مقالات آبزیان

[.:SNOW G!RL:.]

بررسی اجمالی صید غیر مجازماهیان خاویاری و راهکارهای مقابله با آن

مقدمه وچکیده:
درياي خزر بعنوان بزرگترين درياچه جهان و به لحاظ وجود گونه هاي با ارزش ماهيان خاوياري از جايگاه ويژه اي در دنياي آبزيان برخوردار مي باشد, گونه هائيكه از ميليونها سال قبل توانستند نسل خويش را حفظ نمايند.
ولي امروزه و به انحاي مختلف بقاي آنها در معرض خطر قرار گرفته است. عوامل متعددي باعث شده كه ذخائر مهم و منحصر بفرد اين درياچه در معرض انقراض قرار بگيرند.
عواملي مانند تفكيك كشور شوروي سابق, مشخص نبودن رژيم حقوقي درياي خزر, عدم امنيت رودخانه ها و نبود شرايط مناسب جهت مهاجرت و تكثير طبيعي اين ماهيان, وجود صيدهاي غير مجاز خصوصاً در كشورهاي مشترك المنافع حاشيه درياي خزر و نهايتاً شرايط نامناسب زيست محيطي در اثر ورود فزاينده آلاینده های صنعتي, كشاورزي و شهري بداخل اين اكوسيتم با ارزش مي باشد.
شايسته است جهت دستيابي به موقعيت اساسي و پايدار در زمينه حفاظت از ذخائر اين ماهيان با ارزش جداي از اقدامات زير بنائي و موثر كه توسط هر يك از كشورها انجام مي پذيرد .
همكاري همه جانبه كشور حاشيه خزر مي تواند نقش ارزنده اي در حفظ و بازسازي اين ذخائر ايفاء نمايد. در اين راستا جمهوري اسلامي ايران قدمهاي اساسي را برداشته و جدا از توجه به بحث بازسازي ذخائر با ايجاد يگانهاي حفاظت منابع ابزيان مسئله حفاظت از اين ماهيان خصوصاً در شمال كشور بطور جدي پيگيري مي نمايد.
بطوريكه طبق نظر سازمان جهاني حمايت از گونه هاي در حال انقراض (سايتس)كشور ايران را حائز شرايط لازم در زمينه صيد و استحصال و صادرات خاويار اعلام نمودند و اين خود نشان دهنده كارهاي زيربنائي و بهره وري اصولي و نهايتاً حفاظت از اين گونه ها توسط كشور عزيزمان ايران مي باشد. علي ايحال استان گلستان چه در زمينه صيد و استحصال خاويار و چه در زمينه بازسازي ذخائر نقش ارزنده اي رادرکشور ايفاد مي نمايد .
بطوريكه 46 درصد خاويار كشور در اين استان استحصال مي شود كه اين خود نشان دهنده اهمیت حفاظت از دريا و دامهاي خاوياري توسط پرسنل زحمتكش حفاظت منابع آبزیان با صرف هزینه های زیاد را مي رساند.
شیلات استان گلستان در راستای اهداف سازمان شیلات ایران مباحث باسازی ذخایر ، حفظ وبرداشت ذخایر آبزیان را در دستور کار خود دارد. بدین منظور همه ساله صدها میلیون تومان صرف تولید انواع بچه ماهیان خاویاری و استخوانی جهت رها سازی به دریا میگردد تا چرخه حیات این آبزیان که بعلت مشکلات متعددی از جمله مناسب نبودن وازبین رفتن محلهای طبیعی تکثیر این آبزیان وکاهش ذخایر دراثرافزایش صید غیر مسئولانه حفظ گردد.
بررسی فعالیت صیادان غیر مجازدر دریا:
در حال حاضر فعالیت وسیعی از طرف صیادان غیرمجاز برای صید انواع ماهیان خاویاری و استخوانی انجام می گیرد افراد فرصت طلب و سود جو یی که بدون توجه به قوانین و مقررات موجود مشغول غارت ثروت ملی می باشند. صیادان غیر مجاز در استان با استعداد حدود 400-600فروند شناور با قدرت 48 اسب بخار به بالا که اکثرا با قدرت 200 اسب بخار بوده وبا بیش از دو هزار نفر بطور حرفه ای اقدام به صید غیر مجاز ماهیان با ارزش دریای خزر خصوصا ماهیان خاویاری نا بالغ می نمایند و ادامه روند کنونی صید غیر مجاز هم اشتغال پایدار ایجاد شده در بخش صید صیادی را دچار چالش شدیدخواهد کرد وهم باعث انقراض و نابودی این گونه های با ارزش خواهد شد. علی ایحال چنانچه در مبارزه با این پدیده نا پسند اجتمایی تدابیری اتخاذ نگردد در آینده نه چندان دور می بایستی نسل این گونه آبزیان را تنها در موزه ها مشاهده نمود.
طرف صيادان غيرمجاز براي صيد ماهيان خاوياري و استخواني انجام مي گيرد
جغرافیای قاچاق ماهیان خاویاری:
ح- محلهای ورود وخروج به دریا در استان گلستان، نوار مرز- چپاقلی- چارقلی- گمیشان- خواجه نفس- چالاشت - میانکاله وکانال بندر ترکمنمی باشد.
- محلهای بسته بندی خاویار و گوشت خاویاری عمدتا در گمیشان وخواجه نفس- بندر ترکمن در داخل منازل صورت می پذیرد.
- مبادی خروجی از استان جاده بندر گز- پلیس راه نوکنده -پلیس راه ساری که عمدتا به تهران عرضه می گردد. لازم به توضیح است که فعالیت این افراد بصورت نامحسوس ومخفی می باشد.
اقدامات پیشگیری وکنترلی در مبارزه با قاچاق ماهیان خاویاری:
1-جلوگیری از ارائه بنزین به صیادان غیر مجاز که از طریق جایگاها صورت میگیرد
2-جمع آوری آلات وادوات صید غیر مجاز وبرخورد با نقل وانتقال ان در سطح استان
3-نا امن سازی بازار به طرق مختلف(معامله صوری برخورد با عاملان خرید وفروش)
4-عدم تردد قایقهای موتوری 48 قوه اسب به بالا در دریا
میزان تقریبی صید ماهیان خاویاری :
- تعداد شناورهای غیر مجاز در دریا در طول یک شبانه روز 100فروند در نظر گرفته شود ودر هر شناور تعداد60 رشته دام استفاده نمایند ودر هر رشته2 قطعه ماهی نارس خاویاری صید شود حدود 12000 قطعه در طول یک شبانه روز صید می گردد.
ودر طول یکماه 360000قطعه ودر طول 6ماه صید مفید حدود 2160000قطعه ماهی نارس خاویاری توسط صیادان غیر مجاز صید ونابود میگردد.
ارزيابي و پيشگيري از صيد غيرمجاز:
الف – ناامن سازي بازار عرضه خاويار و ماهيان خاوياري
فرصت طلبي عده اي عناصر سودجو درقالب صيادان غيرمجاز خاويار ، موجب اخلال در فرآيند مديريت صيد ، بهره برداري بي رويه از ذخاير ارزشمند ماهيان خاوياري درياي خزر ، وارد شدن لطمات فراوان به درآمدهاي ارزي كشور در بازارهاي بين المللي و همچنين اعمال برخي محدوديت ها براي كشور شده است از اين رو با توجه به اهميت موضوع ، لازم بود با انجام يك سري عمليات هاي تاكتيكي ، امنيت را از سوداگران خاويار و صيادان غير مجاز ماهيان خاوياري سلب نمود و با حمايتهاي قانوني و برنامه ريزي هاي مدون ، گام مؤثرتري در امرتشديد مبارزه با قاچاق خاويار و صيد غيرمجاز برداشته شود . لذا جهت ناامن سازي بازار عرضه خاويار و ماهيان خاوياري راهكارهاي ذيل پيشنهاد مي گردد:
1 – شناسايي كنترل و بازرسي گلوگاه ها و مبادي ورودي و خروجي حساس و استراتژيك استان( بازارهاي عرضه محصولات شيلاتي ) .
2 – تأمين راهبردهاي لازم به منظور استقرار نيروهاي كارآمد و زبده يگان حفاظت منابع آبزيان در كنارديگر پرسنل انتظامي و ارگانهاي دولتي استان مستقر درمحورهاي خروجي و ورودي شهرها ، بازارهاي عرضه محصولات شيلاتي و 00
3 – شناسايي عوامل اصلي قاچاق خاويار و مالكان شناورهايي كه توزيع كننده اصلي اين محصولات به بازارهاي شهرهاي استان و خارج از استان مي باشند.
4 – شناسايي عناصر و شبكه هاي تأمين كننده خاويار قاچاق دراستان
ب – شناسايي و مبارزه با عوامل و شبكه هاي اصلي صيد غير مجاز
از آن جايي كه منابع و ذخاير آبزيان همواره مورد تهديد باندها و شبكه هاي صيادان غيرمجاز قراردارند و براي حفظ ذخاير شناسايي و مبارزه با شبكه هاي غير مجاز نيازمند برنـامـه هـا مـدوني مي باشد كه تا با ريشه هاي اصلي اين پديده مبارزه شود از اين رو به منظور دست يابي به اهداف ذيل :

