دفتر اشعار شیون فومنی

[پسر اهورایی]

گیلکی

نییه هرگز تی دس تنگ خوداخواست
کو گالش آب دوبو شیراَ بزه ماست
ویری تی کوله درازکاَ بسابان
کج کوله داراَ آتش کونه راست
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
درختی را که بخود پیچیده...
هرگز تنگ دستی تو خواسته ی خداوند نیست
آخر کدام گالش (روستائی کوه نشین گیلان که صادق است) از شیر آبکی ماست زده است.
حرکت کن و وسیله کوچک دروی خود جلا بده
زیرا درختی را که بخود پیچیده تنها آتش راست خواهد کرد.

[پسر اهورایی]

گیلکی

هو جور کی خستگی نا رادوارِه
زمین خوریم نِهاَ اسب سواره
اگه بشکسه نا تی سر نخور غم
همیشک سنگ خوری نا مِوه داره
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
غم نخور...
همانطوری که برای پیاده خستگی می ماند
برای سوارکار نیز امکان زمین خوردن هست
غم نخور اگر سری شکسته داری
زیرا همیشه درخت پرمیوه سنگسار می شود

[پسر اهورایی]

گیلکی

حیفه پاره کونه تی ترنه یا چاقو بیمیری
انقدر وا بخوره تی سرا چانچو بیمیری
می سر کله واسی خُب دَوَدم تفنگ به دس
تی چوم سو ببره می چشم و ابرو بیمیری
وختی می تفنگ گوره دیپیچسته جنگلان
تونو تی دوزد برار بازو به بازو بیمیری
نه ... اَجور مردنا وا وطن فروشان بکونید
تو واسی سر بنی تی ارباب پهلو بیمیری
تو کی موفت موفت ره گردی هی کسم زنده نانی
ترا وا فوتورکانِن به کنده زانو بیمیری
پرتاپرت شعله مانستن بکونی نفت واسی
عینهو دودی اوتاقان چراغ سو بیمیری
عین او گیران فروشی کی خودا بنده نییه
تیر غیب حواله به پوشت ترازو بیمیری
تی لشا وا اِگادن ناخوش احوال دیهاتان
سنگین ورف میان بی دوا دارو بیمیری
اَی سفر دور دور پابراندانه ده شازده فر
نییه اَتو بیمیری تی جان گی او تو بیمیری
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
آن ... تو بمیری
حیف است که چاقو شکم گنده ات را پاره کند و بمیری
آن قدر باید بر سرت چانچو* بخورد تا بمیری
سرو کله خودم را باید خوب ببندم و تفنگ به دست بگیرم
تا چشم و ابروی من روشنی چشم تو را بگیرد ازحسودی بمیری
وقتی که صدای تفنگ من در جنگل پیچید
تو و برادر دزدت بازو به بازوی هم بمیری
نه این جور مردن از آن وطن فروشان است
تو باید سر بگذاری پیش اربابت بمیری
تو که مفت می گردی و هیچ کس را هم زنده نمی دانی
ترا باید با فشار کنده زانو کرد تا بمیری
مثل شعله که از بی نفتی به پت پت می افتد
همچو روشنایی چراغ اتاقهای پر دود بمیری
مثل آن که گرانفروشی که خدا را بنده نیست
از غیب تیری حواله شود و پشت ترازو بمیری
جنازه ات را باید در روستاهای پرت و خراب انداخت
تا میان برف سنگین بدون دوا و درمان بمیری
این دفعه دیگر دور دور پابرهنه هاست شازده
این تو بمیری به جانت قسم آن تو بمیری نیست
چانچو= چوب محکم و مقاوم و اندک خمیده ای که بر دوش می گذارند و بر سر آن زنبیل می آویزند و بار می برند.

