مجموعه اشعار فریدون توللی

[.M!!NoO.]

جستم و نعره بر زدم

عاشق دلفسرده ام آتش ِ جان ِ من چه شد ؟
سوز ِ درون ِ من چه شد شور ِ نهان ِ من چه شد ؟
برده مرا کشان کشان این دل ِ زار ِ خونفشان
تا دل ِ شهر ِ خامشان نام و نشان ِ من چه شد ؟
جنگی ِ در شکسته ام زار و نزار و خسته ام
با دل و دست ِ بسته ام تیغ ِ زبان ِ من چه شد ؟
خانه به کام ِ دزد و من بسته لبی ، ز بیم ِ تن
بر سر ِ خلق انجمن شور و فغان ِ من چه شد ؟
بینم و ، های و هو کنم خیزم و جستجو کنم
تا به ستیزه رو کنم تیر و کمان ِ من چه شد ؟
رانده ی بی پناهیم رنجه ی بی گناهیم
در تب ِ این تباهیم شادی ِ جان ِ من چه شد ؟
دل همه ساله ، زار ِ غم جان همه روزه در ستم
با همه تاج و تخت ِ جم ِ فر ِ کیان ِ من چه شد ؟
میر ِ قبیله ، جان ستان شیخ ِ عشیره نان ستان
شحنه ، ز ما زبان ستان گفت و بیان ِ من چه شد ؟
دوش و بر ِ کبود ِ من قصه کند ز بود ِ من
ای دل پر ز دود ِ من تاب و توان ِ من چه شد ؟
تا گلی از کنار ِ جو خنده زند ، به رنگ و بو
از دل ِ ابر ِ آرزو برق ِ دمان ِ من چه شد ؟
ما ، رمه ای به صد شعف پوزه نهاده ، بر علف
گرگ ِ درنده ، بر هدف بانگ شبان ِ من چه شد ؟
سوخت ز غصه کشت ِ من ریخت ، ز خانه ، خشت ِ من
در دل ِ چون بهشت ِ من کاخ ِ گمان ِ من چه شد ؟
شعله ، به خشک و تر زدم وز دل ِ دخمه پر زدم
جستم و ، نعره بر زدم بند ِ دهان من چه شد ؟

[.M!!NoO.]

سیب افلاطون !

وقت ِ جان دادن ، افلاطون را به دست
بود سیبی سرخ و ، آن فرزانه مست !
چون ، به مغز اندر کشیدی ، بوی او
شادمان گشتی ، رخ دلجوی ِ او
گفت یاری " با هزاران شرم و پاس "
: ای دلت ، از تاب ِ مردن ، در هراس
نافه بویی ، اینچنین بی شاخ و برگ
کی تو را غافل کند ، از یاد مرگ ؟
گفت : ای یار ِ خوش ِ بیهوده گو
" زنده " کی گردد ، به مردن ، روبرو ؟
جا ، که او باشد ، نباشد جای ِ من
ورمنم ، کو مرگ ِ دهشت زای ِ من ؟
بود ِ این یک ، تا نبود ِ آن یک است
آنچه گفتم ، نزد ِ دانا ، بی شک است
مرگ ما ، بر ما ، نیابد چیرگی
ورنه ، خود روزی بود ، در تیرگی!
گر سخن ، بی پرده تر خواهی به جد
ضد ، نبیند تا قیامت ، روی ِ ضد !
خنده بر لب ، مرد و ، وارست آن نکو
سیب او ، غلتان ، کنار ِ دست او !
زندگی ، بر زندگان ، بار است و بس
مرگ ِ ما ، آن سوی ِ دیوار است و بس !

[.M!!NoO.]

اوج ِ درد !