- ريشه يابي و شناخت عوامل گرايش به صيد غيرمجاز در ميان صيادان و ساحل نشينيان
- بررسي عملكرد و برنامه هاي شيلاتي و تأثير آن در گرايش به صيد غيرمجاز.
- شناسايي مراكز خريد و فروش ساخت ادوات صيد غيرمجاز در استان .
- شناسايي واردكنندگان و توزيع كنندگان ابزار و ادوات صيادي غير مجاز.
- شناسايي و انهدام شبكه هاي اصلي صيد غيرمجاز.

- براي دستيابي به اهداف بالااقدامات اجرائی ذیل لازم بوده وتوصیه می گردد:
1 –هماهنگي با نيروهاي انتظامي دادگستری و نهادهاي تأثيرگذار اطلاعاتي وغیره
2 – هماهنگي با سازمانها و ارگانها وسازمانهاي مسئول مبادي ورودي و خروجي در استان ( ابزار و ادوات صيد غير مجاز )
3- اختصاص وتامین اعتبارات استانی از ناحیه استانداری در جهت اجرای طرحهای پیشنهادی در امر مبارزه با قاچاق خاویار.
4 – شناسايي مناطق استراتژيك و تخلف صيد.
5 - جذب تعدادي مخبر و عوامل تأثيرگذار
6 – تسريع درامر شناسنامه دار نمودن شناورها و رنگ آميزي آنها طبق نظر بنادر و كشتيراني.
7 – جلب مشاركت مردمي جهت معرفي صيادان غيرمجاز.
8 – نرم افزاري نمودن فعاليت ها.
9- ایجاد اراده وعزم لازم در سطح استان در جهت مقابله با قاچاق آبزیان.
ج – ايجاد شبكه اخذ اخبار و اطلاعات مردمي صيد غيرمجاز.
- سامانه اخذ اخبار و اطلاعات مردمي صيد غيرمجاز در استان.
- انتخاب مخبران محلي و آموزش ديده به عنوان همكاران طرح به منظور دريافت اخبار پردازش و ارزيابي اخبار و اطلاعات ساماندهي گردد.
- اختصاص وتامین اعتبارات استانی از ناحیه استانداری در جهت اجرای طرحهای پیشنهادی در امر مبارزه با قاچاق خاویار.
- دريافت اخبار واطلاعات از طريق سازمانهاوارگانهای دخیل درامرمبارزه با قاچاق کالا (قاچاق آبزیان) و نيروها مردمي مي تواند صورت پذيرد كه در مورد نيروهاي مردمي نيازمندسازماندهی آنها وهمچنین تهیه امکانات وتسهیلاتی نظیرتلفن همراه. کارت تلفن. خودرو.اهدا پاداش وغیره... تا انگيزه لازم را ايجاد نمايد.
د – بررسي علل و انگيزه افزايش تخلفات صيادي
1– وجود بيكاري بالا در منطقه و عدم اشتغال زدايي مناسب
2 – عدم اجراي دقيق قوانين و مقررات قانون حفاظت و بهره برداري از منابع آبزيان كه باعث افزايش قاچاق آبزيان مي شود .
3 – دسترسي آسان به دريا و ذخاير آن
4 – وجود قيمت بالا وسوسه انگيز خاويار.
5 – وجود بازار مناسب براي فروش محصولات قاچاق آبزيان
6 – در دسترس بودن ادوات صيد و صيادي.

[.:SNOW G!RL:.]

کنترل هورمونی تکثیر سخت پوستان (میگو) و نقش متیل فارنسوات

مقدمه مترجم :
تامین مولد میگو به عنوان اولین حلقه از زنجیره تکثیر و پرورش میگو از اهمیت زیادی برخوردار است و در حقیقت انتخاب گونه مناسب پرورش و توسعه آتی آن تا حد زیادی بستگی به این مقوله دارد ، از سویی تولید مولد در استخرهای گلخانه ای و مولد سازی به جای تامین آن از دریا (مولدین بومی ) و یا واردات مولد (غیر بومی) ، بکارگیری اصول ایمنی زیستی در مراکز تکثیر و برنامه ریزی تولید را فراهم خواهد ساخت ، در این راستا ارتقا دانش مولد سازی و آشنایی با اصول آن اهمیت بسزایی در ارتقا راندمان این حلقه از زنجیره تکثیر و پرورش میگو خواهد داشت .
از این رو بررسی و اجرای پروژه های تحقیقاتی در خصوص نقش عوامل محیطی در رسیدگی جنسی مولدین و تاثیر آن بر فیزیولوژی تکثیر ضروری به نظر می رسد در این بین اهمیت نقش هورمون ها در رسیدگی جنسی و فیزیولوژی تکثیر سالیان طولانی است که شناسایی شده و از آن در مراکز تکثیر ماهی به عنوان عاملی در پیش رس کردن مولدین ، قطع یا تسریع تاثیر عوامل محیطی استفاده می شود در حالیکه در خصوص سخت پوستان بصورت اعم و میگو به صورت اخص مطالب کمتری ارائه شده است که شاید بدلیل تفاوت های بارز در فیزیولوژی تکثیر این آبزیان عدم احساس نیاز مراکز تکثیر تجاری به این امر بوده است مع الوصف نوشتار حاضر ، ترجمه ای است برگرفته از مقاله ای با عنوان کنترل هورمونی تکثیر سخت پوستان و نقش متیل فارنسوات ، که به نقش کلیدی و کنترلی این هورمون در فیزیولوژی تکثیر اشاره دارد و اهمیت آن در استفاده از این هورمون در یک مرکز تجاری تکثیر میگوی وانامی در اکوادور و اخذ نتایج موفقیت آمیز از آن بوده است .

مقدمه :
افزایش تقاضا ی میگو در آمریکا موجب رشد صید و پرورش این محصول در آمریکا شده است . در سال های اخیر به منظور جبران تقاضای مصرف کنندگان 68 درصد میگوی مصرف شده در آمریکا در سایر مناطق دنیا پرورش داده شده است .

واردات میگو از 492 میلیون پاند در سال 1986 به 695.4 میلیون پاند در 1998 افزایش یافته است . میزان میگوی وارد شده در سال 1999 با افزایشی معادل 35.9 میلیون پاند نسبت به سال 98، 731.3 میلیون پاند بوده است . ( با ارزش 3.1 میلیارد و معادل 35 درصد مجموع واردات غذایی ) .

گزارشات اخیر بخش شیلا ت دریایی نشان داده است که میزان واردات میگو در سال 2000 معادل 760.8 میلیون پاند بوده است .(3.8 میلیارد ، 37 درصد ارزش واردات مواد غذایی ) . افزایش تقاضا همراه با کاهش جمعیت طبیعی میگو ، شرایطی اجتناب ناپذیر را ایجاد نموده است که در آن رشد فن آوری آبزی پروری برای افزایش میگو ضروری شده است.