[پسر اهورایی]

گیلکی

رو به قبله دوعا درمان چی کونه؟
بتمرگ و بعله قوربان چی کونه؟
کو واسی دکلایه درّه پورابه
فیلا چمچه مره آب دان چی کونه؟
آه ناره به ناله سودا بوکونه
ویشتایی بمرده دندان چی کونه؟
حلا خو هرچی بتر حرف حیساب
نوشت لنگا کوتا دامان چی کونه؟
کبچی لبچِه دینه گِه آق قزنا باخ
که خدا مردی اَ سامان چی کونه؟
موشت به پیشانی و دس به سفره یه
شکم گوشنه جا ایمان چی کونه؟
یکشی یا صدتا جیگاه توشکه زنه
خاش والیس خانه مهمان چی کونه؟
آهویا گِه بدو ... تازی یه گه: بتاز
جوجو وَروَر بایه میدان چی کونه؟
خودا خطّم نخانه کار نداری
فارِسه تازه به دوران چی کونه؟
بدا می در جِکا آجور دیچینید
واکوده کوره ره چشمان چی کونه؟
عزبی بختره پِئره بدا زن
خانه سر دامادِ فرمان چی کونه؟
وامرازِه معرکه گیری اَمه رِه
سر پیری گاز فورشاَن چی کونه؟
خاک بسر میدانا بی مردی بوکوشت
پوشت خیمه می ره افغان چی کونه؟
بی خودی شوئن دره آسمان می داد
کافر راسته موسلمان چی کونه؟
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
راسته ی کافران
آدم در حال مرگ را دعا و درمان چه می کند؟
بتمرگ و بله قربان چه می کند؟
کوه باید فرو ریزد تا درّه پر شود
فیل را با چمچه آب دادن چه می کند؟
آه ندارد تا با ناله سودا کند
برای کسی که از گرسنگی مرده دندان چه می کند؟
حالا به هر چه بدترش حرف حساب
برای پای نوشت دامن پُرچین چه می کند؟
چانه در رفته به لب ور آمده می گویدآقارو
کدخدا منشی این جا چه می کند؟
مشت به پیشانی و دست به سفره است
پیش آدم گرسنه ایمان چه می کند؟
به آهو می گوید بدو به تازی می گوید بتاز
آدم مذبذب داخل میدان شود چه می کند؟
کار نداشته باشی خدا را هم بنده نیست
تازه به دوران رسیده چه می کند ؟
بگذار پشت دریچه ی من آجر بچینند؟
برای کور شفا یافته چشم چه می کند؟
عزبی بهتر است تا پدر به آدم زن بدهد
برای داماد سر خانه فرمان چه می کند؟
معرکه گیری شایسته ما نیست
سر پیری دندان درآوردن و جشن به پا کردن چه می کند؟
میدان بیچاره از حضور یک مرد خالی است
پشت خیمه داد و فغان برای من چه می کند؟
بی خودی داد من به آسمان می رود
در راسته ی کافران مسلمان چه می کند؟

[پسر اهورایی]

گیلکی

تَمَش دارو هَلاچین؟ جورنایه هیچ
شَل اسب و طلازین؟ جورنایه هیچ
سیاسوخته مره سورخی نچربه
پِسِ سر با عرقچین جورنایه هیچ
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
جور در نمی آید
درخت خاردار و تاب بازی با هم جور در نمی آید
اسب چلاق و زین طلا باهم جور در نمی آید.
با سیه چرده سرخی نمی آید
سر کچل با عرقچین جور در نمی آید.

[پسر اهورایی]

گیلکی

ج دوزد هر چی مانه رمّاله شینه
کی خرس ارثیه کفتاله شینه
ایسه تا زرد سگ تی خانه برپا
تی مرغه لانه در بست شاله شینه
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
لانه ی مرغ تو از دزد هرچه می ماند مال رمّال است
ارثیه خرس مال کفتار است؛
سگ زرد تا نگهبان خانه ی توست
لانه ی مرغ تو در اختیار شغال است.
(در باور مردم سگ زرد برادر شغال می باشد)

[پسر اهورایی]

گیلکی

اَمی سیبیل گوشه باد نوادان
هَچین زحمت تره زیاد نوادان
اَمی درساَ اَما دِ فوت آبیم
بمرده مارا َشیون یاد نوادان

---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
مادر مرده
گوشه ی سبیل ما را باد نده
بی خودی به خودت زحمت زیاد نده
ما درس خودمان را حسابی آموخته ایم
به مادرمُرده شیون یاد نده.

[پسر اهورایی]

گیلکی

لساَ شاخاناَ مِوَه چِن دری تو
بکفته داراَ مرگاَ دِن دری تو
اگه راس گی دکف مردانه میدان
دوسته شالاَ راکه زِن دری تو
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
اگر راست می گویی میوه ی شاخه های شُل وتکیده را داری می چینی
مرگ درخت افتاده را داری می بینی
اگر راست می گویی مردانه داخل میدان شو
شغال کت بسته را با ترکه داری می زنی.

