بانو]

 

ژانر محبوب وحشت که یکی از پرطرفدارترین گونه‌های سینم ایی جهان است، سهم چندانی در تولیدات سالیانه ایران ندارد. گرچه طی سالیان اخیر نمونه‌هایی در این ژانر تولید شد که با اقبال خوبی از جانب مخاطبان بدرقه شد، اما داوران جشنواره در طول این سال‌ها، روی خوشی به این ژانر نشان ندادند. حالا، اما «زالاوا» آمده تا این طلسم را بشکند و افتخارآفرینی‌هایی را برای این ژانر محبوب رقم بزند.

 

زالاوا

 

یکی از آن فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز جشنواره امسال که هم داستان و هم ساختار آن، جذابیت‌های بسیاری برای مخاطبان دارد. نخستین ساخته ارسلان امیری در روستا‌های سنندج و همدان جلوی دوربین رفت. فیلمنامه این کار در سال ۲۰۱۹، حمایت مالی خود را از خانه فیلم کره‌جنوبی دریافت کرد و از همان زمان، نام اثر بر سر زبان‌ها افتاد.

 

 

اما آنچه وسوسه‌های تماشای فیلم را دوچندان کرده، داستان آن است که بسیاری از مردم بومی نواحی غربی کشور، آن را واقعی و ترسناک می‌دانند. هرچند اطلاعات چندانی راجع‌به فیلم منتشر نشده، اما معدود تصاویر منتشرشده از فیلم، می‌تواند نوید فیلم خوبی باشد برای هاروربازان و آن‌هایی که به ژانر وحشت علاقه دارند. حال باید دید یکی از نخستین تقابل‌های جدی داوران جشنواره فجر با یک فیلم در ژانر وحشت، به چه اتفاق‌هایی ختم می‌شود.