متیل فارنسوات :
یک هورمون گنادوتروپیک است که بوسیله اندام ماندیبولار سخت پوستان تولید می گردد و کلید تنظیم رشد اووسیت ، دگردیسی در لارو ها و تولید مثل می باشد .( laufer و همکاران 1987).
تنظیم زادآوری در سخت پوستان شامل شبکه پیچیده ای از فعل و انفعال های هورمونی می باشد که در این بین متیل فارنسوات نقش کنترل مرکزی را برعهده دارد ( شکل 1) .
تحریک رسیدگی تخمدان در سخت پوستان بوسیله قطع پایه چشمی منجر به قطع بازدارندگی نوروپپتیدها ، هورمون بازدارنده گناد ( GIH) یا هورمون بازدارنده زرده سازی (VIH) و هورمون بازدارنده اندام ماندیبولار (MOIH )(Liu و همکاران 1996)، نگهداری شده در ر اندام سینوسی غده x می شوند(Landau و همکاران 1989 – Laufer و همکاران ، 1993 ) .تحقیقات اخیر به این موضوع که آیا ممکن است هورمون های VIH و GIH تاثیر بازدارندگی بر روی اندام ماندیبولار داشته باشد پاسخ می دهد .VIH/GIH امکان دارد بصورت مستقیم بر روی گناد ها و یا سایر بافت ها مانند هپاتوپانکراس ، برای ممانعت از زادآوری تاثیر داشته باشند.

علاوه بر این هورمون های مذکور ممکن است بصورت غیر مستقیم از طریق بازدارندگی بر تولید هورمون های نوجوانی ( JH ) و متیل فارنسوات ( MF ) در اندام ماندیبولار ، تاثیر منفی در زادآوری داشته باشند. قطع پایه چشمی باعث برداشته شدن اثرات منفی هورمون های MOIH ( بازدارنده اندام ماندیبولار ) بر روی اندام ماندیبولار می شود .( افزایش تولید هورمون MF ) و با افزایش مضاعف محتوای پروتئینی در اندام ماندیبولار همراه خواهد بود (Chaves 2001) . تولید MF بوسیله اندام ماندیبولار در فاصله زمانی نزدیک به بلوغ نوجوانی و پیش زرده سازی در کمترین میزان و در زمان زرده سازی ماده ها در حد بالاترین میزان خود قرار دارد .
MF بصورت مستقیم بر روی هپاتوپانکراس و گناد ها اثر می گذارد . نکته جالب آنکه MF ممکن است بر روی تنظیم فشار اسمزی نیز نقش داشته باشد . Lovett و همکارانش در سال 2001 دریافتند که غلظت هورمون متیل فارنسوات در همو لنف خرچنگ هایی که در آب دریای رقیق شده نگهداری می شدند افزایش یافته است و وقتی که به آب دریا بازگردانده شدند سطح MF به سرعت به میزان اولیه برگشت. Tamone و Chang در سال 1993 گزارشی در خصوص دیگر اندام های تحت تاثیر MF دادند که در آن به تاثیر این هورمون در تحریک تولید ECD (ecdysteroid) بوسیله اندام Y اشاره شده بود . تحقیقات در حال اجرا و آتی بر روی تنظیم تولید MF ما را در درک بهتر روند زادآوری سخت پوستان یاری خواهد داد .

متیل فارنسوات به عنوان یک JH ، برای نخستین بار توسط هانس لوفر در دانشگاه کانکتیکوت در سال 1987 توضیح داده شد .MF در همولنف بیش از 36 گونه از سخت پوستان شامل میگوی وانامی یافت شده است و چرخه زادآوری در خرچنگ عنکبوتی ( Libinia emarginata) و خرچنگ ( Procambarus clarkia) در رابطه با این هورمون می باشد ( Laufer و همکاران ، 1998).

در سال 1998 خرچنگ Procamberus بوسیله لوفر و همکارانش مورد مطالعه قرار گرفت و مشاهده شد که در ابتدای زرده سازی میزان این هورمون نسبت به سطح اولیه افزایش می یابد و در اواسط چرخه به حداکثر میزان خود رسیده و مجددا هنگامی که تخمدان در مراحل پایانی زرده سازی است به سطح اولیه خود بر میگردد .

استفاده از متیل فارنسوات به عنوان همراه رژیم غذایی در یک مرکز تجاری تکثیر میگو در اکوادور بر روی گونه وانامی انجام پذیرفته است .(Laufer و همکاران 1997) .
MF در میگوهای نر و ماده سالم همان عملی را انجام می دهد که قطع یک طرفه پایه چشمی بر روی میگوهای ماده انجام می دهد. لارو های زنده در گروه آزمایشی به میزان 4.84 میلیون لارو در مقابل 2.97 میلیون در گروه شاهد بوده است. جالب تر آنکه هورمون MF در میگوهای ماده قطع پایه چشمی نشده هفت برابر بیش از نمونه های کنترل ( قطع پایه چشمی شده ) ایجاد رسیدگی و تخمریزی نموده است ( 7 میگوی تحت آزمایش با MF و تنها یک میگوی قطع پایه چشمی شده تخمریزی نمودند ).از آن مهم تر آنکه تفریخ پذیری تخم ها توسط تحریک با هورمون MF 66 درصد در مقابل 42 درصد در گروه قطع پایه چشمی شده بود . باروری در هر دو گروه قطع پایه چشمی نشده و قطع پایه چشمی شده همراه با MF به میزان زیادی افزایش یافته است .

تخم های تولید شده در آزمون و تفریخ پذیری آنها به میزان معنی داری بیش از میگوهای ماده قطع پایه چشمی شده بود. نتایج اکوادور عملکرد هورمون MF در رابطه با هورمون های رسیدگی گناد را به عنوان یک مکمل غذایی در تولید ناپلی میگو نشان داد .
استفاده از متیل فارنسوات به عنوان مکمل غذایی باعث رسیدگی تخمدان در خرچنگ ها نیز شده است .

[.:SNOW G!RL:.]

بررسی چگونگی تنفس ماهي در آب

اگر ماهي را از آب بگيريد ، خيلي زود به علت كمبود اكسيژن مي ميرد هيچ از خود پرسيده ايد كه چرا اين وضعيت بوقوع مي پيوندد ؟