[پسر اهورایی]

گیلکی

کو ستاره فان درم تی چومانه سویانده ؟
کوزیمینا سربنم عطرتی زانویانده ؟
می پاتان آپیله سوغات می پابراندگی
کویتا کوچا دوارم می کوچیکی بویا نده
بائید آی دس براران ئیپچه می لبلا بیگیرد
هه چینه ی کول ده بدا می شانه ، چانچویانده
ولانید جغدازنم پسکلا پوشان بموجم
بدامی خونا بجار ، آنقده زالویانده
کوی دانه آینه ر می دیل سفره واکونم
خورا زرخا نکونه توشکه خو ابرویانده
می چومان تیرپیری شه خورشید سورما چی وابو
بدا دونیا واویلان می چشم کم سویانده
گیلان – اوی گیلان ! می دردا نتانه چاره کودن
اگه دس نخسه حکیم تی گیله دارویا نده
شعر توم بجارا واش پوراکونه تاچکره
اگه قوت تی پلا «شیون»بازو یانده
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
گیلان، آهای گیلان! به کدام ستاره نظر اندازم که برق چشمان ترا نداشته باشد ؟
سر بر دامن کدامین زمین بگذارم که عطر زانوی تو از آن برنخیزد . ؟
آبله کف پایم سوغات ایام پا برهنگی من است . از کدامین کوچه بگذرم که بوی کودکیم را ندهد؟
بیایید ای دوستان دوران همبازی من ! کمی هم ناز مرا بکشید ، نگذارید شانه ام به چانچو کولی رایگان بدهد!
نگذارید من غمگنانه ، پس پشت خاطرها پرسه بزنم
نگذارید خونم را شالیزار به زالو بخوراند .
برای کدامین آینه ، سفره دلم را بگشایم که شادی را از او نگیرم و گره بر ابروانش نیندازم ؟

چشمانم سیاهی می رود پس سرمه خورشید چه شده است ؟
نگذارید دنیا برای چشمان کم سوی من پشت چشم نازک کند .
گیلان، آهای گیلان ! دردم را نمی تواند چاره بکند حکیمی
که از داروهای محلی تو دست نویس نسخه نداشته باشد .
علفهای هرز تا بالای قوزک پای شالیزار جوان شعر خواهد رسید
اگر برنج تو به بازوی شیون توانایی ندهد .
*چانچو = چوبی که بر دوش می گذارند و دوزنبیل از دو سر آن می آویزند تا باری را به سامان برسانند

[پسر اهورایی]

گیلکی

دونیا راشه مانه آدم رادوار
هیچکی پاسختا نکود اروزیگار
بآمو هرکس بشو خوخانه بنا
حاج حاجی ببوسته خولانه بنا
خوچوما گرده کوده آلوچه ر
بشو ، اما بنا باغا کوچه ر
دوسه روزی هی ویرشته هی بکفت
خاکابوسته بادامرا راد کفت
بشونه نام بنا نه م کی نیشانه
اوجیگائی کی عرب نی بیگانه
هیچکی ر دیل نوسوجانه روزیگار
تراقوربان ، تی هوا کارا بدار
عمر امی شین یخه دونیا آفتاب
ذره ذره کرا بوستاندره آب
---------------------------------------------------------------------------------------------------
برگردان فارسی
دنیا چون راهگذر است دنیا چون راهگذر است و آدمی رهگذرش ،
هیچکس در این روزگار پاسخت نکرده است
هر کس که به دنیا آمد خانه اش را گذاشت و رفت
همانند پرستویی که لانه اش را گذاشته باشد
برای گوجه درختی چشمانش خیره بود
اما رفت و باغ را برای کوچه گذاشت .
دوسه روزی افتان و خیزان زندگی کرد
و آخرخاک شد و به همراه باد راهی شد .
رفت و نه نامی نه نشانی از خود گذاشت ،
رفت به جائی که عرب نی بیندازد
روزگار برای هیچکسی دل نسوزانده است
قربانت گردم هوای خودت را داشته باش
عمر مانند یخ است و دنیا آفتاب ،
یخی که ذره ذره در حال آب شدن است