فرخای ِ هستی ، درین سال ِ عمر
خدا را ، چه بر دیده تنگ آیدم ؟
به هر دم ، بلایی عجب ، نو به نو
ازین چرخ ِ فیروزه رنگ آیدم
به گرگ آشتی ها ، چه بندم امید ؟
چو بر سینه ، زخم ِ پلنگ آیدم
فرا پیش ِ گورم ، کنون گو که بخت
عروسانه ، با ساز و چنگ آیدم !
چو آزاده ام ، رنج چندین سکوت
به گردن ، یکی پالهنگ آیدم
نخواهم دگر مهر ِ گردون ِ دون
به چشم ، اربتی شوخ و شنگ آیدم
" زمین " تا یکی هست و " مردم " یکی
چرا ، نفرت از روم و زنگ آیدم ؟
چرا زیر ِ این آسیا سنگ ِ دهر
به دل ، قهر ِ چین و فرنگ آیدم ؟
" جهان " موج درد است و من " اوج ِ درد "
مقامی نه ، تا کس به جنگ آیدم !
چو ، آن کاخ ِ آیینه ، کردم به شعر
سزد ، بر سر ، از کینه ، سنگ آیدم !
نه آنم ، که لافم ، بدین کام و نام
که از کار ِ بیهوده ، ننگ آیدم
چو مستم ز افسون ِ آن چشم ِ مست
چه حاجت ، به افیون و بنگ آیدم ؟
ستیزی ، نورزم به کس گر هزار
هماورد رویینه چنگ ، آیدم 1
و یا ، تا به موری دهم دانه ای
به سر ، تیغ ِ تیمور ِ لنگ آیدم
ولی ، تا تو بینی به من نقش ِ خویش
نخواهم ، بر آیینه زنگ آیدم
کنون ، کاندرین کوج ِ هستی ، مدام
هراس ِ نفیر ِ نهنگ آیدم !
کنون کز گذرگاه ِ پیری ، به گوش
خروش ِ درنگا درنگ آیدم !
کنون ، گرچه با کوچ ِ این کاروان
زهر گوشه ، تیر ِ خدنگ آیدم !
همان غمگسارم به اندوه ِ خلق
که نوشاب ِ شادی ، شرنگ آیدم!
شتاب ای فریدون به مردن رواست
گر آن مرگ ِ خوش بی درنگ آیدم!

[.M!!NoO.]

ناودان

چون در شب ِ سرد و تیره بارد
آن ابر سیه ز آسمان ها
در گوش ِ دلم ، چه دلکش افتد
آهنگ ِ خروش ِ ناودان ها !
گویی ، ز گذشتگان پیامی است
در زاری ِ آن گذشته پیوند :
آوازه ی خفتگان ِ خاموش
افسانه ی رفتگان ِ دلبند !
تا کودکیم به نغمه ، آن بانگ
واپس برد ، از شکنج ِ پیری
آنگونه که دست ِ مهر ِ مادر
لغزد به سرم ، به دلپذیری
او بر سر ِ من ، خمیده چون بید
من خفته به گاهواره ، بر پشت
افسانه به لب ، فشانده گیسو
در کاکل ِ من ، دواند انگشت !
خندم من و ، در تنم به هر سو
پوید به ترانه ، دست ِ نرمش
تا درکشدم به خواب ِ شیرین
آوازه ی لای لای ِ گرمش !
باران ه خروش و من در آن یاد
سرگشته تر از سی ، به دریا
کمکم ، بردم به نوجوانی
دنباله ی آن خجسته رویا !
اینک ، منم آن پلنگ ِ مغرور
کز زخم ِ نهفته ، در خروشم
مینالم و ، درشکنج اندوه
آواز ِ پدر ، رسد به گوشم
دلسوز من است و ، اندر آن عشق
پندم دهد ، از سپید مویی
من در بر ِ او ، نشسته آرام
دل در تپش ، از بهانه جویی !
صد تجربه ، ریزدم به دامان
باشد که رها کند ، ز دامم
دردا ! که من از فسون ِ آن عشق
بر آتش ِ پند ِ پخته ، خامم !
باران به خروش و ، من در آن یاد
هر دم شده پرفشان ، به شاخی
گه نغمه زنان ، به سبز کشتی
گه ناله کنان ، به دیو لاخی !
اینک ، منم آنکه گشته جانش
اندر غم ِ بینوا ، گدازان
تا بشکند آن طلسم ِ بیداد
افتاده به دام ِ فرقه سازان !
او خامه زنان ، به دشت ِ پیکار
یاران شده بهره مند ِ نامش !
وندر پس ِ بس فریب و تاراج
بسپرده ، به تیغ ِ انتقامش
باز از پدر ، این ندا خروشد
در گوش ِ بلا کشیده فرزند
کای ساده دل ! آنچه با تو گفتم
نشنیدی و بر تو ، حلقه شد بند !
با زمزمه بر دلم زند چنگ
آن چک چک ِ ناودان ، دگر بار
وز جنبش ِ عنکبوت ِ رؤیا
صد خاطره در سرم ، تند تار !
اینک منم ، آنکه سال ِ عمرش
بگذشته بسی ، ز مرز ِ پنجاه
او زخمی ِ رهنورد ِ این برف
گرگان ز پیَش ، به زوزه همراه
مینالد و ، از مغاک ِ آن گور
مادر ، دهدش ندا ، به زاری
کای کودک من بیا ، که باز است
آغوش ِ منت ، به غمگساری
چون ابر ِ سیه ، به شام ِ اندوه
پوشد رخ ِ تار ِ آسمان را
شادم که به کام ِ دل ، نهم گوش
آن چک چک ِ نغز ِ ناودان را !