در حاليكه مقدار اكسيژن موجود در حجم معيني از آب تنها يك سيزدهم مقدار اكسيژن موجود درهمان حجم ار هوا است پس چرا وقتي در محيط جديد مقدار اكسيژن سيزده برابر مي شود ، ماهي به علت كمبود اكسيژن مي ميرد بدون شك اين رويداد پي آمد عدم توانايي ماهي در وفق يابي با محيط تازه است
لذا بايستي به بررسي مكانيزمي در بدن ماهي بپردازيم كه قادر نيست از اكسيژن غني هوا استفاده نمايد اما مي تواند مسئله بزرگ استخراج اكسيژن را كه به مقدار ناچيز در آب وجود دارد براي خود حل نموده و اكسيژن مورد نياز خود را به اين روش تأمين نمايد.
يك ماهي صد گرمي رودخانه اي در حال استراحت حدود 5 سانتي متر مكعب اكسيژن در ساعت احتياج دارد ، و وقتي فعاليت عادي خود را شروع نمايد سه تا چهار برابر اين مقدار اكسيژن نياز دارد . اگر راندمان مكانيزم تنفسي آن در انتقال اكسيژن صد در صد باشد اين ماهي بايستي در هر دقيقه 15 تا 30 سانتي متر مكعب آب را از سطح تنفسيش عبور دهد تا اكسيژن مورد نیاز خود را تأمين نمايد.
جابجا كردن چنين مقدار اكسيژني در هوا مشكل نيست ، اما در آب كار و فعاليت زيادي را مي طلبد زيرا چگالي آب تقريبا هزار برابر هوا ، و غلظت و چسبندگيش هم حدود صد برابر است .
در انسان فقط يك الي دو درصد از اكسيژن دريافتي در ماهيچه ها براي كار شش ها مصرف مي شود اما در ماهيان اين مقدار بسيار بيشتر مي باشد از طرفي سرعت انتشار اكسيژن در آب 300 هزار برابر آهسته تر از هوا مي باشد .
پس چگونه يك ماهي بر اين مسائل غامض فائق مي آيد ؟ مسائلي كه بسيار عظيم تر از مسائل تنفسي مهره داران زميني مي باشد . و چرا ماهي در شرايطي بسيار آسان تر براي تنفس در روي زمين مي ميرد؟
قسمتي از جواب به اين سوالات در ساختار مكانيزم تنفسي ماهي و طبيعت جريان روي آنها نهفته است آبشش هاي ماهي از يك سري از صفحات بدقت تقسيم شده تشكيل شده اند كه در نتيجه سطح زيادي را براي تماس با آب ايجاد مي نمايند و آب در يك جهت از روي آنها عبور مي نمايد كه اين با جريان كشندي در شش پستانداران تفاوت دارد . زماني كه ماهي از آب بيرون آورده مي شود و در معرض هوا قرار مي گيرد از دست رفتن پشتيباني آب همراه با كشش سطحي سبب كوچك شدن شديد سطح آبشش ها مي گردد كه نتيجه اين عمل در اكثر موارد كاهش شديد دريافت اكسيژن و مرگ خواهد بود .
كل سطح تنفسي در تماس با جريان آب بين ماهيان مختلف متفاوت است و اين منطبق با حجم فعاليت هر گونه اي از ماهيان مي باشد . براي مثال در ماهيان بسيار فعال مانند ماهي خال مخالي اين سطح بيش از 1000 ميلي متر مربع براي هر گرم وزن بدن ماهي است كه از ده برابر سطح خارجي بدن ماهي بزرگتر است .
براي اندازه گيري راندمان مكانيزم استخراج اكسيژن از آب ، توانايي ماهي را در استخراج 80 درصد اكسيژن محلول در آبي كه از سطوح برانش ماهي عبور مي نمايد مورد نظر قرار مي دهند درصورتيكه بيشترين راندمان براي يك انسان كه بتواند با ورزش و تنفس شكمي يعني تنفس از ته ششها كه اين عمل در ورزش هايي مثل تاي چي چوان و يوگا آموزش داده مي شود فقط استفاده از 25 درصد اكسيژن موجود در هوا امكان پذير است .
چنين راندمان بالايي در ماهيان بوسيله ويژگي ضد جريان تأمين می شود . كه رابطه ای است بين جريان خون در بدن ماهي و جريان آب و مكانيزم قدرتمند پمپاژي كه بطور مستمر آب را از سطوح آبشش در تمام مدت چرخه تنفسي عبور مي دهد.
جريان ضد جريان بين جريان خون و جريان آب:
اصول جريان ضد جريان در بسيار از موارد مختلف در بدن جانوران اتفاق مي افتذ كه بدين وسيله مبادله مؤثر مواد محلول يا گرما بين دو مايع در جريان بوقوع مي پيوندد اين چنين سيستمي از گذشته هاي دور بوسيله مهندسين در مكانيزم مبادله گرما كاربرد داشته است كسي كه براي اولين با اهميت اين پديده را در فيزیولوژی حيوانات كشف كرد« ون دام » بود كه در سال 1938 چگونگي عمل اين پديده را در آبشش ماهيان شرح داد .
اين پديده بدين گونه است كه وقتي خون در جريان خروجي در آبشش ماهيان كه كاملا از اكسيژن تهي شده است با جريان آب پر از اكسيژن برخورد مي نمايد بر اثر كشش زيادي كه در اكسيژن آب وجود دارد ( بسيار بيشتر از خون همجوارش مي باشد ) اكسيژن از آب به خون انتقال مي يابد .
اين راندمان بالا به همين ضد جريان بستگي دارد زيرا اگر ما بصورت تجربي جريان آب عبور كننده از آبشش ماهيان را برعكس نماييم استخراج اكسيژن از51 درصد به 9 درصد كاهش مي يابد.
براي راندمان حداكثر ، لازم است دو محلول آب و خون با همديگر تماس نزديكي را حاصل نمايند و سرعت جريان هر يك نسبت به ديگري تنظيم شود . فاصله اي كه در آن اكسيژن آب به گلبول هاي خون ماهي انتقال مي يابد بسيار كوچك است زيرا گلبول هاي خون ماهي تقريبا به نازكي پهناي صفحات برانش ماهيان كه در آنها گردش خون و آب صورت مي گيرد مي باشند .
خارج از اين صفحات آب از هر دو طرف عبور مي نمايد و همچنين رابطه اي بين ضربان قلب ماهي و فركانس تنفسي ماهي وجود دارد كه بصورت يك مكانيزم واكنش دار حجم خون عبور كننده از برانش ها را تنظيم مي نمايد ضربان قلب معمولا از فركانس تنفسي آهسته تر مي باشد و در بعضي موارد قلب با فازهاي ويژه اي از سيكل تنفسي همزمان مي شوند.
اما اين همواره در كليه گونه ها روي نمي دهد براي مثال در ماهي قزل آلا فركانس تنفسي با ضربان قلب تقريبا مساوي است و به تدريج اين دو فركانس خارج از اين نظم مي گردن د هرچند كه قلب تمايل دارد كه وقتي دهان ماهي بسته است ضربه زند . و در ساير موارد اغلب ضربان قلب از فركانس تنفسي آهسته تر مي باشد .
اين چنين مكانيزمي اين اطمينان را ايجاد مي نمايد كه همواره مقدار كافي آب براي تأمين اكسيژن خون ماهي در دسترس باشد و اين بسيار مهم است زيرا حجم معيني از خون ماهي مي تواند حدود 10 تا 15 برابر مقدار اكسيژني را كه همان حجم آب حمل مي نمايد دريافت كند.
جريان مستمر از داخل آبشش ها:
هنگامي كه يك ماهي نفس مي كشد دهانش را باز مي كند و آب را وارد دهانش مي نمايد و بعد از عبور آب از ميان آبشش ها از حفره هاي آبششي به داخل شكافهايي كه وقتي سرپوش آبشش انبساط حاصل كرده و از بدن ماهي فاصله مي گيرند ظاهرمي گردن د وارد مي شوند.
اين جريان منقطع كه بداخل و خارج سيستم تنفسي ماهي برقرار است اين ايده غلط را مي دهد كه آب در روي آبشش ها در جريان است شواهد توصيفي حقيقي تر از كار دستگاه تنفسي با ثبت تغييرات فشار در دو طرف آبشش با نشان دهنده هاي حساس كندانسور مانومتر حاصل گرديده است تجربياتي كه با سه نوع ماهي آب شيرين انجام گرديده نشان داده اند كه بجز يك دوره بسيار كوتاه، همواره فشار داخل حفره دهان از فشار حفره هاي برانش بيشتر است و لذا اين نتيجه حاصل مي شود كه آب بدون انقطاع از روي برانش ها عبور مي كند و به همين سبب استخراج اكسيژن از آب افزايش مي يابد .
اين مكانيزم بوسيله دو پمپ كه كمي از فازكارشان با هم متفاوت است ايجاد مي گردد در ماهي فعاليت پمپاژ به علت تغييرات درحجم حفره ها كه بوسيله عمل عضلا ت توليدمي شود انجام مي گردد . البته مكانيزمي كه در برانش ها قرار دارند بسيار پيچيده تر از اين شكل ساده است .
در طي فاز دم حفره دهان انبساط حاصل نموده و آب وارد دهان مي شود و همزمان حفره هاي برانش انبساط حاصل مي نمايند اما آب نمي تواند وارد دريچه هاي خارجي آن شود . زيرا پوسته دور لبه خارجي به صورت بك والو عمل مي كند.
