۲۳-۱۲-۹۳، ۰۷:۰۸ ب.ظ
43 ـ لویاتان :
لویاتان یا لوتان (انگلیسی: Leviathan ) هیولا یا اژدهای عظیمالجثهای اسطورهای است که از دریا سَرک میکِشد و مثل و مانند ندارد. لویاتان، اسطوره شری است که در گذر زمان دچار دگرگونیهای بسیارشده، این موجود اسطورهای از اسطورههای اوگاریتی وارد عهد عتیق شد و در تفاسیر یهودی تغییر شکل یافت و سپس در کتاب مکاشفه یوحنا ظاهر گشت و پس از آن در سنت دیوشناسی مسیحی یکی از شاهزادههای جهنم گردید. این موجود اسطورهای در آثار مکتوب یا هنری مذهب یهود و مسیحیت بسیار دیده میشود.
در ادبیات مسیحی و غرب لویاتان گاهی با هرگونه هیولا یا موجود عظیم دریایی یکسان انگاشته میشود. این واژه در ادبیات به نهنگ بزرگ اشاره می کند و در عبری جدید، هم حقیقتاً نهنگ معنی میدهد. در ادبیات و منابع متاخر یهودی نیز این موجود به عنوان یک اژدها توصیف می شود که بر مغاک اقیانوس، بر سرچشمه های آب ها، ساکن است. در سنت دیوشناسی مسیحی ٬ لویاتان یکی از هفت شاهزاده جهنم است که با گناه حسادت پیوند دارد.
لویاتان، لوتان (اسطوره ی اورگاریتی) و یا رَهاب (اسطوره ی آسیای میانه) هیولاهایی دریایی به شکل مار یا اژدها هستند که اگرچه به فرهنگ های مختلف تعلق دارند ولی در امتداد هم و به هم مربوط می شوند . این نوع از هیولاها به طور آشکاری در اساطیر خاورمیانه برجسته شدهاند و تقریباً همه جا با شب و تاریکی و بطن مادری و آب کیهانی پیوسته و مربوطند.
اکثر محققان در مطالعه مفهوم لویاتان بر این نظرند که مهم ترین بافتی که این مفهوم در آن شکل گرفته خاور نزدیک باستانی است و در این راستا، بیشترین تاثیر از اسطورههای اوگاریتی است.
لوتان یک مار بزرگ یا اژدهایی هفتسر در اسطورههای اوگاریتی است که یا حیوانِ دست آموز یم (دریای بزرگ کیهانی، اغلب همچون یک رود بزرگ) محسوب میشود و یا یک جنبهای از خودِ یم است. این اژدها بدست بعل کشته میشود.
در اساطیر یهودی و عبری، لویاتان یک مار بزرگِ اصل نخستینی است که بازنمایی کننده کشتار جمعی، سیل، اقیانوسها و زمستان است و در مکانی در دریا زندگی می کند. در مزامیر داوود (مزمور ۷۴) نیز شرحی وجود دارد که نشان میدهد یهوه برای آفرینش و تکوین جهان، در کشاکشِ مبارزهای با آب ها قرار میگیرد و در این نبرد لویاتان اژدهای چند سر را میکوبد.
در چندین جای تورات از لویاتان سخن گفته شدهاست. این اسطوره در کتاب ایوب باب ۴۱ نام هیولایی دریایی است که یکی از شخصیتهای اسطورهای هولناک و دهشتناک به شمار میرود.
آيا لوياتان را با قلاب، و زبانش را با ريسماني كه فرو انداخته ميتواني كشيد، آيا در بيني اش مهار تواني كشيد، و چانهاش را سوراخ تواني كرد، آيا تو را نياز بسياري خواهد كرد و مگر سخنان ملايم را بتو خواهد گفت، آيا عهد را با تو بسته او را براي بندگي دائمي خواهي گرفت، آيا با او مثل مرغ بازي تواني كرد و مگر براي كنيزانت او را تواني بست، رفقا از او ضيافت توانند كرد و يا او را در ميان بازرگانان تقسيم توانند نمود، آيا پوست او را با نيزهها و سر او را با مزراقهاي ماهيگيران مملو تواني كرد، دستت را باو بگذار و گير و دار را بخاطردار تا آنكه ديگر جنگ ننمائي٬ اينك اميد گرفتار كردنش محال است و هم از ديدنش آدمي به پشت ميافتد، احدي نيست كه جرات برانگيزانيدن او را داشته باشد پس در برابرم كيست كه به ايستد.
— ایوب ۴۱:۱، عهد عتیق٬ کتاب مقدس
کتاب اشعیا برای اولین بار از عبارات مار عظیمالجثه برای توصیف آن استفاده می کند و این هیولا را به عنوان نمادی از دشمن ناشناخته تاریخی/ سیاسی بنی اسرائیل به کار می برد که در آخرالزمان کشته خواهد شد، به چگونگی مرگ و سرانجام لویاتان به عنوان پایان شر میپردازد:
در آن روز، خداوند با شمشیر عدالت خود او را مجازات خواهد کرد؛ [با] شمشیر خشم آلود، عظیم و قدرت مند خود، لویاتان مار خزنده و هیولای عظیم پیچنده دریا را ذبح خواهد نمود
لویاتان ۶ مرتبه در عهد عتیق ذکر شدهاست.
تفسیر و تشریح لویاتان، در مکاشفه یوحنا دیده میشود. اگر چه اسم لویاتان در متن مربوطه نمیآید ولی تصویر سازی مشابهی از او و همچنین روایت آخرالزمانی این هیولا در متون یهودی، توسط یوحنا ارائه می گردد:
دراین هنگام جانور عجیبی را در رویا دیدم که از دریا بالا آمد. این جانور هفت سر داشت و ده شاخ. روی هر شاخ او یک تاج بود و روی هر سر او نام کفر آمیزی نوشته شده بود. این جانور شبیه پلنگ بود اما پاها یش شبیه پاها ی خرس و دهانش مانند دهان شیر بود. اژدها تاج و قدرت خود را بدو بخشید و به او اختیار داد امور دنیا را به مدت چهل و دو روز در دست بگیرد
— مکاشفه یوحنا، کتاب مقدس
در دیوشناسی مسیحی٬ لویاتان یکی از هفت شاهزاده جهنم شناخته میشود٬ و برای اشاره به دیو حسادت که یکی از هفت گناه کبیره است٬ استفاده میشود. وقتی گناهکاران وارد جهنم می شوند٬ لویاتان نخستین کسی است که آن ها را مجازات می کند یا به روایتی دیگر آنان را در روز داوری می بلعد.
در فرجام شناسی یهودی و مسیحی لویاتان جایگاه ویژهای دارد. فرجام جهان جز با کشتهشدن لویاتان به عنوان نماد شر، ممکنِ نیست و کشتن لویاتان یکی از نشانههای روز فرجام است.
در باورهای شیطان گرایی، لویاتان در کنار سه جانور دیگر به نامهای شیطان ، لوسیفر و بلیال یکی از ۴ نگهبان جهنم است.
آخرین کتاب از مجموعه چهار جلدی انجیل شیطانی٬ نوشته آنتوان لاوی ٬ لویاتان نام دارد.
خنده بر لب میزنم تا کَــس نداند رازِ من
ورنه این دنیا که مـــا دیدیم ، خندیدن نداشت ...!
ورنه این دنیا که مـــا دیدیم ، خندیدن نداشت ...!