[.M!!NoO.]

بازگشت

تا بازگشت ِ ما همه باشد به سوی ِ تو
ما ، از توییم و ، آینه پرداز ِ روی ِ تو
خرم دمی که چون پر ِ کاهی ، به دست ِ باد
زین خاکدان ِ تیره ، در افتم به کوی ِ تو
از چشم ِ سر ،نهانی و بر چشم ِ دل عیان
بیچاره کوردل ، که کند جستجوی ِ تو !
زاهد که آن " بدی " همه بر اهرمن نهاد
خصمی نهاده در بر ِ ذات ِ نکوی ِ تو !
از ماست هر " بدی " که بدین عقل ِ چاره ساز
لب تشنه ایم و باده ی ما ، در سبوی ِ تو
اندیشه گرم ِ حیرت و عشق ، اوفتاده مست
زان حلقه های ِ زلف ِ خوش ِ نافه بوی ِ تو
هر زاد و مرگ ما ، همه تا " بود " دیگری است
ریگی به جا نمانده و نماند ، به جوی ِ تو
بس خلیل ِ پادشاه و گدا ، کز زمانه رفت
تا در زمانه تازه شود ، گفتگوی ِ تو
بر میر ِ کاروان چو حرامی ، تویی امید
دست ِ دعای ِ هر دو ، چو خیزد به سوی ِ تو
زنجیر ِ کهکشان که سپهرش بود به دام
تاری بود ز حلقه ی زنجیر ِ موی ِ تو
عارف خموش و واعظ ِ جاهل ، به صد قیاس
پر کرده عالمی همه ، از های و هوی ِ تو
آن عقده ای که وهم و خرد بر تو ، ره نیافت
با پرده های ِ غنچه وش تو به توی ِ تو
آن مرگ ِ خوش به کام ِ فریدون فرو فرست
ای داغ ِ سینه ، باغ ِ خوش آرزوی ِ تو

[.M!!NoO.]

ایرانشناس

به لوحی گرانمایه ، بر تخت ِ جم
چنین خواند دانشوری ، از نقوش :
که دارا منم ، آنکه بود این بهشت
فرا پیش ِ او ، دوزخی پر وحوش
منش کردم از لاله ، بیجاده رنگ
منش کردم از سبزه ، پیروزه پوش
من آن داد دادم ، که با بره گرگ
رفیقی کهن گشت و ، با گربه موش !
گرفتم بسی تاج ِ شاهان ، به تیغ
نشستم بر اورنگ ِ شاهی ، به شوش
من آنم که هرگز چو من ، کس ندید
جهان شهریاری ، بدین ناز و نوش
ز پیکار ِ مردان و اسبان ِ من
زمین توتیا گشت و ، گردون خروش
حدیث ِ من ، از من شنو ، ورنه دهر
کهن پاره سنگی است ، بی چشم و گوش
ز مغلوب اگر نیست حرفی به جا
منش کردم از بی زبانی ، خموش
چو پایان گرفت ، آن همایون پیام
و زان گفته ، دانشور ِ سختکوش
بدو گفت فرزانه ای نکته دان
که : ای مغزت از تاب ِ غیرت به جوش !
از آن مشت ِ میخی ، که کوبیده دهر
به تابوت ِ این شاه ِ رخشنده هوش
بخوان هر چه خواهی ، که از گور ِ تنگ
نخیزد ، به تکذیب ِ کس ، داریوش!
دریغا ! به تاریخ ِ عالم نماند
ز انگشت ما ، چهره ای بی رتوش