در طول انبساط حفره برانش ، فشار هيدروستاتيك از فشار داخل حفره دهان كمتر مي شود و سبب مي گردد كه آب در طول برانش ها رانده شود در اين حالت حفره برانش بصورت پمپ مكش عمل مي نمايد در خلال فاز كم شدن حجم حفره دهان فشار داخل از فشار بيروني همزمان كه دهان شروع به بسته شدن مي نمايد بيشتر مي شود و عملا بسته شدن مجرا انجام مي گردد حتي در ماهياني كه قادر به بستن دهان خود بطور كامل نمي باشند به علت وجود لوله غشائي نازك كه در لبهاي بالايي و پائيني ماهي قرار دارند مجرا عملا بسته مي شود در خلا ل اين فاز افزايش فشار در حفره دهان بيشتر از حفره هاي برانشي مي باشد و آب به عبور از برانش ها ادامه مي دهد در اين حالت حفره دهان بصورت يك پمپ فشار عمل مي نمايد .
در خلال تقريبا تمام سيكل تنفسي ، همواره فشار اضافي كه تمايل دارد آب را وادار به عبور از برانش و از حفره دهان به حفره هاي برانش نمايد وجود دارد .
البته يك دوره بسيار كوتاه نيز وجود دارد كه اختلاف فشار بر عكس می شود و تمايلي براي ايجاد جريان در جهت عكس بوجود مي آيد. اما از آنجا كه اين زمان بسيار كوتاه و اختلاف فشار بسيار كم است تحرك كند آب اجازه ايجاد جريان برعكس را نمي دهد . لذا در اين صورت جريان آب مستمري در روي برانش ها تشكيل مي شود كه جهت اين جريان برعكس جهت جريان خون است لذا درصد بالايي از اكسيژن آب به گلبول هاي خون انتقال مي يابد.
اما شكل جالب توجه مختلفي در اين سيستم وجود دارند براي مثال در ماهياني كه بصورت غالب شناگر مي باشند، پمپ دهان بهتر توسعه يافته است . هر چند كه در بعضي موارد هيچ يك از دو پمپ كار نمي كند .
اين زماني است كه ماهي با شنا تحركات خود را ايجاد نموده است مثال خوبي در اين مورد ماهي خال مخالي است كه اجبار دارد بطور مستمر شنا نمايد تا جريان دائمي آب روي برانش هايش بر قرار باشد مثال ديگر كوسه پلنگي مي باشد كه در خلال شنا پمپ هايش كار نمي كنند اما به محض اينكه بصورت ساكن درآيد پمپ ها شروع بكار مي نمايند .
ماهياني كه اغلب يا تمام اوقات خود را در كف دريا سپري مي نمايند داراي حفره برانشي بزرگتر كه با شعاعهاي استخواني اضافي تقويت مي شوند مي باشند و پمپ مكش آنها نيز بهتر تكامل يافته است .
ماهياني مثل گربه ماهي آمريكائي (bullhead ) ، گورنارد ( gurnard ) ، دراگونت ( dragonet ) ،په ليس ( plaice ) و ساير ماهيان پهن از اين نوع هستند . براي مثال در ماهي دراگونت (dragonet ) انبسلط حفره هاي برانشي تدريجي مي باشد. لذا يك اختلاف فشار كم ثابت روي برانش ها تشكيل مي شود .
در فاز انقباض ،آب از هر دو حفره حركت كرده و از دريچه هاي باريك حفره برانشي خارج مي شود . در ماهيان پهن كه مدام روي يك طرف بدن خود قرار مي گيرند وقتي در حال استراحت هستند و در كف اقيانوس بصورت مدفون شده در مي آيند مسائل ديگر تنفسي ايجاد مي گردد براي مثال برانش ها در هر دو طرف ماهيان په ليس ( plaice ) و كفشك ( sole ) توسعه يافته اند و بدون شك آب از هر دو حفره برانشي پمپ مي شود .
در اين حالت خطر ورود ماسه كف دريا و آسيب رساندن به برانش ها وجود دارد . لذا در اين ماهي در فشار مشتق جريان برعكس نمي شود اين بعلت كنترل عامل روي لوله هاي برانش مي باشد كه از ورود كمترين جريان نيز جلوگيري مي نمايد.
لذا منطبق با عادات ماهيان ، ساختار برانش ها متفاوت مي باشند . ماهيان كف زي عموما داراي سطوح برانش كوچكتر و مجاري خشن تري مي باشند و مجاري از هزاران سوراخ ريز تشكيل شده اند كه در بين تارهاي برانش قرار گرفته اند .
دو رديف صفحه اي نازك كه در اطراف چهار قوس استخواني در تمام مسير در دو طرف ماهي انباشته شده اند تشكيل يك شبكه مشبك را مي دهد كه در تمام ديواره هاي حلق ماهي جاي دارد .
از آنجائيكه لبه هاي تارهاي برانشي به علت ويژگي انعطافي اسكلت نگهدارنده اش به صورت اريب مي باشد همواره لبه ها در تماس يكديگرند و در نتيجه آب از شكافهايي كه بوسيله صفحات تارهاي همجوار ايجاد شده اند عبور مي نمايد همين سطوح بالا و پائين تارها در حقيقت سطوح تنفسي را تشكيل مي دهند سقوط همين چين هاي ثانويه موجب كم شدن سطح مبادله گاز ها و در نتيجه اختناق ماهي كه از آب خارج شده است مي گردد هر چه اين چين ها به يكديگر نزديك باشند آنها بهتر يكديگر را پوشش مي دهند براي مثال در ماهي خال مخالي 39 تار در ميليمتر ، و در شاه ماهي 33 تار در ميليمتر مي باشد .
در ماهياني كه حوالي سواحل زندگي مي نمايند و تحت تأثير جريانات كشندي قرار مي گيرند ، مانند گاو ماهيان ، چين هاي ثانويه خيلي فاصله دار هستند و 15 رشته در ميليمتر است . انواع گونه هاي مختلف با توجه به تحت تأثير قرار گرفتن در آبهاي ساحلي داراي ساختار متفاوت مي باشند .
شبكه هايي كه بوسيله برانش ها ايجاد گرديده اند بسيار باريك مي باشند با يك نگاه به نظر مي رسد كه ابعاد بسيار كوچك اين شبكه ها اجازه عبور آب كافي با اختلاف فشار تنها يك سه هزارم اتمسفر را ( كه در بسياري از گونه ها وجود دارد ) ندهند . اما تعداد سوراخ ها آنقدر زياد است كه آب كافي را عبور مي دهند
براي مثال در يك ماهي آب شيرين 130 گرمي تعداد اين سوراخ ها به 250 هزار مي رسد در سرعت هاي بالاي جريان آب مقداري آب از بين لبه تارها قرار مي نمايد اما در حالت استراحت ماهي كل جريان برابر جرياني است كه از سوراخ ها عبور مي نمايد .
مقاومت سوراخهاي برانش در تمام وضعيت هاي فعاليت ماهي يكسان نيست . بلكه متناسب با فعاليت ، انعطاف پذير مي گردد. فيلمبرداري از مارماهيان جوان نشان داده است كه فاز مشخصي در چرخه تنفسي وجود دارد و آن زماني است كه لبه هاي رشته ها از هم باز مي شوند و اجازه افزايش مدار كوتاه جريان را مي دهند در خلال فعاليت پمپاژ ، فرآيند تحت الشعاع برانش در مقابل بار افزايش اختلاف فشار مي باشد .
تماس بين لبه هاي تارها بوسيله انعطاف پذيري شعاع هاي برانش برقرار مي گردد و هيچ قدرت ماهيچه اي براي مجزا كردن آنها وجود ندارد . انقباض عضلات وقتي فعال مي شوند كه ماهي تحركات سرفه اي انجام مي دهد در اين وضعيت شيب فشار برعكس شده و برعكس شدن جريان آب موجب تميز شدن برانش ها مي گردد.
تنفس پوستی در آب :
در بعضی از ماهیان ، مقداری از تبادل گاز در محیط آبی ، از طریق پوست صورت می گیرد . انتشار از طریق پوست نقش مهمی در تنفس ماهیان در مرحله نوزادی دارد . برای مثال در نوزاد ماهیان سین برانچی فورم(مونوپتروس آلبوس) جنوب شرقی آسیا ، قبل از تکامل آبشش ها تنفس از طریق شبکه مویرگی تنفسی وسیع که درست در زیر سطوح بافت پوششی باله میانی ، باله سینه ای و کیسه زرده قرار دارد ، صورت می گیرد .
ذکر این نکته جالب توجه است که این ماهی ، آب بشتری را به سمت سطح عقب بدن به گردش در می آورد . این در حالی است که جهت جریان خون ، از سمت عقب به جلو بدن است . بدین ترتیب جریان متقابل حاصل از آن برای بهینه کردن جذب اکسیژن در هنگام کاهش اکسیژن آب ، موءثر واقع می شود .
وجود تنفس پوستی به میزان قابل ملاحظه ، در تعدادی از ماهیان بالغ ثبت و اندازه گیری شده است . اندازه گیری میزان تنفس پوستی در شش گونه ماهی استخوانی آب شیرین نشان داد که عمدتا" ، تنها نیاز پوست به اکسیژن ازاین طریق تأمین شده است . بنابراین ،در ماهی کاراس ، سوف زرد ، قزل آلای جویباری و قزل آلای قهوه ای پوست ، عامل تبادل اکسیژن مورد نیاز برای سایر بافتها نیست . فقط در ماهی بول هد سیاه فاقد فلس (ایکتاروس ملاس )، پوست به عنوان یک اندام کوچک تنفسی عمل می کند و در حدود 5% نیاز به اکسیژن را فراهم می سازد. همچنین در ماهی پهن دریایی(پلورونکتس پلاتسا)، انتشار اکسیژن از طریق پوست ، با مصرف اکسیژن توسط این اندام مطابقت دارد.

نتيجه گيری:
آن چه گفته شد مختصر و ناچيزي از مكانيزم تنفسي ماهي مي باشد . هنوز مسائل متعددي در مورد چگونگي ارتباط جريان آب و خون در طول برانش ها و چگونگي استخراج اكسيژن از آب وجود دارند كه بايستي بررسي شوند ،بويژه در روي گونه هاي مختلف ماهيان و بايستي تحت شرايط متفاوت گونه هاي مختلفي را مورد بررسي قرار داد همچون مسائل متعددي كه بوسيله جانورشناسان تحت بررسي است .
و ناشناخته هاي فيزيكي و فيزيولوژيك هر روز روشنتر مي گردد. دانش تاريخ و ساختار طبيعي حيوانات هر روز گسترده تر مي شود . به اميد روزي كه بشر بتواند از اين شاهكارهاي خلقت خداوند كپي صنعتي تهيه نموده و براي مثال با تهيه دستگاهي براي غواصان كه همچون برانش ماهيان بتواند اكسيژن را از آب استخراتج نمايد محيط ناسازگار زير دريا را با طبيعت انسان سازگاري دهد و انسان بتواند بهتر از آن بهره برداري نمايد .
گردآوری و تدوین :
خدر دردی ئی – کارشناس ترویج گلستان