[.M!!NoO.]

غزل

در غزل ، هرواژه را از " گفت ِ مردم " راه نیست
هر که زین آیین گریزد ، جز تنی گمراه نیست !
واژه اینجا ، زبده الماسی بود با صد تراش
آن که چون آیینه ، رویش تیره با هر آه نیست !
مدح کس زین نغمه بیرون کن ، که آن فرزانه گفت :
" عرصه یشطرنج ِ رندان را مجال ِ شاه نیست ! "
" گفت ِ مردم " در غزل ، گلبانگ ِ ناسازی زند
کله پز دانی که با دانا دلان ، همجاه نیست !
مردمان نیک اند و من ، دلبسته بر هر نغز و نیک
لیک هر جا سر زند خورشید ِ تابان ، ماه نیست !
زعفران ها از غزل روید ، به چندین رنگ و بو
آن که یک تارش اگر جویی ، به دشتی کاه نیست !
زیر ِ این دیبای ِ رنگین ، با هزاران طرح و نقش
دشنه ها باشد که کس از بودنش ، آگاه نیست !
گر ، به کوتاهی گراید دامنش هنگام ِ گفت
دست ِ اقیانوس ِ معنی از سرش کوتاه نیست
قفل ِ زرین خورده ، بر این گنج ِ مروارید و لعل
لیک اگر جویی کلدیش پیش ِ هر خودخواه نیست
رنج ِ پیشین جامگان ، کوبیده این وادی به گام
خوشخرامان را به رفتن راه هست و چاه نیست
یاوه ها بگذار و لختی ، بر غزل گفتن گرای
زانکه هر گاهی که این فرمان بری ، بیگاه نیست
ای فریدون ، هر که زین دیرینه آیین سر کشد
مزد ِ طفیانش به جز آن خنده ی قهقاه نیست

[.M!!NoO.]

غزل

در غزل ، هرواژه را از " گفت ِ مردم " راه نیست
هر که زین آیین گریزد ، جز تنی گمراه نیست !
واژه اینجا ، زبده الماسی بود با صد تراش
آن که چون آیینه ، رویش تیره با هر آه نیست !
مدح کس زین نغمه بیرون کن ، که آن فرزانه گفت :
" عرصه یشطرنج ِ رندان را مجال ِ شاه نیست ! "
" گفت ِ مردم " در غزل ، گلبانگ ِ ناسازی زند
کله پز دانی که با دانا دلان ، همجاه نیست !
مردمان نیک اند و من ، دلبسته بر هر نغز و نیک
لیک هر جا سر زند خورشید ِ تابان ، ماه نیست !
زعفران ها از غزل روید ، به چندین رنگ و بو
آن که یک تارش اگر جویی ، به دشتی کاه نیست !
زیر ِ این دیبای ِ رنگین ، با هزاران طرح و نقش
دشنه ها باشد که کس از بودنش ، آگاه نیست !
گر ، به کوتاهی گراید دامنش هنگام ِ گفت
دست ِ اقیانوس ِ معنی از سرش کوتاه نیست
قفل ِ زرین خورده ، بر این گنج ِ مروارید و لعل
لیک اگر جویی کلدیش پیش ِ هر خودخواه نیست
رنج ِ پیشین جامگان ، کوبیده این وادی به گام
خوشخرامان را به رفتن راه هست و چاه نیست
یاوه ها بگذار و لختی ، بر غزل گفتن گرای
زانکه هر گاهی که این فرمان بری ، بیگاه نیست
ای فریدون ، هر که زین دیرینه آیین سر کشد
مزد ِ طفیانش به جز آن خنده ی قهقاه نیست

[.M!!NoO.]

شبگیر !

شبانگه که مرغابی ، از مهر ِ جفت
خروشد به دامان ِ مرداب ها
دل از شور ِ دیدار ِ آن دلفروز
بشوراند از دیده ام خواب ها
فروزنده خونم ، به نیلی رگان
همیدون بجوشد ، بر پرتاب ها
سر آسیمه از بستر آیم فرود
شتابنده هر سو ، چو بی تاب ها
به جنگل درون ، بینم از هر کنار
به گلبرگ ها ، گرد ِ شبتاب ها
فرا پیش ِ پایم ، گریزان چو تیر
به آغوش ِ هر شاحه سنجاب ها
نپیموده گامی دو ، مانم ز راه
چو کشتی که افتد ، به غرقاب ها
یکی پرده بینم ، به افسون ِ شام
ز جنگل به گرد اندرش ، قاب ها
کشاند به خویشم ، در آ« خیرگی
چو رویینه چنگال ِ قلاب ها
بر آن صخره بنشسته ، در نور ِ ماه
بتی همچو تندیس ِ محراب ها
دهان تنگ چون غنچه ، در صبحدم
لبان سرخ ، بر سان ِ عناب ها
به پیش اندرش ، دلربا چشمه ای
درخشان چو غلتنده سیماب ها
در افتاده از چهر ِ جان پرورش
یکی سایه بر نیلگون آب ها
به پهلو برش ، آبشاری شگرف
به گردن برافشانده ، گرداب ها
بلورینه انگشت ِ عاجش ، به ناز
گشاینده از زلفکان ، تاب ها
به شیدایی از تن ، بر افکنده رخت
تهی ماند ساقش ، ز جوراب ها
تو گویی ، یکی قوی ِ سیمین تن است
به نیلینه استخر ِ مهتاب ها
رخش سیر نادیده ، گویم به خویش
فریدون تبه شد، به گرداب ها

[.M!!NoO.]

پاسخی بر شکوه ی دوست ...

ای بی نیاز با خبر از بی نیاز ها
پروا مکن ز حیله ی پرونده ساز ها
بس با گبوتران ِ حرم بوده در ستیز
از سوز ِ سینه ، پنجه ی خونین باز ها !
شیری تو ، شیر بیشه ی اندیشه های ِ نغز
وین حاسدان به گرد ِ تو ، خیل ِ گراز ها !
با این فروتنی که تو داری ، به فضل ِ خویش
خاکی ولی به تارک ِ بس کبر و ناز ها !
فرزانه نیست آنکه به استاد چون تویی
تازد سمند ِ شعیده ، از تیز و تاز ها !
آنی تو کز فروغ ِ درایت چو من بسی
با جان ِ تشنه ، برده به پیشت نماز ها 1
گو ،مشتبه شود به حریفان ، ز ریشه امر
سنبل تویی به نکهت و ، باقی پیاز ها 1
زرافه صرفه ای نبرد ، ز آهوان ِ مشک
گردن کشد اگر بر ِ گردن فرازها 1
بر ما نسیم ِ صبحی و ، در بوستان ِ جان
بس غنچه ها که از تو شکوفد به راز ها !
بر جان ِ حاسدان ِ تو ، خود دوزخی بود
این رشک ِ جاودانه ، به سوز و گداز ها !
خوشتر که عمر ِ خسته دلان ، گام ِ کوتهی است
با انتقام ِ دست ِ جنایت درازها !
محمود رفت و ، بر در ِ سالار ِ عصر ِ خویش
این کرکسان فرو زده چنگال ِ آزها !
جامی بده که جامه ، بدین زخم ِ سینه سوز
از هم درم به نغمه ی شیرین ِ سازها !
هر نامه ات به جان ِ فریدون ، نوازش ی است
ای آشنای ِ جان ِ من ، از دلنوازها !