منابع :
- ماهی شناسی(1) : تالیف دکتر مسعود ستاری
- ماهیان آب شیرین : تألیف -دکتر غلامحسین وثوقی ومهندس بهزاد مستجیر
- مقاله اشکبوس دانه کار ازماهنامه آبزیان شماره 3و4

[.:SNOW G!RL:.]

رعایت نکات بهداشتی درماهیان مولد!

مقدمه
ماهیان مولد؛سازنده نسل بعدی برای پرورش یا بازسازی ذخایر آبزیان می باشد ؛ بنابر این اگرمولدی از لحاظ بهداشتی سالم نباشند نسل به وجود آمده از آنها نیز دچار مشگل خواهد بود . از طرفی باتوجه به هزینه های گزافی که صرف مولد سازی می شود ؛ برای نگهداری از مولدین باید تدابیر لازم در نظر گرفته شود تا از هر گونه آسیب واسترس که در نهایت منجربه مرگ با ازدست رفتن آنها می شود؛ جلوگیری شود .
به همین منظور در کلیه پروژه های تکثیر و پرورش ماهی یا سایر آبزیان باید به بحث بهداشت مولدین توجه خاصی مبذول داشت .
بهداشت مولدین به دو بخش کلی تقسیم می شود ؛پیشگیری و درمان .در بخش پیشگیری در مورد اموری بحث می شود که ممکن است باعث ایجاد شوک واسترس در ماهیا ن و یا ایجاد بیماری ودر نهایت آسیب به آنهاشود و در بحث درمان راههای جبران خسارت ناشی از استرس و بیماری بر روی ماهی و بهبود شرایط نا مناسببررسی .اولین فرایندی که معمولا برای تکثیر ماهیان مولد طی می شود صید آنهاست .
بعضی از ماهیان مولد ازمحیط های طبیعی برای تکثیر صید می شوند مثل تاسماهیان ؛ آزاد ماهیان ؛کلمه وماهی سفید و گاهی نیز ازذخیره مولدین سالهای قبل در استخرهای نگهداری مولدین ؛صید می شوند مثل ماهی قزل آلای رنگین کمان وبیشتر گونه های کپور ماهیان پرورشی .
در هنگام صید ماهیان مولد از محیط طبیعی ؛ مهمترین مسئله استفاده از وسیله صید مناسبی است که حداقل آسیب را به ماهیا ن مولد وارد کند .
به طور مثال در مورد ماهی آزاد دریای خزر درکشور ما معمولا از شیل یا کلهام که صدمه کمتری به ماهی می زند استفاده می شود ؛ در مورد تاسماهیان صید مولد به وسیله تور گوشگیر انجام می شود که ماهی در آن به شد ت تقلا می کند و به تخمک های آن اسیب وارد شده و باعث ایجاد استرس در ماهی می شود که در اینجا نیز بهتر است از تورهای با چشمه مناسب یا در صورت امکان از کلهام استفاده گردد .
مرحله بعد از صید مولد ین چه از محیط طبیعی و چه از استخرهای پرورش ؛ انتقال آنها به محل تکثیر است که در اینجا دو حالت برای انتقا ل وجود دارد ؛ در مواقعی که فاصله زیادی بین استخر مولدین و محل تکثیر وجود ندارد ؛ متوان از کیف های مخصوص برزنتی (که حداقل آسیب را به ماهی می رساند ) یا از وسایلی مثل تشت و چانهای برزنتی استفاده کرد .
در مکانهایی که امکانات خاصی وجود دارد می توان از راههای دیگری هم استفاده نمود به عنوان مثا ل در مرکز تکثیر آزاد ماهیان کلاردشت کانا لهای مخصوصی وجود دارد که ماهی بطور مستقیم به طرف محل تکثیر هدایت می شود . هنگامی که فاصله ها طولانی است باید ازتانکرهای مخصوص استفاده شود ؛ ساده ترین آنها چان های برزنتی می باشد که در پشت وانت نصب می شود که مجهز به کپسول اکسیژن می باشد . در اینجاه باید هوادهی به صورت کامل ودقیق صورت گیرد واز هر گونه ایجاد استرس به ماهی پیشگیری شود وبهتر است آب تا نکر از همان منبع آبی که مولد از ان صید می گردد پر شود تا از ایجاد شوک حرارتی به ماهی جلوگیری به عمل آید درغیر این صورت باید عملیات همدمای با دقت صورت گیرد گاهی اوقات برای انتقال مولدین در فواصل طولانی از مقدار کمی ماده بیهوشی درتا نکراستفاده می شود تا فعا لیت های متا بولیکی ماهی به حداقل کاهش یابد . یکی از آرام بخشهای متداول برای آرام کردن ماهیها ؛ دی کسید کربن است .
غلظت بالای این گاز می تواند برای ماهی ها زیان آوروحتی کشنده باشد ؛ با این حال غلظت کم آن اثر بیهوشی به همراه دارد .برای آرام کردن ماهی ها می توان آنها رابه مدت 5 دقیقه در معرض ppm 500 اسید کربنیک (دی اکسید کربن حل شده درآب ) یا ppm 650-بی کربنات سدیم قرار داد. غلظت اسیدکربنیک/ بیکربنات سدیم و مدت زمان استفاده از انها به گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد. به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنیبه گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد.
به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنیبه گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد. به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنی ؛ مواد بیهوشی شیمیایی باید با دقت زیاد مورد استفاده قرار گیرند. بعضی از این مواد برای انسان خطر ناک بوده وبه هنگام استفاده ازآنها ؛ دستورالعمل مصرف کننده باید به دقت رعایت شود. 150 پس از رسیدن ماهیان به مرکزتکثیر و قبل از رها سازی آنها در استخرهای نگهداری باید کار همدمایی به دقت صورت گیرد.
جدا سازی نر و ماده در هفته های آخر نزدیک به تولید مثل از اهمیت ویژه ای برخوردار است درغیراینصورت ممکن است مولدین به طور طبیعی دراستخرها تخمریزی نما یند وازطرف دیگر درهفته های آخر گاهی برخورد های فیزیکی شدید بین مولد ین نر درخصوص جنس ماده ؛ صورت می گیرد که ممکن است منجر به آسیب شدید وزخمی شدن بدن مولدین گردد . همچنین جداسازی مولدین نر وماده از ابتدا کمک می کند تا در هنگام کار؛ شناسایی مولد نر و ماده سر یعتر صورت گیرد و نیازی به آزمایش مجدد تعیین جنسیت نباشد .
قبل از عملیات تکثیر باید ماهی مولد توسط کارشناسان بهداشتی کنترل شود تا مشکلی از لحاظ بیماری و آلودگی به انگل وجود نداشته باشد . برای این کار بهتر است از آبشش ها ؛ باله ها و سطح پوست مولد ؛ لام مرطوب تهیه و هر گونه آلودگی انگلی زیر میکرسکوب بررسی شود .
نکته مهم ؛بحث انتقال برخی از بیماریها از ماهی مولد به نسل بعدی یا اصطلا حا انتقال عمودی بیماری است.
انتقال عمودی بیماری بیماری ویروسی IPN یا نکروزعفونی لوزالمعده که عامل آن BIRNAVIRYS است و بیماری باکتریایی کلیه BKD که عامل آنSALMONINARUM RENIBACTERIUM است ؛در ماهیان قزل آلاثابت شده است ودر مورد انتقال عمودی ویروس IHN وVHS بین دانشمندان اتفاق نظر وجود ندارد .بهر حال در مورد بیماریهای که انتقال عمودی دارند باید به شدت مراقب بود که مولدین به این بیماری ها آلودگی نداشته با شند به خصوص در مورد ماهیان مولدی که از جاهای دیگر خریداری یا آورده می شوند .
باید باید یک دوره قرنطینه رعایت شود . بهتراست مولدین قبل از تکثیر ضد عفونی شوند ؛ اینکار در مورد ماهیانی که تزریق هیپوفیز به آنها صورت می گیرد وبه ویژه قبل از تکثیر ؛ ضروری می باشد .
بدن ماهیان مولد قبل از تکثیر باید با حوله ای تمیزخشک شود تا آب سطح بدن ماهی به داخل تشت تکثیرنریزد ؛ اینکار از دو بعد دارای اهمیت است .
1- آبی که از بدن ماهی می چکد باعث تحریک تخمک واسپرم وکاهش در صد لقاح می شود .
2- ممکن است این آب دارای آلودگی باشد که بعدا با تخم ها وارد انکوباتورها شود . پس از تکثیر مولدین ؛ بدن آنها به مدت چند ثانیه داخل محلول آب نمک رقیق فرو برده می شود تا ضد عفونی گردد که البته این عمل برای همه باکتری ها و انگل ها مو ثر نمی باشد . در ضمن پس از عملیات ؛جهت جلوگیری از عفونت های داخلی می توان از داروهای آنتی بیوتیک به روش تزریق مستقیم دارو به داخل بدن مولد یا به صورت خوراکی استفاده نمود که تمام این اعمال به منظور پیشگیری می باشد . تمام مراحل نقل و انتقال و دستکا ری مولدین به هنگام تکثیر باید به دقت و با ملایمت صورت گیرد تا حداقل استرس به ماهی وارد شود .
در هنگام تخمک کشی و اسپرم گیری باید توجه نمود که فشار زیادی به بدن ماهی مولد وارد نشود زیرا علاوه بر آسیب رسا ندن به تخمک ها واز بین بردن آنهاوموجب صدمه غیر قابل جبران به ماهی و گاهی مرگ آن می شود .
در زمان تزریق هیپوفیز یا تخمک کشی یا اسپرم گیری ویا هر گونه دستکاری مولد ین باید آنها را بیهوش نمود . در تاسماهیان بیهوشی به وسیله ضربه محکم چکش مخصوص به سر ماهی انجام مشود و پس ازتکثیر نیز ماهی می میرد . در سایر ماهیان بیهوشی به وسیله مواد بیهوش کننده مختلف مثل MS222 ؛ کینا لدین ؛ فنوکسی اتا نول ؛ بنزوکا ئین ؛کلروبوتا نول ؛هیدروکسی کینالدین ؛ متومودات ؛ متیل پنتینول ؛ آمیل الکل چهار ظرفیتی ؛ اورتان و غیره انجام می شود و از جمله بهترین مواد بیهوش کننده که به تازگی بسیار متداول شده عصاره گل میخک است که اثرات سمی مواد بیهوش کننده شیمیای را ندارد و به علاوه نسبت به آنها ارزانتر می باشد .
مواد شیمیایی بیهوش کننده علاوه بر اثرات سمی که ممکن است برای ما هیان و کارگران داشته باشد ؛می توان قدرت تحرک اسپرم و کیفیت تخم را کاهش دهد .
علاوه بر این باید توجه داشت که قبل از مصرف هر گونه ماده بیهوشی باید آن را روی تعدادی ماهی آزمایش کرد چرا که اندازه ماهی ,PH؛ سختی و دمای آب بر روی کارآی موارد بیهوشی کننده موثر است . بیهوش نمودن ماهی علاوه بر آنکه عملیات تکثیر را برای کارگران تسهیل می کند ؛باعث می شود که استرس کمتری به ماهیان در هنگام دستکاری وارد شود .
در مورد تزریق هیپوفیز جهت القای تخم دهی در کپور ماهیان و تاسماهیان باید میزان کمتر آن ممکن است باعث عدم تحریک کامل و مقدار زیاد آن در مواردی باعث عقیمی و یا حتی مرگ ماهی مولد شود .
ماهیان دهنده هیپوفیز باید بالغ و تخمریز ی نکرده باشند و ترجیحا از همان گونه ای باشند که قرار است تکثیر شود .زمان تزریق هم بسیار مهم است و اکر زودتر از موقع صورت گیرد ؛کیفیت تخم ها و قدرت بقای آنها کاهش می یابد .
بسیاری از این بیماریها علاوه بر ماهیان مولد؛ممکن است باعث آلودگی سایر گروه های ماهیان هم بشود و در ماقع خاص مولدین نیست ؛مثل بسیاری از بیماریها ی انگلی ؛ویروسی ؛باکتریای و محیطی که اقدامات مشترک پیشگیری و درمان برای آن ها باید صورت پزیرد .
خطر ناکترین بیماری انگلی که ممکن است مولدین را گرفتار کند ؛بیماری لکه سفید است که برای درمان از حمام یک ساعته فرمالین 37درصد در دو مرحله با فاصله زمانی 4روز استفاده می شود .
از جمله بیماری هایی که مخصوص مولدین است بیماری ویروسی UDN است که نکروز قرحه ای آزاد ماهیان وحشی مولد می باشد .
همچنین انگل مرجانی پلی پودیوم ؛خاص تخمدان مولد ین تاسماهیان است که باغث گریسی شدن تخمک ها و از بین رفتن آنها می شود .
از دیگر مباحثی که در خصوص بهداشت ماهیان مولد مهم است بحث تغذیه مولدین می باشد .
غذا مهمترین عامل موثر بر روی کیفیت اسپرم و تخمک ماهیان م باشد .
کیفیت و کمیت غذای ماهیان مولد تاثیر زیادی روی هماوری ؛رسیدگی جنسی ؛اندازه؛کیفیت تخم و اسپرم آن ها دارد و در جیره غذایی مولدین باید به وجود اسید های آمینه ضروری ؛ اسید های چرب غیر اشباع ؛ویتامین هایE وC ؛ کارو تنوئید هایی مثل آستا زانتین و نیز فسفولیپیدهاتوجه نمود .
دریک آزمایش روی جیره غذایی مولدین قزل آلای رنگین کمان مشخص شد که اضافه کردن اسید لینولئیک به جیره هایی که اسید های چرب ضروری آن ها کم بود باعث افزایش درصد لقاح ؛ درصد تخم های چشم زده و میزان کل تخمه گشایی می شود .
دراین رابطه اهمیت اسید لینولئیک بیشنر از اسید لینولنیک است . باید توجه نمود که اگرماهیان مولد در استخر ها با غذای دستی تغذیه شوند ؛میزان غذا دهی از 1تا 2ماه قبل از تخمریزی کاهش داده شود و قبل از رسیدن به مرحله تخمریزی یا تخمکشی تغذیه دستی کاملا قطع گردد .
در مورد ماهیانی که از غذای طبیعی استخرها استفاده می کنند نیز باید از با رور سازی استخر ها چند هفته قبل از شروع تکثیر خودداری نمود تا میزان غذای طبیعی در استخر کاهش یابد ؛از جمله ترکیباتی که در جیره های غذا یی به مقدار نسبتا زیادی اسستفاده می شود چربیها و هیدرات های کربن هستند که از اجزای اصلی رژیم غذایی ماهیان پرواری می باشند .
در تغذیه مولدین باید توجه نمود که استفاده بیش از حد از این دو می تواند باعث کاهش کیفیت تخمک و اسپرم شود و دور بافت تخمدان و بیضه رالایه ضخیمی از چربی بچوشاند .
تراکم نگهداری ماهیان مولد از دیگر مباحث مهم در بهداشت مولدین می باشد . تراکم علاوه بر آنکه باعث تحمیل استرس به ماهیان می شود می تواند سبب انتقال سریعتر بیماری بین آنها شود و دسترسی ماهیان را به مواد غذایی مورد نیاز کاهش دهد . همچنین تراکم می تواند باعث تجمع مواد زائد دفعی و کاهش دسترسی ماهی به اکسیژن شود . عوامل فیزیکوشیمیایی آب استخر نگهداری مولدین نیز از جمله مسائلی است که در مبحث بهداشتی مولدین باید بررسی شود .
نوسان شدید درجه حرارت آب می تواند باعث وارد شدن استرس به ماهی مولد و خراب شدن تخمک یا اسپرم آن شود و یا در مواقعی باعث تخمریزی زود رس یا دیررس ماهی شود . برای رسیدگی جنسی مولدین کپور ماهی دمای بالای 17درجه سانتی گراد به خصوص 21 تا 25 درجه سانتی گراد توصیه می شود و برای مولدین قزل آلا ی رنگین کمان نیز دمای 5/13تا 5/15 درجه سانتی گراد ضروری است . سرعت مجاز آب در کانال های مستطیلی نگهداری مولدین 5/2تا 6/1سانتی متر در ثانیه می باشد . سرعت کمتر ؛ سبب تجمع مواد زاید و سرعت بیشتر باعث افزایش متابولیسم و مصرف انرژی بیشتر در ماهی میشود .میزان تعویض آب در حوضچه های نگهداری مولدین قزل الا 16تا 20بار در روز می باشد .

منابع:
جابجایی ماهی زنده دکترسوباسینگ ، ترجمه مسعود حق بین
مدیریت بهداشتی ماهیان مولد ، سید علی جوهری

[.:SNOW G!RL:.]

میگوهای با کیفیت تایلند

بهترین کیفیت غذاهای دریایی تایلند



تایلند به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان غذاهای دریایی برای بازارهای جهانی مطرح است میزان صادرات آبزیان تایلند حدود 3.7 میلیارد د لار در سال 2002 بوده است .
کیفیت تولیدات تایلند قابل ارزیابی و پذیرش در سرتاسر جهان است .
میگوی گونه ای از آبزیان پرورشی است که از عمده محصولات صادراتی کشور تایلند است، صادرات میگوی منجمد 1.8 میلیارد دلار در سال 2002 تخمین زده می شود .
ماهیان , سفالوپودهای منجمد و تن ماهیان از دیگر محصولات مهم تولیدات خارجی است که وارد کشور تایلند می شود کلیه تولیدات دریایی برای صادرات باید مطابق درخواست کشورهای وارد کننده این تولیدات باشد و دارای استانداردهای بین المللی مانند Codex کمیسیون مواد غذایی باشد .
رعایت این مقررات اجباری است برای اینکه کلیه صادر کنندگان و عمل آوران غذاهای دریایی باید Haccp وgmp را در تولیدات شان رعایت و اجرا کنند به هر حال این کار یک نیاز اجباری نیست و در حال حاضر نیز بسیاری از عمل آوران دارای گواهی نامه قدیمی ایزو سری 9000 هستند و برای به دست آوردن و پذیرفته شدن از سوی بازارهای جهانی این گواهی نامه را دریافت نموده اند.
شیلات تایلند متولی شایسته و ذیصلاح
معاونت شیلات) Dof) زیر نظر وزارت کشاورزی و تعاون متولی شایسته ای برای محصولات شیلاتی تایلند است معاونت شیلات تایلند نیز مورد وثوق و متولی کنترل کیفیت و ایمنی غذایی کشورهای مختلف شامل ژاپن – کانادا – استرالیا و امارت و غیره است .
معاونت شیلات تایلند( Dof) مجری چندین برنامه و فعالیت ( طرح ) برای اطمینان داشتن از اینکه ایمنی وبهداشت غذاهای دریایی در کلیه مراحل از مزرعه تا میز غذا به اجرا گذاشته شود .
معاونت شیلات تایلند (dof ) شامل 5 اداره و 9 بخش است و دفترهای منطقه ای و مرکزی در کشور برای فعالیتهای مرتبط با شیلات نیز وجود دارد در حال حاضر بیشتر از 240 کارخانه عمل آوری به وسیلهdof مورد تایید قرار گرفته است .
میگوهای با کیفیت
میگوهای با کیفیت باید این سه پارامتر را داشته باشد :
1- استاندارد تولید
2- ایمنی غذایی و بهداشت و سلامت
3- روند تولید همسو با محیط زیست
برای توسعه کیفیت میگو معاونت شیلات تايلند( Dof ) چندین برنامه را به وسیله صنایع مرتبط برای اجرا توصیه نموده است :

Coc دستور العمل برای کدهای هدایتی و Gap روش مناسب کشاورزی (آبزی پروری )توسعه داده شده اند .
در حال حاضر استفاده از این برنامه ها به صورت اختیاری است اما ممکن است در آینده نزدیک اجباری شود .
کدهای هدایتی Coc برای آبزی پروری مسئولانه
معاونت شیلات تایلند (dof ) کدهای هدایتی را برای آبزی پروری مسئولانه توسعه داده است . دستورالعمل های Coc را ابتدا" از مراکز تکثیر و پرورش و صنایع و امور تجارتی وابسته به آبزی پروری نظیر کارخانجات غذا – مراکز تهیه و تولید دارو و مواد شیمیایی – تو زیع کننده های میگو و عمل آوران آغاز نموده است .
معاونت شیلات تایلند ( Dof ) مراکز تکثیر و پرورش و توزیع کننده ها و عمل آوران را برای اعطای برچسب Coc بازرسی و تصدیق می کند، این کار باعث افزایش اطمینان مصرف کنندگان در مصارف بهداشتی و ایمنی و کیفیت و رعایت تولید همسو و مساعد با محیط زیست از میگوی تایلند می شود .
روشهای مناسب آبزی پروری Gap
دستور العمل های مهم Gapتولید میگو دلالت بر تازگی , تمیزی و عاری بودن از هر گونه مواد دارویی , شیمیایی و عامل بیماری زاست .
Gap اجرای روشهای اساسی و بنیادی توسط مزرعه داران میگو برای توسعه و رسیدن به Coc در آینده است .
بازرسی و کنترل ایمنی غذایی
مزارع به طور منظم و تحت کنترل بهداشت انسانی و روشهای مناسب آبزی پروری با اهمیت و استفاده از غذای با کیفیت و عدم باقی مانده های دارویی مانند اکسی تترا سایکیلین، اگزولینیک اسید، کلرا مفنیکل و نیترو فوران در مواد خام آبزیان توسط آزمایشگاه های شیلات مورد بازرسی قرار می گیرد .
ماموران Dof به صورت اتفاقی و چند در میان از غذا و آب و میگوهای با سن بالاتر از 90 روزگی و یا نزدیک برداشت نمونه برداری انجام می دهند و برای آنالیز از دستگاه Hpcl وelisa و یا تکنیک Lc-ms-ms که بستگی به نوع دارو دارد استفاده می شود .
مراکز عمل آوری در مراحل مختلف توسط بازرسان Dof برای اطمینان از اجرایgmp و Haccp )آنالیز مخاطرات کنترل نقاط بحرانی( بازرسی می شود
اطلاعات تولید جابه جا شونده از هچری و مزرعه و پشتیبانان و عمل آوران برای اطمینان از قابلیت رد یابی محصول انتقال داده می شود . کلیه محموله های میگوهای وارداتی در معرض آنالیز باقیمانده های دارویی قرار می گیرند . تولیدات نهایی به صورت اتفاقی در مراکز عمل آوری توسط ماموران Dofبرای آنالیز آزمایشگاهی شامل باقی مانده های آنتی بیوتیک، پیش از اعطای گواهی نامه سلامت برای صادرات، نمونه برداری می شوند.
ایمنی غذایی
ایمنی در درجه اول اهمیت قرار دارد .
.
تایلند بر این باور است که ایمنی غذایی قابل مصالحه نیست طرح بازرسی از مزرعه تامیز غذا ثابت می کند که بهترین روش برای باقی ماندن تایلند در وضعیت مناسب کنونی در بازارهای جهانی است .
صنایع وایسته به آبزیان و آژانسهای دولتی متمرکز شده اند برای حل مشکل ایمنی و کیفیتی که ممکن است در آینده بروزنمایدهمکاری نموده اند .
بخشهای ذیل فعالان بخش خصوصی در برنامه های ایمنی غذایی هستند .

1- انجمن میگوی تایلند
2- اتحادیه غذاهای منجمد تایلند
3- باشگاه تجارت آبزیان پرورشی
با این تلاش وتعاون انتظار ميرود كه تایلند همچنان بعنوان مرتبه بالاي رقابتي در بازار غذاهای دریایی جهان باقی بماند.